Ζαν Κοκτώ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζαν Κοκτώ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jean Cocteau (Γαλλικά)
Γέννηση5 Ιουλίου 1889
Μαιζόν-Λαφίτ[1][2][3]
Θάνατος11 Οκτωβρίου 1963
Μιγί-λα-Φορέ[3]
Αιτία θανάτουέμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςChapelle Saint-Blaise-des-Simples[4]
Χώρα πολιτογράφησηςΓαλλία[5][6]
ΣπουδέςΛύκειο Κοντορσέ
Ιδιότηταζωγράφος[7], θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης κινηματογράφου, ποιητής[3][7], ηθοποιός[8], εικονογράφος, μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος, λιμπρετίστας, ηθοποιός φωνής[9], σχεδιαστής γραμματοσήμων, συγγραφέας[3][7], σχεδιαστής[10], φωτογράφος[11], συνθέτης, πεζογράφος, σχεδιαστής κοσμημάτων[12], κεραμουργός[6], δημιουργός γραπτών έργων[13] και σκηνοθέτης[14]
ΓονείςEugénie Cocteau
ΚίνημαΘέατρο του Παραλόγου και μοντερνισμός
Είδος τέχνηςδράμα και τραγωδία
Καλλιτεχνικά ρεύματαΘέατρο του Παραλόγου και μοντερνισμός
Σημαντικά έργαd:Q56737517
ΒραβεύσειςΤαξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής, βραβείο Λουί Ντελούκ (1946) και Prix Jules Davaine (1913)
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau, 5 Ιουλίου 1889 - 11 Οκτωβρίου 1963) ήταν Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ζωγράφος και σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Υπήρξε ένας από τους πιο πολυσχιδείς καλλιτέχνες του μεσοπολέμου, μέλος της γαλλικής πρωτοπορίας. Επιδόθηκε στην ανάπλαση και υπερρεαλιστική ερμηνεία των ελληνικών μύθων (Ορφέας, Αντιγόνη, Οιδίποδας, Ολέθρια μηχανή), θήτευσε στο ψυχολογικό θέατρο και ασπάστηκε το νεορομαντισμό. Από τις γνωστότερες ταινίες του είναι: Η πεντάμορφη και το τέρας και οι Τρομεροί γονείς (από το θεατρικό του έργο).

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 06/05/2022)

Γεννήθηκε στο Μαιζόν-Λαφίτ, κοντά στο Παρίσι, το 1889 και πέθανε στο Μιλί-λα-Φορέ, κοντά στο Παρίσι, το 1963 σε ηλικία 74 ετών. Ήταν γιος εύπορου Παριζιάνου συμβολαιογράφου και μορφώθηκε στο Λύκειο Κοντορσέ.

Ο Ζαν Κοκτώ. Πίνακας του Αμεντέο Μοντιλιάνι


Επιδεικνύοντας ταλέντο στην ποίηση, το μυθιστόρημα και το θέατρο, στη ζωγραφική, στο σενάριο και τη μουσική κίνηση της χώρας του, ο Κοκτώ δημοσίευσε την πρώτη συλλογή ποιημάτων του "Το λυχνάρι του Αλαντίν" (La Lampe d' Aladin) το 1909, σε ηλικία μόλις 18 χρόνων. Στις ποιητικές συλλογές του που ακολούθησαν, "Ο άστατος πρίγκηπας" (1910), "Ο χορός του Σοφοκλέους" (1912) και το "Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας" (1919), διακρίνεται από μια αβρότητα και χάρη στο ύφος κι ένα πλούτο φαντασίας. Το ίδιο παρατηρείται και στα μυθιστορήματά του, όπως για παράδειγμα στο "Θωμά τον απατεώνα" (Thomas l' imposteur, 1923), και στα "Τρομερά παιδιά" (Les Enfants terribles, 1929). Όλο το έργο του, ακόμα και τα φιλοσοφικά και κριτικά του δοκίμια, διαπνέεται από ένα αίσθημα παιδικής αφέλειας μαζί με μια αγωνία αναζήτησης.

Στο θέατρο άρχισε την καριέρα του το 1923 με τους "Νεόνυμφους του Πύργου του Άιφελ" (Les Mariés de la Tour Eiffel), με μια τάση φυγής από το στυλ του ρεαλισμού που επικρατούσε και ανάπτυξης της αξίας του αυτοσκοπού στη θεατρική τέχνη. Στη συνέχεια με τον "Ρωμαίο και Ιουλιέτα" (1924), τον "Ορφέα" (1927), την "Αντιγόνη" (λιμπρέτο στην όπερα του Χόνεγκερ) και τον "Οιδίποδα τύραννο" (λιμπρέτο στην όπερα - ορατόριο του Ιγκόρ Στραβίνσκι) το 1928, την "Ανθρώπινη φωνή" (1930), την "Ολέθρια μηχανή" (La Machine infernale, 1934), τους "Ιππότες της στρογγυλής τραπέζης" (Les Chevaliers de la Table ronde, 1937), τους "Τρομερούς γονείς" (Les Parents terribles, 1939), τη "Γραφομηχανή" (La Machine à écrire, 1941) και το "Δικέφαλο αετό" (L'Aigle à deux têtes, 1946), κηρύσσεται υπέρ των νεωτεριστικών ιδεών, συνεργάζεται με Γάλλους της πρωτοπορίας κι εμφανίζεται διαδοχικά ως φουτουριστής, σουρεαλιστής, κυβιστής ή ντανταϊστής.

Επηρεασμένος από το σουρεαλιστικό κίνημα και τους πρωτοπόρους της αφηρημένης τέχνης στη ζωγραφική και τη γλυπτική, ο Κοκτώ πειραματίζεται και μεταφέρει τις τάσεις αυτές της εποχής του και στο θέατρο, όπως στην "Παρέλαση" (Parade, 1917) σε σκηνικά Πικάσο και μουσική του Ερίκ Σατί (Satie) και "Το Βόδι πάνω στη Στέγη" (Le Boeuf sur le Toit, 1920) σε σκηνικά Ντυφύ και μουσική του Νταριούς Μιλώ (Milhaud).

Από τους συγγραφείς που είχαν επιρροή στο έργο του είναι ο Εντμόν Ροστάν, ο Ραϊμόν Ραντιγκέ, ο Κατύλ Μαντές, η Κόμισσα ντε Νοάιγ, μα πιο πολύ ο Αντρέ Ζιντ. Ο Κοκτώ όμως δεν περιορίστηκε στη συγγραφή των έργων του. Έλαβε κι ο ίδιος ενεργό μέρος ως ηθοποιός, παραγωγός, σκηνογράφος. Έγραψε για χορόδραμα, μιούζικαλ, τσίρκο, κινηματογραφικές ταινίες (όπως π.χ. η σουρεαλιστική ταινία "Η ωραία και το κτήνος", 1946). Συνεργάστηκε με ονόματα όπως ο Φρανσουά Κοπώ, ο Άρθουρ Χόνεγκερ, συνθέτης του μουσικού δράματος "Βασιλιάς Δαβίδ", ο Πικάσο και ο Μοντιλιάνι, ο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, ο μεγάλος Ρώσος χορογράφος και σκηνοθέτης, ιδρυτής των περίφημων "Ρωσικών μπαλέτων" κ.ά.

Ο Ζαν Κοκτώ πέθανε στις 11 Οκτωβρίου του 1963, μία ημέρα μετά την Εντίθ Πιάφ. Ο Ζαν Κοκτώ και η Εντίθ Πιάφ, σε ένα από τα περίεργα παιχνίδια της μοίρας, διασταυρώθηκαν το 1940 όταν η Πιάφ ερμήνευσε αλησμόνητα τον Ωραίο αδιάφθορο, που ο Κοκτώ είχε γράψει ειδικά για εκείνη[15].

Προσωπική ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπήρξε φίλος για δεκαετίες με τον Πάμπλο Πικάσο και ήταν ένας από τους κουμπάρους στον γάμο του Ισπανού ζωγράφου με την Όλγα Χοχλόβα[16]. Επίσης, ήταν φίλος με τον Μαρσέλ Προυστ, τον Αντρέ Ζιντ[17] και τον δισέγγονο του Βίκτωρος Ουγκώ, Ζαν. Από το 1937 έως τον θάνατό του είχε σχέση με τον ηθοποιό Ζαν Μαρέ[18].

Φιλμογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1930 Το αίμα του ποιητή
  • 1943 Αιώνιοι ερασταί
  • 1946 Η πεντάμορφη και το τέρας
  • 1947 Δικέφαλος αετός
  • 1948 Τρομεροί γονείς
  • 1950 Ορφέας και Ευρυδίκη
  • 1960 Η διαθήκη του Ορφέα

Ελληνικές μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζαν Κοκτώ φωτογραφημένος από τον Δημήτρη Παπαδήμο
  • Thomas l'imposteur, 1923 : Θωμάς ο απατεώνας, [κείμενo, εικονογράφηση], μετάφρ.Στ. Ευθυμιάδης, (ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ), 1985 και 2007
  • Le Livre Blanc, 1928 : Το λευκό βιβλίο, [κείμενα, εικονογράφηση], Νίκος Παπαδογιάννης, (ΑΙΟΛΟΣ), 1988
  • Les Enfants terribles, 1929 : Τα τρομερά παιδιά, Τίνα Τσιάτσικα, (PRINTA), 1993 και Τ.Ροδόπουλος, (ΟΔΥΣΣΕΑΣ), 1975
  • Opium, 1930 : Το όπιο, Άρης Σφακιανάκης, (ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ), 2007
  • La Voix humaine, 1930 : Ανθρώπινη φωνή, Ιωάννα Δεσύλλα, (ΈΨΙΛΟΝ), 1994
  • La Machine infernale, 1934 : Δαιμόνια μηχανή, Γιάννης Θηβαίος, (ΔΩΔΩΝΗ), 2014
  • Mon Premier voyage (Tour du monde en 80 jours), 1937 : Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες, Φωτεινή Παπαρήγα, (ΚΕΔΡΟΣ), 2006
  • Les Parents terribles, 1938 : Οι τρομεροί γονείς, Αλέξης Σολομός, (ΔΩΔΩΝΗ), 1998 και Ερρίκος Μπελιές, (ΠΑΤΑΚΗ), 2002
  • Fantôme de Marseille : Το φάντασμα της Μασσαλίας (γραμμένο για την Εντίθ Πιαφ), Γιάννης Θηβαίος, (ΜΠΙΛΙΕΤΟ), 2010
  • Η ανθρώπινη φωνή – Το φάντασμα της Μασσαλίας – Η ψεύτρα – Την έχασα, μετάφρ.Μάριος Πλωρίτης, (ΔΩΔΩΝΗ), 1994
  • Θέατρο τσέπης (μονόπρακτα), Βίκος Ναχμίας, (ΑΓΡΑ), 2005
  • Ελληνικό ημερολόγιο, [κείμενα, ζωγραφική] : Θανάσης Νιάρχος, (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ), 1986

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  2. ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1973. Ανακτήθηκε στις 17  Φεβρουαρίου 2020. σελ. 403.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 951. Ανακτήθηκε στις 3  Δεκεμβρίου 2020.
  4. ↑ 4,0 4,1 www.leparisien.fr/essonne-91/milly-la-foret-la-region-devient-proprietaire-de-la-maison-cocteau-19-03-2019-8035470.php.
  5. ↑ (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 1168. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  6. ↑ 6,0 6,1 (Ολλανδικά) RKDartists. 17443. Ανακτήθηκε στις 18  Νοεμβρίου 2021.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/6243. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  8. ↑ www.discogs.com/Stravinsky-Igor-Markevitch-Histoire-Du-Soldat/release/4532098.
  9. ↑ www.euppublishing.com/doi/pdfplus/10.3366/nfs.1993.002.
  10. ↑ 5273. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  11. ↑ «Paris de Jour». Ανακτήθηκε στις 7  Σεπτεμβρίου 2021.
  12. ↑ hedendaagsesieraden.nl/2021/10/11/jill-byron-crawford/.
  13. ↑ Q383939. Ανακτήθηκε στις 26  Ιουλίου 2022.
  14. ↑ www.acmi.net.au/creators/7140.
  15. ↑ Πολλοί και σημαντικοί οι άνθρωποι της τέχνης που φεύγουν, Ιστορικό Λεύκωμα 1963, σελ. 155, 157, Καθημερινή (1997)
  16. ↑ «Ανταλλάσσοντας εικόνες, ιδέες και... κακίες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2016. 
  17. ↑ Ο κόσμος του Jean Cocteau
  18. ↑ Jean Cocteau and Jean Marais, the first modern gay couple

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Δημήτρη Σφήκα: "Ζαν Κοκτώ" (Πνευματικό μνημόσυνο), Φιλολογική "Βραδυνή", Αθήνα, 30 Μαρτίου 1964.
  • Martin Esslin: "The Theatre of the Absurd", Penguin Books, London, 1968.
  • Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα", λήμα Ζαν Κοκτώ, τόμος 34, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζαν_Κοκτώ&oldid=10220078"