Επίθεση στο Περλ Χάρμπορ

Η Επίθεση στο Περλ Χάρμπορ
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Αμερικανικά θωρηκτά στο Περλ Χάρμπορ από φωτογραφία που τραβήχτηκε από ιαπωνικό αεροσκάφος κατά διάρκεια της επίθεσης
Χρονολογία	7 Δεκεμβρίου 1941
Τόπος	Περλ Χάρμπορ
Έκβαση	Τακτική ιαπωνική νίκη Εμπλοκή των Η.Π.Α. στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Αντιμαχόμενοι
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Ιαπωνική Αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Χάσμπαντ Έντουαρντ Κίμμελ Γουόλτερ Σορτ Τσουίτσι Ναγκούμο
Δυνάμεις
8 θωρηκτά 3 βαριά καταδρομικά 5 ελαφρά καταδρομικά 30 αντιτορπιλικά 4 υποβρύχια 50 άλλα σκάφη ~390 αεροσκάφη 6 αεροπλανοφόρα 2 θωρηκτά 2 βαριά καταδρομικά 1 ελαφρύ καταδρομικό 9 αντιτορπιλικά 28 υποβρύχια 8 πετρελαιοφόρα 414 αεροσκάφη
Απώλειες
2 θωρηκτά βυθίστηκαν τελείως 2 θωρηκτά βυθίστηκαν αλλά ανελκύστηκαν βαριές ζημιές σε 1 θωρηκτό ελαφρές ζημιές σε 3 θωρηκτά 2 άλλα πλοία βυθίστηκαν βαριές ζημιές σε 3 αντιτορπιλικά βαριές ζημιές σε 3 άλλα πλοία 188 αεροσκάφη καταστράφηκαν ζημιές σε 159 αεροσκάφη 2.403 νεκροί 1.178 τραυματίες 4 υποβρύχια βυθίστηκαν βαριές ζημιές σε 1 υποβρύχιο 29 αεροσκάφη καταστράφηκαν ζημιές σε 74 αεροσκάφη 64 νεκροί 1 αιχμάλωτος

Άποψη του Περλ Χάρμπορ και της νησίδας Φορντ όπου έγινε η επίθεση του 1941.

Η ιαπωνική αεροπορική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ πραγματοποιήθηκε νωρίς το πρωί στις 7 Δεκεμβρίου 1941, κατά της αμερικανικής Ναυτικής, Στρατιωτικής και Αεροπορικής Βάσης του Περλ Χάρμπορ, λίγα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χονολουλού, επί της νότιας ακτής της νήσου Οάχου, των νήσων της Χαβάης, όπως αυτή είχε στο μεταξύ διαμορφωθεί και αναπτυχθεί την εποχή εκείνη.
Η επίθεση εξαπολύθηκε από την πολεμική αεροπορία του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού εναντίον του Αμερικανικού Στόλου του Ειρηνικού, που βρισκόταν αγκυροβολημένος εκεί, επιφέροντας τεράστιες απώλειες στις ΗΠΑ (με περίπου 2.400 νεκρούς, πολλούς τραυματίες και ζημιές σε πολλά πολεμικά πλοία). Το γεγονός αυτό καθαυτό έθεσε τέλος στη μέχρι τότε εσωστρέφεια και ουδετερότητα των ΗΠΑ, που ήταν και η επικρατέστερη θέση της αμερικανικής κοινής γνώμης, οδηγώντας τη χώρα στην ενεργό εμπλοκή της στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Την επόμενη μέρα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ στον ιστορικό του λόγο χαρακτήρισε την 7η Δεκεμβρίου «ημέρα ντροπής» (για τις ΗΠΑ), συνεχίζοντας με την κήρυξη του πολέμου εναντίον της Ιαπωνίας και στις 11 Δεκεμβρίου, κατ΄ ακολουθία εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας.
Σημειώνεται ότι αμέσως μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, οι Ιάπωνες κατέλαβαν τη νήσο Γουαίηκ, τη νήσο Γκουάμ και το Χονγκ Κονγκ.

Ιστορικό πλαίσιο

Ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ (το 1933).

Είναι γεγονός ότι από το τέλος του Α' Π.Π. οι Αμερικανοί είχαν πάψει να ενδιαφέρονται για τα διάφορα τεκταινόμενα στην Ευρώπη και αλλού, διατηρώντας την πεποίθηση ότι η κυβέρνησή τους έπρεπε να φροντίζει μόνο για τις δικές τους υποθέσεις, ακολουθώντας μια πολιτική ουδετερότητας. Παρότι μια ειδική έρευνα που είχε κάνει η αμερικανική Γερουσία, το 1930, είχε αποκαλύψει τα τεράστια κέρδη που είχαν αποκομίσει κατά την πρώτη παγκόσμια σύγκρουση, τραπεζίτες, εργοστασιάρχες πολεμικού υλικού και άλλοι, κοινώς λεγόμενοι «έμποροι πολέμου», μία νέα έρευνα του Ινστιτούτου Γκάλλοπ που έγινε στις ΗΠΑ τον Απρίλιο του 1937, το 70% των ερωτηθέντων θεωρούσε λάθος την αμερικανική επέμβαση στον πόλεμο 1914-1918. Έτσι οι αρνητικοί αυτοί παράγοντες υποχρέωσαν το Κογκρέσο, επί 2ης προεδρίας Φ. Ρούζβελτ, να φθάσει στο σημείο το 1935-1937, να ψηφίσει τον περίφημο «νόμο περί ουδετερότητας» ο οποίος απαγόρευε πλέον την πώληση όπλων και πολεμοφοδίων και τη χορηγία πιστώσεων σε εμπόλεμες χώρες, ανεξάρτητα αν προβαίνουν σε επίθεση ή δέχονται επίθεση. Ο νόμος αυτός αντικαταστάθηκε με νεότερο στις 29 Απριλίου του 1937 που επικύρωνε μια σειρά περιορισμών σε εμπορικές σχέσεις ενώ παράλληλα εισήγαγε και επικύρωνε τον όρο «Cash and Carry» (= πλήρωσε και πάρ' το), που ουσιαστικά επέτρεπε σε εμπόλεμες χώρες ν΄αγοράζουν από τις ΗΠΑ τοις μετρητοίς (εκτός από όπλα και πολεμοφόδια) αναλαμβάνοντας οι ίδιες τη μεταφορά τους. Στις 6 Οκτωβρίου του ίδιου έτους (1937) η Γουώλλ Στρητ Τζόρναλ έγραφε «Πρέπει να πάψουμε επιτέλους ν΄ ανακατευόμαστε στις ξένες υποθέσεις. Η Αμερική επιθυμεί ειρήνη».

Την πολιτική αυτή του «απομονωτισμού» φέρεται να ακολουθούσε και ο πρόεδρος Ρούζβελτ ακόμα και στους προεκλογικούς του λόγους για τη τρίτη θητεία το 1940 δεσμευόμενος μεταξύ άλλων: «Μιλώ σε σας, μητέρες και πατέρες, και θέλω να σας διαβεβαιώσω για ένα μόνο πράγμα. Το έχω ήδη ξαναπεί, θα το ξαναπώ όμως και πάλι, και πάλι, και πάλι. Δεν θα στείλουμε ποτέ τα παιδιά σας για να πολεμήσουν σε ξένους πολέμους».

Και όμως ο Πρόεδρος Ρούζβελτ απεργαζόταν ήδη τον αμερικανικό επεμβατισμό από το 1939, απορρίπτοντας έτσι τον απομονωτισμό, που αργά ή γρήγορα με την πολιτική του, θα κατέληγε στο να προκαλέσει οπωσδήποτε κάποια επίθεση από τα «ολοκληρωτικά» κράτη.

Η Ιαπωνία είχε εμπλακεί σε πόλεμο με την Κίνα ήδη από το 1937. Έχοντας καταλάβει μεγάλο μέρος της χώρας, κυβερνάται ουσιαστικά από μια ομάδα στρατιωτικών με ισχυρές επεκτατικές βλέψεις. Οι ΗΠΑ δυσφορούν από την επέκταση της Ιαπωνίας και προσπαθούν, με εμπορικούς αποκλεισμούς και άλλα μέτρα, να την περιορίσουν. Οι Ιάπωνες, ωστόσο, δεν είναι διατεθειμένοι να απεμπολήσουν τις κατακτήσεις τους, ούτε να εγκαταλείψουν την επεκτατική τους πολιτική. Εκμεταλλεύονται τις συγκυρίες και μεγαλώνουν την σφαίρα των κατακτήσεών τους, εκδιώκοντας ουσιαστικά τους Γάλλους από την Ινδοκίνα. Το σκεπτικό των Ιαπώνων είναι, σε γενικές γραμμές, το εξής: Η Ιαπωνία εξαρτάται κατά το 90% της βιομηχανικής παραγωγής της από πόρους εκτός της χώρας. Κατά συνέπεια, οι πόροι αυτοί πρέπει να βρεθούν εντός της Ιαπωνικής επικράτειας. Οι ΗΠΑ, σκέπτονται οι στρατιωτικοί στο Τόκιο ασφαλώς θα αντιδράσουν σε αυτό, όπως έχουν ήδη κάνει. Κατά συνέπεια, αργά ή γρήγορα, θα εμπλακούν σε πόλεμο. Ο εμπορικός αποκλεισμός, όμως, θέτει το πρόβλημα των πρώτων υλών και, ιδιαίτερα, των καυσίμων: Η Ιαπωνία έχει δημιουργήσει αποθέματα επαρκή για επιχειρήσεις για ένα έτος. Αν μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα δεν επιτύχει τους στόχους της, τότε θα βρεθεί, παρά τον πανίσχυρο στόλο και τη λαμπρή αεροπορία που έχει δημιουργήσει, σε πολύ δυσχερή θέση. Κατά συνέπεια, όσο πιο γρήγορα αρχίσει η κατάκτηση πλουτοπαραγωγικών πηγών, τόσο καλύτερα. Ο Αρχηγός του ιαπωνικού στόλου, Ιζορόκου Γιαμαμότο, προτείνει την καταστροφή του Αμερικανικού στόλου του Ειρηνικού, που εδρεύει στο Περλ Χάρμπορ, χωρίς να προηγηθεί κήρυξη πολέμου. Αν ο στόχος επιτευχθεί, η Ιαπωνία θα έχει απόλυτη ελευθερία κινήσεων σε ολόκληρο τον Ειρηνικό. Ο Γιαμαμότο δεν εθελοτυφλεί: Εκτιμά ότι οι ΗΠΑ θα αναπληρώσουν τις απώλειες, θα απαιτηθούν όμως δύο χρόνια έως τρία χρόνια για να το πετύχουν, κατά τη διάρκεια των οποίων η Ιαπωνία θα έχει πλέον στην κατοχή της ό,τι χρειάζεται για την αντιμετώπιση των αμερικανικών δυνάμεων και την τελική νίκη. Στις 5 Νοεμβρίου, και ύστερα από αρκετούς δισταγμούς, το Γενικό Επιτελείο αποδέχεται το σχέδιο του Γιαμαμότο για επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.

Οι Αμερικανοί δεν περίμεναν να τους επιτεθούν οι Ιάπωνες, επειδή πίστευαν ότι τα πλοία τους δεν ήταν ευάλωτα σε τορπίλες, αφού τα νερά ήταν ρηχά. Το πρόβλημα έλυσε ο άνθρωπος που είχε αναλάβει τη σχεδίαση της επίθεσης, πλωτάρχης Μινόρου Γκέντα, ο οποίος πέτυχε να κατασκευάσει τορπίλες με ειδικά πτερύγια, τα οποία τις διατηρούσαν κοντά στην επιφάνεια και τις εμπόδιζαν να πλήξουν τον βυθό. Έτσι, οι Αμερικανοί υπέστησαν στρατηγικό και τακτικό αιφνιδιασμό.

Η προετοιμασία

Για την επίτευξη του στόχου ο Γιαμαμότο κρίνει ότι απαιτείται πολύ προσεκτική προετοιμασία και άριστη εκπαίδευση των αεροπόρων που θα συμμετάσχουν. Επιλέγεται, ως τόπος εκπαίδευσης, η ακτή της Καγκοσίμα (Kagoshima Bay) λόγω των ομοιοτήτων που παρουσιάζει με το Περλ Χάρμπορ. Οι πιλότοι εκπαιδεύονται εντατικά, ωστόσο παρουσιάζεται μια τεχνική δυσχέρεια: Η απόφαση συμμετοχής τορπιλοβόλων αεροπλάνων είναι ήδη ειλημμένη, αλλά μια τορπίλη που ρίπτεται από αεροπλάνο βυθίζεται κατά 20 μέτρα και ύστερα ανεβαίνει καθώς πλησιάζει το στόχο της. Το Περλ Χάρμπορ όμως έχει μόνο 12 μέτρα βάθος. Κατά συνέπεια οι τορπίλες δεν θα πλήξουν στόχους, αλλά θα «καρφωθούν» στο βυθό. Την επίλυση του προβλήματος αναλαμβάνει ο πλωτάρχης Μινόρου Γκέντα. Με υπόδειξή του, κατασκευάζονται τορπίλες με ειδικά πτερύγια ανάσχεσης της βύθισης, οι οποίες έγινε δυνατό να παραδοθούν μόλις δύο ημέρες πριν την αναχώρηση του στόλου. Η επιτυχία τους δεν είναι ιδιαίτερα εξασφαλισμένη, καθώς δεν υπήρχε επαρκής χρόνος για δοκιμές. Η πράξη, ωστόσο, έδειξε ότι η σχεδίαση ήταν απόλυτα επιτυχής.

Από την πλευρά των Αμερικανών δεν υπάρχει η παραμικρή ανησυχία. Η αμερικανική διοίκηση θεωρεί ότι η Χαβάη απέχει πολύ από τις ιαπωνικές βάσεις, ώστε οι Ιάπωνες να τολμήσουν εναντίον της οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια. Ως συνέπεια, δεν τοποθετούν τα ανθυποβρυχιακά δίκτυα ούτε απλώνουν επάνω από τη βάση το φράγμα αεροστάτων. Το τελευταίο γίνεται ύστερα από παραίνεση του Γενικού Επιτελείου, που συνιστά να αποφεύγεται η λήψη μέτρων που θα μπορούσαν να ανησυχήσουν τον αμερικανικό πληθυσμό. Τα σκάφη, όπως συνηθίζεται, είναι ελλιμενισμένα το Σαββατοκύριακο, ώστε να μη στερηθούν οι Αμερικανοί ναύτες την έξοδό τους. Η αντιαεροπορική άμυνα δεν ενισχύεται (είναι, βέβαια, επαρκής για την αντιμετώπιση αεροπορικής επίθεσης), ούτε καμουφλάρονται οι εγκαταστάσεις της βάσης, τα αεροδρόμια ή οι δεξαμενές καυσίμων. Κανείς δεν υποπτεύεται ότι ένα ιαπωνικό κατασκοπευτικό δίκτυο μεταδίδει πληροφορίες υπό μορφή καθημερινών προγραμμάτων τοπικού ραδιοφωνικού σταθμού. Η βάση συνεχίζει την ειρηνική της ζωή με βάση το σκεπτικό «αυτό δεν πρόκειται να συμβεί σε μένα!» («It will not happen to me!»). Έτσι, ο ναύαρχος Χάσμπαντ Κίμελ (Husband E. Kimmel) και ο στρατηγός Γουόλτερ Σορτ (Walter C. Short) δεν έχουν λάβει κανένα απολύτως μέτρο για την προστασία της βάσης, εκτός από την επαύξηση της επαγρύπνησης εναντίον δολιοφθορών από τον εντόπιο ιαπωνικής καταγωγής πληθυσμό. Η κατοπινή παραπομπή τους σε Στρατοδικείο δεν θα αποκαλύψει παρά μόνο την άγνοια της αμερικανικής ηγεσίας προς τα διεθνώς τεκταινόμενα της εποχής.

Οι Αμερικανοί έχουν, ωστόσο, ένα σοβαρό στρατηγικό πλεονέκτημα: Έχουν καταφέρει να αποκρυπτογραφήσουν τον ιαπωνικό κώδικα ανταλλαγής μηνυμάτων. Με τον τρόπο αυτό η Ουάσιγκτον πληροφορείται την επίθεση, όταν, όμως, στέλνει το σήμα συναγερμού στο Περλ Χάρμπορ είναι ήδη αργά. Διαθέτουν, επίσης, ραντάρ. Η δυσπιστία, όμως, των αξιωματικών προς την νέα αυτή εφεύρεση είναι τόση, ώστε η προειδοποίηση της επίθεσης από το ραντάρ απλά αγνοήθηκε, όπως επισημαίνεται πιο κάτω. Επίσης, υπήρξε μία σειρά από παθολογίες και εμπόδια στον τομέα των υπηρεσιών πληροφοριών, που οδήγησαν στον αιφνιδιασμό. Ένα από αυτά ήταν η «στεγανοποίηση», δηλαδή ο περιορισμός της πρόσβασης στα δεδομένα. Το ναυτικό θεωρούσε το πεζικό κατώτερο και λόγω αλαζονείας δεν του έδινε τις απαραίτητες πληροφορίες. Κυριαρχούσε το σκεπτικό «need to know», δηλαδή «θα μάθεις μόνον ό,τι είναι απαραίτητο».

Η επίθεση

Η επίθεση προγραμματίζεται να διεξαχθεί στις 7 Δεκεμβρίου 1941, ημέρα Κυριακή. Την επιχείρηση αναλαμβάνει η 1-η μοίρα αεροπλανοφόρων του Ιαπωνικού στόλου με επικεφαλής τον Ναύαρχο Τσουίτσι Ναγκούμο. Η δύναμή του περιλαμβάνει έξι αεροπλανοφόρα (Ακάγκι, Κάγκα, Χιριού, Σοριού, Σοκακού, Ζουϊκακού), τα οποία μεταφέρουν, συνολικά, 423 αεροσκάφη, καταδιωκτικά, βομβαρδιστικά οριζοντίου επιθέσεως και καθέτου εφορμήσεως καθώς και βομβαρδιστικά μεταποιημένα σε τορπιλοβόλα. Επικεφαλής αυτής της αεροπορικής δύναμης είναι ο πλοίαρχος Μιτσούο Φουσίντα. Περιλαμβάνει, επίσης δύο θωρηκτά, τρία καταδρομικά, εννέα αντιτορπιλικά, καθώς και οκτώ πετρελαιοφόρα σκάφη, τα οποία είναι μεν απαραίτητα, επιβάλλουν όμως σχετικά βραδεία πορεία. Έξι από τα μεγαλύτερης ακτίνας δράσης υποβρύχια της μοίρας μεταφέρουν πέντε «υποβρύχια τσέπης», με πλήρωμα δύο ανδρών το καθένα και δύναμη πυρός από δύο μικρές τορπίλες, ώστε στο αεροπορικό όπλο εναντίον της βάσης να προστεθεί και το υποβρύχιο.

Ο στόλος ξεκινά από την Ιαπωνία στις 2 Δεκεμβρίου 1941. Έχει αποφασιστεί, για την αποφυγή επισήμανσής του, να ακολουθηθεί πορεία από τη βόρεια πλευρά του Ειρηνικού, η οποία είναι σχεδόν έρημη από σκάφη. Αυτό έχει ως συνέπειες τη δυσχερέστατη πορεία των σκαφών λόγω των πολύ κακών καιρικών συνθηκών και την εξασφάλιση της απόλυτης μυστικότητας της πορείας του: Οι Αμερικανοί δεν καταφέρνουν να εντοπίσουν τον ιαπωνικό στόλο ούτε όταν αυτός έχει πλέον λάβει πορεία προς Ιαπωνία: Αγνοούν πώς κατάφερε να προσεγγίσει το Περλ και να επιστρέψει αλώβητος στη βάση του. Οι εντολές του Ναγκούμο ορίζουν ότι αν ανακαλυφθεί η μοίρα 4 ημέρες πριν την επίθεση, οφείλει να ματαιώσει την αποστολή. Αν ανακαλυφθεί 2 ή 3 ημέρες πριν, θα αποφασίσει ο ίδιος αν θα την εκτελέσει ή όχι και αν ανακαλυφθεί σε λιγότερο από 2 ημέρες πριν, θα την εκτελέσει ανεξάρτητα από την επισήμανσή του. Τον πραγματικό στόχο της αποστολής γνωρίζουν μόνον τα πληρώματα των αεροσκαφών και, φυσικά, ο Ναύαρχος και το επιτελείο του. Η πορεία του στόλου δεν επισημαίνεται, αλλά εν πλω φθάνουν δύο σήματα από τον ραδιοφωνικό - κατασκοπευτικό σταθμό: Το ένα διευκρινίζει το ανεμπόδιστο, από φράγμα αεροστάτων, της προσέγγισης των αεροπλάνων. Το άλλο προκαλεί αντιπαράθεση μεταξύ Ναγκούμο και Φουσίντα: Τα αεροπλανοφόρα Σαρατόγκα, Λέξιγκτον και Εντερπράιζ, κύριος στόχος της επίθεσης, δεν βρίσκονται πλέον στο Περλ: Το τελευταίο επισκευάζεται στο Σαν Ντιέγκο, τα άλλα δύο παραδίδουν αεροπλάνα σε άλλες αμερικανικές βάσεις του Ειρηνικού. Ο Φουσίντα θεωρεί ότι ο κύριος στόχος της επίθεσης δεν υφίσταται πλέον και προτείνει την ματαίωση της επιχείρησης. Ο Ναγκούμο, ωστόσο, θεωρεί ότι οκτώ θωρηκτά, τρία καταδρομικά, τέσσερα αντιτορπιλικά και πολλά βοηθητικά σκάφη παραμένουν αξιολογότατος στόχος, καθώς τα αεροπλανοφόρα θα στερηθούν την απαραίτητη υποστήριξη από σκάφη επιφανείας, αν δοκιμάσουν να αναλάβουν δραστηριότητα. Η πορεία δεν ανακόπτεται. Ο Ναγκούμο, δύο μέρες πριν την άφιξη της μοίρας στο προκαθορισμένο σημείο αποκαλύπτει στους ναυτικούς τον πραγματικό στόχο της αποστολής. Επικρατεί πολύ μεγάλος ενθουσιασμός.

Στο μεταξύ τα «υποβρύχια τσέπης» φθάνουν στο Περλ. Έφεδρος σημαιοφόρος της ναρκοθέτιδας «Κόντορ» επισημαίνει ένα από αυτά και ειδοποιεί το σκάφος περιπολίας - έχει βάρδια το αντιτορπιλικό «Γουόρντ». Αυτό, ωστόσο, δεν καταφέρνει να εντοπίσει το άγνωστο υποβρύχιο και εγκαταλείπει την προσπάθεια, αφού ο κυβερνήτης του υποθέτει ότι ο σημαιοφόρος στο «Κόντορ» έσφαλε.

Στις 07:02 το πρωί της 7ης Δεκεμβρίου δύο νεαροί υπαξιωματικοί έχουν βάρδια στο σταθμό ραντάρ. Το όχημα που θα τους μεταφέρει στο κέντρο της βάσης έχει καθυστερήσει, και έτσι δεν έχουν αποχωρήσει ακόμα, όταν μένουν άφωνοι ρίχνοντας μια ματιά στην οθόνη του ραντάρ: Πολυάριθμα μαύρα στίγματα έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε αυτήν. Επικοινωνούν με τον υπολοχαγό Τάιλερ, αξιωματικό υπηρεσίας, αναφέροντας την επισήμανση. Ο Τάιλερ αποκρίνεται με δυο λέξεις, που έμελλε να μείνουν ιστορικές: «Forget 'em» («Ξεχάστε τα»), καθώς τα θεώρησε φίλια, διότι ανέμεναν την άφιξη σμήνους βομβαρδιστικών B-17. Λίγα λεπτά αργότερα, ωστόσο, τα «μαύρα στίγματα», που είναι το πρώτο κύμα των ιαπωνικών αεροπλάνων, με επικεφαλής τον ίδιο τον Φουσίντα, έχουν φθάσει στο Οάχου και βλέπουν τους στόχους τους εκεί που περίμεναν να είναι: Στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη και κατά μήκος μιας αποβάθρας που αποκαλείται «Battleship Row» (στοίχος πολεμικών). Ο Φουσίντα στέλνει στη μοίρα το συμφωνημένο σύνθημα ότι οι στόχοι είναι στη θέση τους και η επίθεση αρχίζει: «Tora, tora, tora». (Tora στα ιαπωνικά σημαίνει τίγρη). Το σήμα φθάνει όχι μόνον στη μοίρα, αλλά και 5.000 μίλια μακρύτερα, στη ναυαρχίδα του Γιαμαμότο, ο οποίος ενθουσιάζεται. Τα ιαπωνικά αεροσκάφη αναπτύσσονται και αρχίζουν το έργο τους, κτυπώντας όλα τα σκάφη που βρίσκονται ελλιμενισμένα. Παράλληλα, ένα μέρος των αεροπλάνων έχει εντολή να επιλέξει ως στόχο τα αμερικανικά αεροπλάνα που βρίσκονται το ένα πλάι στο άλλο (με το απίστευτο σκεπτικό ότι να μπορούν να καλυφθούν εύκολα, αν παρίστατο ανάγκη!), ώστε τα ιαπωνικά να δράσουν χωρίς εναέριο αντίπαλο. Πλήττουν τα αεροδρόμια της βάσης και καταστρέφουν στο έδαφος σχεδόν το σύνολο της αμερικανικής αεροπορίας.

Το πρώτο κύμα ολοκληρώνει το έργο του και σε δυάδες ή τριάδες τα αεροσκάφη αποχωρούν για να τα διαδεχθεί το δεύτερο κύμα, στο οποίο δεν περιλαμβάνονται τορπιλοβόλα. Επικεφαλής του δεύτερου κύματος είναι ο υπαρχηγός του Φουσίντα, Σικεγκάζου Σιμαζάκι. Οι δυσκολίες του δεύτερου αυτού κύματος είναι πολύ μεγαλύτερες, καθώς ο ουρανός καλύπτεται από σύννεφα καπνού από την κατεστραμμένη βάση και τα καιόμενα σκάφη. Παράλληλα, η αντιαεροπορική άμυνα έχει αρχίσει τη δράση της - αν και πάσχει από έλλειψη πυρομαχικών: Για λόγους ασφαλείας, όπως συμβαίνει σε καιρό ειρήνης, τα πυρομαχικά βρίσκονται όχι κοντά στα πυροβόλα, αλλά στις αποθήκες και (πολύ λίγα) αμερικανικά αεροπλάνα έχουν απογειωθεί για την αντιμετώπιση του εισβολέα. Αυτοί οι παράγοντες συντελούν ώστε το δεύτερο κύμα να μην έχει τα εντυπωσιακά αποτελέσματα του πρώτου: Ολοκληρώνει, απλά, τις ζημίες στα σκάφη και αφήνει μια από τις πλέον βασικές εγκαταστάσεις, αυτή των καυσίμων (την επιλεγόμενη «φάρμα δεξαμενών», tank farm) ανέπαφη. Τα αεροσκάφη εξαντλώντας τις βόμβες τους αποχωρούν. Οι απώλειές τους, είναι απίστευτα ελαφρές: 9 καταδιωκτικά, 15 βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης και 5 τορπιλοβόλα (σύνολο ανδρών 55), όταν το Τόκιο υπολόγιζε ότι η αποστολή θα εθεωρείτο επιτυχής με την απώλεια του 50% των αεροσκαφών και του 30% των πλοίων.

Με την επιστροφή των αεροπλάνων στη μοίρα γίνεται απολογισμός της επιχείρησης από τον Φουσίντα, ο οποίος, έχοντας επισημάνει την ακεραιότητα στόχων όπως η «tank farm» προτείνει τον ανεφοδιασμό των αεροπλάνων και την εξαπόλυση τρίτου κύματος επίθεσης. Όμως ο Ναγκούμο είναι υπερβολικά σώφρων: Τα σκάφη των ΗΠΑ καταστράφηκαν, οι ίδιες απώλειες είναι ελάχιστες, δεν υπάρχουν λόγοι να επαυξηθούν για στόχους χωρίς μεγάλη αξία. Ο Φουσίντα προτείνει να προηγηθεί αναγνώριση της ευρύτερης περιοχής για να εντοπισθούν τα αεροπλανοφόρα, όμως ο Ναγκούμο έχει πάρει την απόφασή του και έχει ήδη δώσει την εντολή στη μοίρα να ανακρούσει πρύμνα. Οι διαμαρτυρίες και οι προτάσεις του Φουσίντα δεν τον μεταπείθουν και η μοίρα παίρνει το δρόμο της επιστροφής.

Τα αποτελέσματα

Απώλειες

Τα σκάφη που βρέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ τη στιγμή της επίθεσης ήταν τα εξής:

Το θωρηκτό West Virginia βαριά κτυπημένο. Θα βυθιστεί λίγο αργότερα.

Θωρηκτά

• USS Arizona (BB-39) - Βυθίστηκε. Βρίσκεται και σήμερα στο βυθό του όρμου και από πάνω του έχει δημιουργηθεί πλωτή αποβάθρα, ώστε να είναι επισκέψιμο.
• USS Oklahoma (BB-37) - Ανατράπηκε. Ολική απώλεια.
• USS West Virginia (BB-48) - Βυθίστηκε. Ανελκύσθηκε, επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Ιούλιο του 1944.
• USS California (BB-44) - Βυθίστηκε. Ανελκύσθηκε, επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Μάϊο του 1944.
• USS Nevada (BB-36) - Υπεστη σοβαρότατες ζημίες. Επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Δεκέμβριο του 1942.
• USS Pennsylvania (BB-38) - Βρισκόταν στη δεξαμενή. Υπέστη ελαφρές σχετικά ζημίες, επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Αύγουστο του 1942.
• USS Maryland (BB-46) - Υπεστη σοβαρότατες ζημίες. Επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκεστο στόλο τον Φεβρουάριο του 1942
• USS Tennessee (BB-43) - Υπέστη ελαφρές σχετικά ζημίες, επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Μάρτιο του 1942.

Καταδρομικά

• USS Helena (CL-50) - Υπέστη σοβαρότατες ζημίες. Επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Ιούνιο του 1942
• USS Honolulu (CL-48) - Υπέστη ελαφρές σχετικά ζημίες, επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Ιανουάριο του 1942
• USS Raleigh (CL-7) - Υπέστη σοβαρότατες ζημίες. Επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Ιούλιο του 1942

Αντιτορπιλικά

• USS Cassin (DD-372) - Βρισκόταν στη δεξαμενή. Υπέστη σοβαρότατες ζημίες. Επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Φεβρουάριο του 1944.
• USS Downes (DD-375) - Βρισκόταν στη δεξαμενή. Υπέστη σοβαρότατες ζημίες. Ανακατασκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Νοέμβριο του 1943.
• USS Helm (DD-388) - Υπέστη ζημίες, επισκευάσθηκε και επανεντάχθηκε στο στόλο τον Ιανουάριο του 1942.
• USS Shaw (DD-373) - Βρισκόταν στη δεξαμενή. Υπέστη σοβαρότατες ζημίες.

Ζημιές υπέστησαν επίσης και όλα τα βοηθητικά σκάφη και σκάφη συνοδείας που βρίσκονταν στο Περλ Χάρμπορ.

Λοιπές απώλειες

Καταστράφηκαν επί του εδάφους 92 αεροσκάφη του αμερικανικού ναυτικού, 31 έπαθαν ζημιές, ενώ καταστράφηκαν και 77 αεροσκάφη του αμερικανικού στρατού και άλλα 128 υπέστησαν ζημίες. Ουσιαστικά, η αεροπορική δύναμη στον Ειρηνικό είχε απομείνει με ελάχιστες δυνάμεις, που απέτρεπαν τη συμμετοχή της σε μεγάλες επιχειρήσεις.

Σε ανθρώπινες ζωές, οι ΗΠΑ θρήνησαν 2.403 νεκρούς και είχαν, επίσης, 1.178 τραυματίες. Οι Ιάπωνες είχαν συνολικά 64 νεκρούς (55 αεροπόρους και εννέα από τα υποβρύχια τσέπης).

Πολιτικές συνέπειες

Τα πολιτικά αποτελέσματα της επίθεσης ήταν κατά πολύ σημαντικότερα από τα στρατιωτικά/στρατηγικά. Η επίθεση αυτή προκάλεσε ισχυρότατο κύμα αγανάκτησης στις ΗΠΑ. Μία ημέρα μετά την επίθεση, στις 8 Δεκεμβρίου, ο Πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ εκφωνεί μέσα στο Καπιτώλιο έναν από τους πλέον διάσημους λόγους του, διάρκειας 6,5 λεπτών. Στην ομιλία αυτή, που έμεινε στην ιστορία, στηλιτεύει την άνανδρη επίθεση, ξεκινώντας με την ιστορική πρώτη φράση «Yesterday, December 7, 1941, a date which will live in infamy» («Χθες, 7 Δεκεμβρίου 1941, μια ημέρα που θα καταγραφεί ως ημέρα ντροπής στην Ιστορία»). Η φράση του Προέδρου απηχεί το λαϊκό αίσθημα: Οι Αμερικανοί αποκαλούν τους Ιάπωνες «yellow bastards» και η κοινή γνώμη, που πριν μερικές ώρες ήταν κατά οποιασδήποτε εμπλοκής σε εχθροπραξίες, τώρα μεταστρέφεται και ζητά την κήρυξη πολέμου στην Ιαπωνία. Αφουγκραζόμενος το λαϊκό αίσθημα, ο Πρόεδρος κηρύσσει αυθημερόν τον πόλεμο στην Ιαπωνία (μόλις 3 ημέρες αργότερα, στις 11 Δεκεμβρίου, θα κάνει το ίδιο και στη Γερμανία) και η απόφασή του επικυρώνεται με μία μόνο ψήφο κατά (της Τζάνετ Ράνκιν, Γερουσιαστού της Μοντάνα) από την Γερουσία. Η πολιτική αυτή απόφαση είναι από μόνη της πολύ σημαντική: Ανατρέπει τα μέχρι τότε δεδομένα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, αφού εισάγει σε αυτόν την μεγαλύτερη, σε οικονομική ισχύ, χώρα του πλανήτη. Ασφαλώς θα χρειάζονταν πολλοί μήνες ακόμη για την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Πόλεμο. Η ιαπωνική ενέργεια τις έθεσε σε αυτόν, βγάζοντάς τις από τον απομονωτισμό, τον οποίο επιθυμούσε η ευρεία μάζα του πληθυσμού μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου 1941. Η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο ενθουσιάζει τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος στήριζε την πολιτική και τις ελπίδες του στην είσοδο των ΗΠΑ στη σύρραξη. Αντίθετα, στη Γερμανία η είσοδος των ΗΠΑ στον Πόλεμο γίνεται δεκτή με σκεπτικισμό και εκνευρισμό: Ο Χίτλερ και οι περί αυτόν - και ιδιαίτερα ο Γκέρινγκ - δεν θεωρούν τις ΗΠΑ σημαντική στρατιωτική δύναμη. Ο Γκέρινγκ δηλώνει «Δεν υποτιμώ τους Αμερικανούς. Είναι ασυναγώνιστοι στην κατασκευή ξυριστικών λεπίδων. Μην ξεχνάτε, ωστόσο, ότι η λέξη "bluff" (μπλόφα) είναι το κλειδί της κοινωνίας τους...». Η γερμανική ηγεσία, ωστόσο, δεν παραβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα είναι αρωγός, έστω και οικονομικός, της Βρετανίας, άρα απομακρύνεται η δυνατότητα να καταβληθεί ο έσχατος εχθρός σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Στην Ιαπωνία η μοίρα του Ναγκούμο γίνεται δεκτή με ενθουσιώδεις εκδηλώσεις. Ογδόντα εκατομμύρια άτομα παραληρούν για την μεγάλη νίκη, ο Φουσίντα γίνεται εθνικός ήρωας και ο Αυτοκράτωρ απαιτεί να τον δεχθεί σε ακρόαση κατά παράβαση του πρωτοκόλλου (διότι ο Φουσίντα είναι ταπεινής καταγωγής). Ο πολεμικός παροξυσμός φθάνει στο αποκορύφωμά του. Ένας άνθρωπος μόνον παραμένει βλοσυρός: Ο ίδιος ο δημιουργός της επιχείρησης Γιαμαμότο. Σε σχετικές ερωτήσεις των συνεργατών του απαντά ότι δεν είναι ευχαριστημένος. Τα αεροπλανοφόρα, ο κύριος στόχος της επιχείρησης δεν επλήγησαν. Οι ΗΠΑ αντέδρασαν με μεγαλύτερη ταχύτητα και βιαιότητα από όση αναμενόταν. Εν τούτοις, η Ιαπωνία είχε επιτύχει τον στόχο που είχε θέσει, σχεδιάζοντας την επίθεση: Είχε κερδίσει τον χρόνο που της ήταν απαραίτητος για να επεκτείνει την Αυτοκρατορία της στην νοτιοανατολική Ασία, χωρίς να χρειαστεί να εμπλακεί σε μάχες με τις ΗΠΑ. Μπόρεσε, έτσι, να καταλάβει ανενόχλητη τις Φιλιππίνες, την Ινδονησία και όλες τις περιοχές που θεωρούσε απαραίτητες για να επιτύχει τον μακροπρόθεσμο στόχο της, την αυτονομία της σε πλουτοπαραγωγικές περιοχές και πρώτες ύλες. Αποδείχθηκε, όμως, ότι η άποψη του Φουσίντα για εξαπόλυση τρίτου κύματος ήταν, στρατηγικά, ορθότερη της άποψης που επέβαλε ο Ναγκούμο: Πριν περάσουν έξι μήνες, οι ΗΠΑ επιφέρουν την πρώτη ήττα στις ιαπωνικές δυνάμεις, στη Ναυμαχία του Μίντγουεϊ, και ανατρέπουν τη στρατηγική κατάσταση στον Ειρηνικό. Αν το τρίτο κύμα, που είχε προτείνει ο Φουσίντα, είχε εξαπολυθεί και επιτύχει τον στόχο του, οι ΗΠΑ θα είχαν αναγκασθεί να εγκαταλείψουν όλες τις βάσεις τους στον Ειρηνικό και να αποσυρθούν στη δυτική ακτή της χώρας τους, αυξάνοντας κατά 2.200 μίλια την απόστασή τους από το θέατρο επιχειρήσεων της Ιαπωνίας.

Πηγές

Βιβλιογραφία

Βιβλία

• Ρεϊμόν, Καρτιέ (1966) [έτος γαλλ. έκδοσης 1964]. Ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. τόμος Α΄. Αθήνα: ΠΑΠΥΡΟΣ. 
• Arakaki, Leatrice R. (1991), 7 December 1941: The Air Force Story, Hickam Air Force Base, Hawaii: Pacific Air Forces Office of History, https://archive.org/details/7December1941TheAirForceStory/7%20December%201941%20The%20Air%20Force%20Story/ 
• Bailey, Beth; Farber, David, επιμ.. (July 2019), Beyond Pearl Harbor: A Pacific History, University Press of Kansas, doi:10.2307/j.ctvqmp3br, ISBN 978-0-7006-2813-1 
• Barnhart, Michael A. (1987), Japan Prepares for Total War: The Search for Economic Security, 1919–1941, Cornell University Press, ISBN 978-0-8014-1915-7, https://archive.org/details/japanpreparesfor00barn_0/, ανακτήθηκε στις December 8, 2021 
• Bix, Herbert P. (2000), Hirohito and the Making of Modern Japan, Diane Pub Co, ISBN 978-0-7567-5780-9 
• Blair, Clay Jr. (1975), Silent Victory: The U.S. Submarine War Against Japan, Philadelphia and New York: J. B. Lippincott Company, ISBN 978-0-397-00753-0, https://archive.org/details/silentvictoryus00blai/ 
• Bonner, Kermit (1996), Final Voyages, Turner Publishing, ISBN 978-1-56311-289-8 
• Borch, Frederic L.; Martinez, Daniel (2005), Kimmel, Short, and Pearl Harbor: The Final Report Revealed, Naval Institute Press, ISBN 978-1-59114-090-0, https://books.google.com/books?id=7jQfiAmaX9IC, ανακτήθηκε στις June 27, 2015 
• Budiansky, Stephen (2002), Battle of Wits: The Complete Story of Codebreaking in World War II, Simon & Schuster, ISBN 978-0-7432-1734-7, https://archive.org/details/battleofwitscomp00step, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 
• Churchill, Winston; Gilbert, Martin (2001), «December 1941», The Churchill War Papers: The Ever-Widening War, 3, London, New York: W.W. Norton, ISBN 0-393-01959-4, https://books.google.com/books?id=vx3lMi6AKmIC&pg=PA1593, ανακτήθηκε στις December 8, 2020 
• Conn, Stetson; Engelman, Rose C.; Fairchild, Byron (2000), «VII – The Pearl Harbor Attack», Guarding the United States and Its Outposts, Washington D.C.: United States Army Center of Military History, CMD Pub 4-2, https://history.army.mil/books/wwii/Guard-US/ch7.htm, ανακτήθηκε στις December 8, 2021 
• Daniels, Roger (1972), Concentration Camps USA: Japanese Americans and World War II, New York: Holt, Rinehart and Winston 
• Ellsberg, Edward (1946), Under the Red Sea Sun Commander, Dodd, Mead & Company, https://archive.org/details/underredseasun00ells/, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 
• Evans, David C.; Peattie, Mark R. (1997), Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy 1887–1941, Naval Institute Press, ISBN 0-87021-192-7 
• Evans, Harold (1998), The American Century, London: Jonathan Cape 
• Fuchida, Mitsuo (2011), For That One Day: The Memoirs of Mitsuo Fuchida, Commander of the Attack on Pearl Harbor, Kamuela, Hawaii: eXperience, ISBN 978-0-9846745-0-3 
• Fukudome, Shigeru (1955), Shikan: Shinjuwan Kogeki, Tokyo 
• Gailey, Harry A. (1997), The War in the Pacific: From Pearl Harbor to Tokyo Bay, Presidio, ISBN 0-89141-616-1, https://archive.org/details/warinpacificfrom0000gail 
• Gannon, Robert (1996), Hellions of the Deep: The Development of American Torpedoes in World War II, Penn State Press, ISBN 0-271-01508-X 
• Gilbert, Martin (2004), The Second World War (Revised έκδοση), Henry Holt and Company, ISBN 0-8050-7623-9, https://archive.org/details/secondworldwarco00gilb/, ανακτήθηκε στις December 8, 2021 
• Gill, G. Hermon (1957), Royal Australian Navy 1939–1942, Australia in the War of 1939–1945. Series 2 – Navy, I, Canberra: Australian War Memorial, σελ. 485, https://www.awm.gov.au/collection/C1417313, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 
• Goldstein, Donald M.; Dillon, Katherine V., επιμ.. (2000), The Pearl Harbor Papers: Inside the Japanese Plans, Brassey's, ISBN 978-1-57488-222-3 
• Gruhl, Werner (2007), Imperial Japan's World War Two: 1931–1945, Transaction Publishers, ISBN 978-0-7658-0352-8 
• Hakim, Joy (1995), A History of US: Book 9: War, Peace, and All that Jazz, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-509514-2 
• Haufler, Herve (2003), Codebreaker's Victory: How the Allied Cryptographers Won World War II, New York: New American Library 
• Hayashi, Saburo (1959), Kōgun: The Japanese Army in the Pacific War, Quantico, Virginia: Marine Corps Association 
• Horn, Steve (2005), The Second Attack on Pearl Harbor: Operation K and Other Japanese Attempts to Bomb America in World War II, Annapolis: Naval Institute Press, ISBN 1-59114-388-8 
• Hoyt, Edwin P. (2000), Pearl Harbor (Large-print έκδοση), G. K. Hall & Co., ISBN 0-7838-9303-5, https://archive.org/details/pearlharbor0000hoyt/, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 
• Keegan, John (1990), The Second World War, New York: Viking, ISBN 0-670-82359-7, https://archive.org/details/secondworldwar00john/ 
• Levine, Ellen (1995), A Fence Away from Freedom: Japanese Americans and World War II, New York: G. P. Putnam's Sons, ISBN 978-0-399-22638-0 
• Liddell Hart, B. H. (1971), History of the Second World War (First American έκδοση), New York: G. P. Putnam's Sons, https://archive.org/details/historyofsecondw00lidd/ 
• Lord, Walter (1957), Day of Infamy (50th Anniversary έκδοση), Henry Holt and Company, ISBN 0-8050-1898-0, https://archive.org/details/dayofinfamy00walt/, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 
• Manchester, William (1978), American Caesar 
• McCaffrey, Stephen C. (2004), Understanding International Law, AuthorHouse, σελ. 210–229 
• Miller, Edward S. (2007), War Plan Orange: The U.S. Strategy to Defeat Japan, 1897–1945 (New έκδοση), Naval Institute Press, ISBN 978-1-59114-500-4 
• Morison, Samuel Eliot (2001), The Rising Sun in the Pacific, 1931 – April 1942, History of United States Naval Operations in World War II, III, University of Illinois Press, ISBN 0-252-06973-0 
• Parillo, Mark (2006), «The United States in the Pacific», στο: Higham, Robin; Harris, Stephen, επιμ., Why Air Forces Fail: the Anatomy of Defeat, The University Press of Kentucky, ISBN 978-0-8131-2374-5, https://books.google.com/books?id=T0gt_RjeCrgC&pg=PA287, ανακτήθηκε στις June 27, 2015 
• Peattie, Mark R. (2001), Sunburst: The Rise of Japanese Naval Air Power, 1909–1941, Naval Institute Press, ISBN 1-59114-664-X 
• Prange, Gordon William; Goldstein, Donald M.; Dillon, Katherine V. (1981), At Dawn We Slept: The Untold Story of Pearl Harbor, McGraw-Hill, ISBN 0-07-050669-8, https://archive.org/details/atdawnwesleptun00pran/ 
• Prange, Gordon William; Goldstein, Donald M.; Dillon, Katherine V. (1991), At Dawn We Slept: The Untold Story of Pearl Harbor (New έκδοση), New York: Penguin Books, ISBN 978-0-14-015734-5, https://archive.org/details/atdawnwesleptunt0000pran/ 
• Prange, Gordon William; Goldstein, Donald M.; Dillon, Katherine V. (1986), Pearl Harbor: The Verdict of History, Penguin Books, ISBN 0-07-050668-X, https://archive.org/details/pearlharborverdi00pran/ 
• Prange, Gordon William; Goldstein, Donald M.; Dillon, Katherine V. (1988), December 7, 1941: The Day the Japanese Attacked Pearl Harbor, McGraw-Hill, ISBN 978-0-07-050682-4, https://archive.org/details/dec71941dayjapan00gold 
• Prados, John (1995), Combined Fleet Decoded: The Secret History of American Intelligence and the Japanese Navy in World War II, Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, ISBN 1-55750-431-8, https://archive.org/details/combinedfleetdec00prad/ 
• Raymer, E. C. (1996), Descent Into Darkness, Presidio Press 
• Rhodes, Anthony (1987), Propaganda: The Art of Persuasion: World War II, The Wellfleet Press, https://archive.org/details/propagandaartofp0000rhod/ 
• Shepherd, Dennis W. (September 22, 2004), Returning Son: From Baghdad, Kentucky to Baghdad, Iraq (and Back), AuthorHouse 
• Shirer, William L. (1960), The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany, New York: Simon and Schuster, https://archive.org/details/risefallthirdreich00shir 
• Smith, Carl (1999), Pearl Harbor 1941: The Day of Infamy, Campaign Series, 62, Osprey Publishing, ISBN 1-85532-798-8 
• Symonds, Craig L. (2011), The Battle Of Midway, Oxford University Press 
• Stephen, Martin (1988), Grove, Eric, επιμ., Sea Battles in Close-up: World War 2, 1, Shepperton, Surrey: Ian Allan, σελ. 34–38, ISBN 0-7110-1596-1, https://archive.org/details/seabattlesinclos00mart 
• Thomas, Evan (2007), Sea of Thunder: Four Commanders and the Last Great Naval Campaign 1941–1945, Simon and Schuster, ISBN 978-0-7432-5222-5, https://books.google.com/books?id=G-bOZnz2At0C, ανακτήθηκε στις June 27, 2015 
• Toland, John (1970), The Rising Sun: The Decline and Fall of the Japanese Empire, 1936-1945, Random House, ISBN 0-394-44311-X, https://archive.org/details/risingsundecline00tola 
• Toland, John (1983), Infamy: Pearl Harbor and its Aftermath, New York: Berkley, ISBN 0-425-05991-X, OCLC 9331838 
• Wallin, Homer N. (1968), «Ships Sunk at Pearl Harbor», Pearl Harbor: Why, How, Fleet Salvage and Final Appraisal, Naval History Division, σελ. 203–269, https://www.history.navy.mil/content/dam/nhhc/research/library/online-reading-room/war-and-conflict/wwii/pearl-harbor/pearlharborwallin/d767_92_w3.pdf, ανακτήθηκε στις July 30, 2018 
• Watson, Patrick (December 1, 2007), Watson's Really Big WWII Almanac, Volume 2: July to December, Xlibris Corporation, ISBN 978-1-4257-8993-0, https://books.google.com/books?id=IHb_geGUpFcC, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 
• Wetzler, Peter (1998), Hirohito and war: imperial tradition and military decision making in prewar Japan, University of Hawaii Press, ISBN 978-0-8248-1925-5, https://books.google.com/books?id=BWqEkwH1KRMC, ανακτήθηκε στις June 27, 2015 
• Willmott, H. P. (1983), The Barrier and the Javelin: Japanese and Allied Pacific Strategies, February to June 1942, Naval Institute Press, ISBN 0-87021-092-0, https://archive.org/details/barrierjavelin00hpwi/, ανακτήθηκε στις December 8, 2021 
• Willmott, H.P. (2001). Pearl Harbor. London, England: Cassell & Co. ISBN 978-0-304-35884-7. 
• Worth, Roland H. Jr. (2014), No Choice but War: The United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific, Jefferson, North Carolina: McFarland & Company (McFarland, Incorporated), ISBN 978-0-7864-7752-4 
• Yergin, Daniel (1991), The Prize: The Epic Quest for Oil, Money & Power, New York: Simon & Schuster, ISBN 0-671-79932-0, https://archive.org/details/prizeepicques00yerg 
• Zimm, Alan D. (2011), Attack on Pearl Harbor: Strategy, Combat, Myths, Deceptions, Havertown, Pennsylvania: Casemate Publishers, ISBN 978-1-61200-010-7, https://books.google.com/books?id=LgkaTwEACAAJ, ανακτήθηκε στις June 27, 2015 

Κυβερνητικά ντοκουμέντα των ΗΠΑ

• Department of State (1943), Peace and War, United States Foreign Policy 1931–1941, Washington D.C.: United States Government Printing Office, http://www.ibiblio.org/hyperwar/Dip/PaW/, ανακτήθηκε στις December 8, 2007 
• Matloff, Maurice; Snell, Edwin M. (1980), «IV: The Showdown with Japan: August–December 1941», Strategic Planning for Coalition Warfare, 1941–1942, United States Army in World War II, Washington, D.C.: US Army Center of Military History, CMH Pub 1-3, https://history.army.mil/books/wwii/Sp1941-42/chapter4.htm, ανακτήθηκε στις December 10, 2021 
• Morton, Louis (1962), Strategy and Command: The First Two Years, United States Army in World War II, Washington, D.C.: US Army Center of Military History, CMD Pub 5-1, https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/, ανακτήθηκε στις December 10, 2021 
• Nimitz, Chester (February 15, 1942). CINCPAC Report of Japanese Raid on Pearl Harbor, 7 December, 1941 (Report), Enclosure (C) Damages Sustained by Ships as a Results of the Japanese Raid, December 7, 1941. Cincpac File No. A16-3/Serial 0479. http://www.ibiblio.org/hyperwar/USN/rep/Pearl/CinCPac-Damage.html. 
• United States Strategic Bombing Survey (Pacific), Naval Analysis Division (1946), Daniels, Gordon, επιμ., The Campaigns of the Pacific War, Washington, D.C.: United States Government Printing Office, https://archive.org/details/campaignsofpacif46unit/, ανακτήθηκε στις December 7, 2021 
• U.S. Navy Report of Japanese Raid on Pearl Harbor, United States National Archives, Modern Military Branch, 1942, http://ww2db.com/doc.php?q=45, ανακτήθηκε στις December 25, 2007 
• «Part II: The Japanese Attack And Its Aftermath», Report of the Joint Committee on the Investigation of the Pearl Harbor Attack, Washington D.C.: United States Government Printing Office, 1946, http://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/part_2.html, ανακτήθηκε στις December 8, 2007 
• «Appendix D: Review of the Diplomatic Conversations», Report of the Joint Committee on the Investigation of the Pearl Harbor Attack, Washington D.C.: United States Government Printing Office, 1946, http://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#314 
• Πρότυπο:Cite DANFS
• Πρότυπο:Cite DANFS

Δημοσιογραφικά άρθρα

• Caravaggio, Angelo N. (Winter 2014). «'Winning' the Pacific War: The Masterful Strategy of Commander Minoru Genda». Naval War College Review 67 (1): 85–118. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-07-14. https://web.archive.org/web/20140714190848/https://www.usnwc.edu/getattachment/59d3fa3c-3a53-49f6-9f28-6f0358389db8/-Winning--the-Pacific-War--The-Masterful-Strategy-.aspx. Ανακτήθηκε στις 2023-11-11. 
• Lauren, Paul Gordon (1978). «Human Rights in History: Diplomacy and Racial Equality at the Paris Peace Conference». Diplomatic History 2 (3): 257–278. doi:10.1111/j.1467-7709.1978.tb00435.x. ISSN 0145-2096. 
• Wilford, Timothy (January 2002). «Decoding Pearl Harbor: USN Cryptanalysis and the Challenge of JN-25B in 1941». The Northern Mariner XII (1): 17–37. doi:10.25071/2561-5467.571. https://www.cnrs-scrn.org/northern_mariner/vol12/nm_12_1_17to37.pdf. Ανακτήθηκε στις December 8, 2021. 
• Parshall, Jonathan (21 March 2010). «Reflecting on Fuchida or "A Tale of Three Whoppers"». Naval War College Review (Newport, Rhode Island, United States of America: Naval History and Heritage Command/United States Naval War College (United States Department of the Navy)) 63 (2): 127–138. ISSN 0028-1484. OCLC 01779130. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-11-27. https://web.archive.org/web/20111127070529/http://www.usnwc.edu/getattachment/612aa0c4-47a1-4107-afbb-17fa992adf59/Reflecting-on-Fuchida,-or--A-Tale-of-Three-Whopper. Ανακτήθηκε στις 15 August 2021. 
• Potter, Joseph V. (Winter 1982). «A Handful of Pilots». Journal of American Aviation Historical Society: 282–285. http://aviation.hawaii.gov/wp-content/uploads/2015/03/A-Handful-of-Pilots.pdf. Ανακτήθηκε στις December 10, 2021. 

Άρθρα περιοδικών

• Dorr, Robert F.; Borch, Fred L. (December 8, 2008), «Pajama-clad pilot took on Japanese at Pearl Harbor», Army Times, http://www.armytimes.com/offduty/travel/airforce_history_120808w/, ανακτήθηκε στις October 27, 2022 
• Fukudome, Shigeru (December 1955b), «Hawaii Operation», Proceedings (magazine) (United States Naval Institute) 81 (12): 13, 15–31, https://www.usni.org/magazines/proceedings/1955/december/hawaii-operation, ανακτήθηκε στις December 10, 2021 
• Hone, Thomas C. (December 1977), «The Destruction of the Battle Line at Pearl Harbor», Proceedings (magazine) (United States Naval Institute) 103 (12): 56–57, https://www.usni.org/magazines/proceedings/1977/december/destruction-battle-line-pearl-harbor, ανακτήθηκε στις December 10, 2021 
• Peck, Michael (August 5, 2016), «Russia's Pearl Harbor: The Battle of Port Arthur», The National Interest, https://nationalinterest.org/feature/russias-pearl-harbor-the-battle-port-arthur-17260, ανακτήθηκε στις June 26, 2019 
• Stewart, A. J. (December 1974), «Those Mysterious Midgets», Proceedings (magazine) (United States Naval Institute) 
• Wolk, Herman S. (July 2007), «Mason Patrick's Inside Game», Air Force Magazine (Air Force Association), http://www.airforcemag.com/MagazineArchive/Pages/2007/July%202007/0707mason.aspx, ανακτήθηκε στις July 13, 2019 

Online πηγές

• Bjorkman, James (2 Μαρτίου 2019), «December 7, 1941: Japanese Attack Pearl Harbor», Filminspector.com, Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2019, Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2019 
• DiGiulian, Tony (7 Μαρτίου 2021), «Order of Battle: Pearl Harbor, December 7, 1941», Navweaps.com, Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2011, Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2021 
• Yarnell, Paul R. (Νοεμβρίου 2003), «Organization of the Japanese Air Attack Units December 7, 1941», NavSource Naval History, Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Δεκεμβρίου 2007, Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2007 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Beach, Edward L. Jr. (1995), Scapegoats: A Defense of Kimmel and Short at Pearl Harbor, Naval Institute Press, ISBN 1-55750-059-2 
• Clausen, Henry C.; Lee, Bruce (2001), Pearl Harbor: Final Judgment, HarperCollins . An account of the secret "Clausen Inquiry" undertaken late in the war by order of Congress to Secretary of War Henry L. Stimson. Clausen was given the authority to go anywhere and question anyone under oath. Ultimately, he traveled more than 55,000 miles and interviewed over a hundred US and British Army, Navy, and civilian personnel, in addition to being given access to all relevant Magic intercepts.
• Condon-Rall, M. E. (1989). «The U.S. Army medical department and the attack on Pearl Harbor». J Mil Hist 53 (1): 65–78. doi:10.2307/1986020. PMID 11617401. https://archive.org/details/sim_journal-of-military-history_1989-01_53_1/page/65. . This article discusses the state of medical readiness prior to the attack, and the post-attack response by medical personnel.
• Dorsey, James (2009), «Literary Tropes, Rhetorical Looping, and the Nine Gods of War: 'Fascist Proclivities' Made Real», στο: Tansman, Alan, επιμ., The Culture of Japanese Fascism, Durham, North Carolina / London: Duke University Press, σελ. 409–431 . A study of Japanese wartime media representations of the submarine component of the attack on Pearl Harbor.
• Fish, Hamilton III (1983), Tragic Deception: FDR and America's Involvement in World War II, Devin-Adair, ISBN 0-8159-6917-1 
• Gannon, Michael V. (2001), Pearl Harbor Betrayed, Henry Holt and Company . A recent examination of the issues surrounding the surprise of the attack.
• Haynok, Robert J. (2009). «How the Japanese Did It». Naval History Magazine (United States Naval Institute) 23 (6). http://www.usni.org/magazines/navalhistory/2009-12/how-japanese-did-it. Ανακτήθηκε στις February 6, 2013. 
• Hixson, Walter L., επιμ.. (2003), The United States and the Road to War in the Pacific, The American Experience in World War II, 3, Routledge, ISBN 0-415-94031-1, https://books.google.com/books?id=5mJWrEeqMfgC, ανακτήθηκε στις March 21, 2023 . Part of a twelve-volume series.
• Holmes, W. J. (1979), Double-Edged Secrets: U.S. Naval Intelligence Operations in the Pacific During World War II, United States Naval Institute . Contains some important material, such as Holmes's argument that, had the US Navy been warned of the attack and put to sea, it would have likely resulted in an even greater disaster.
• Hughes-Wilson, John (2004), Military Intelligence Blunders and Cover-Ups (revised έκδοση), Robinson . Contains a brief but insightful chapter on the particular intelligence failures, and a broader overview of what causes them.
• Kimmett, Larry; Regis, Margaret (2004), The Attack on Pearl Harbor: An Illustrated History, NavPublishing . Using maps, photos, unique illustrations, and an animated CD, this book provides a detailed overview of the surprise attack that brought the United States into World WarΠρότυπο:NbsII.
• Krepinevich, Andrew F. (February 25, 2002). Lighting the Path Ahead: Field Exercises and Transformation (Report). Center for Strategic and Budgetary Assessments. https://csbaonline.org/uploads/documents/2002.02.25-Field-Exercises-and-Military-Transformation.pdf. Ανακτήθηκε στις December 11, 2021. . Contains a passage regarding the Yarnell attack, as well as reference citations.
• Layton, Edwin T.; Pineau, Roger; Costello, John (1985), And I Was There: Pearl Harbor and Midway – Breaking the Secrets, New York: W. Morrow, ISBN 978-0-688-06968-1 . Layton, Kimmel's Combat Intelligence Officer, says that Douglas MacArthur was the only field commander who had received any substantial amount of Purple (cipher machine) intelligence.
• Madsen, Daniel (2003), Resurrection-Salvaging the Battle Fleet at Pearl Harbor, Naval Institute Press 
• McCollum, Arthur H. (October 7, 1940). Memorandum for the Director: Estimate of the Situation in the Pacific and Recommendations for Action by the United States (Memorandum). Office of Naval Intelligence. https://en.wikisource.org/wiki/McCollum_memorandum. Ανακτήθηκε στις December 9, 2021. . The McCollum memo is a 1940 memo from a Naval headquarters staff officer to his superiors outlining possible provocations to Japan, which might lead to war (declassified in 1994).
• Melber, Takuma (2016), Pearl Harbor: Japans Angriff und der Kriegseintritt der USA, München: C.H. Beck, ISBN 978-3-406-69818-7 .
• Moorhead, John J. (1942). «Surgical Experience at Pearl Harbor». The Journal of the American Medical Association 118 (9): 712. doi:10.1001/jama.1942.62830090002009. . An overview of different surgical procedures at the hospital at the scene of the event.
• Morgenstern, George Edward (1947), Pearl Harbor: The Story of the Secret War, The Devin-Adair Company, https://archive.org/details/pearlharborthestoryofthesecretwar/ . Conspiracy theory.
• Parker, Frederick D. (1994), Pearl Harbor Revisited: United States Navy Communications Intelligence 1924–1941, National Security Agency, Center for Cryptologic History, https://www.history.navy.mil/content/history/nhhc/research/library/online-reading-room/title-list-alphabetically/p/pearl-harbor-revisited-usn-communications-intelligence.html, ανακτήθηκε στις December 9, 2021 . Contains a detailed description of what the Navy knew from intercepted and decrypted Japan's communications prior to Pearl.
• Rodgaard, John; Hsu, Peter K.; Lucas, Carroll L.; Biache, Andrew Jr. (December 1999), Pearl Harbor – Attack from Below, 13, United States Naval Institute, https://www.usni.org/magazines/naval-history-magazine/1999/december/pearl-harbor-attack-below 
• Seki, Eiji (2006), Mrs. Ferguson's Tea-Set, Japan and the Second World War: The Global Consequences Following Germany's Sinking of the SS Automedon in 1940, London: Brill/Global Oriental, ISBN 978-1-905246-28-1 .
• Stille, Mark E. (2011), Tora! Tora! Tora!: Pearl Harbor 1941, Raid Series, 26, Osprey Publishing, ISBN 978-1-84908-509-0 
• Stinnett, Robert (1999), Day of Deceit: The Truth About FDR and Pearl Harbor, Free Press, ISBN 0-7432-0129-9, http://www.pearlharbor41.com/ . A study of the Freedom of Information Act documents that led Congress to direct clearance of Kimmel and Short.
• Takeo, Iguchi (2010), Demystifying Pearl Harbor: A New Perspective From Japan, I-House Press 
• Theobald, Robert A. (1954), Final Secret of Pearl Harbor, Devin-Adair, ISBN 0-8159-5503-0 . Foreword by Fleet Admiral William F. Halsey, Jr.
• Toll, Ian W. (2011), Pacific Crucible: War at Sea in the Pacific, 1941–1942, New York: W. W. Norton 
• Wedemeyer, Albert C. (1958), Wedemeyer Reports!, Henry Holt Co., ISBN 0-89275-011-1 
• Wohlstetter, Roberta (1962), Pearl Harbor: Warning and Decision, Stanford University Press . The most cited scholarly work on the intelligence failure at Pearl Harbor. Her introduction and analysis of the concept of "noise" persist in understanding intelligence failures.
• Wohlstetter, Roberta (1965), «Cuba and Pearl Harbor: Hindsight and Foresight», Foreign Affairs (Council on Foreign Relations) 43 (4): 691–707, doi:10.2307/20039133, http://ias.wustl.edu/files/ias/imce/wohlstetter_cuba_and_pearl_harbor.pdf, ανακτήθηκε στις 2023-11-11 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Navy History Heritage Command Official Overview.
• History.com Account With Video.
• "Remembering Pearl Harbor:The USS Arizona Memorial", a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan.
• Hawaii War Records Depository, Archives & Manuscripts Department, University of Hawaii at Manoa Library.
• 7 December 1941, The Air Force Story.
• The "Magic" Background (PDFs or readable online).
• The Congressional investigation.
• LTC Jeffrey J. Gudmens; COL Timothy R. Reese (2009). Staff Ride Handbook for the Attack on Pearl Harbor, 7 December 1941: A Study of Defending America (Report). Combat Studies Institute. https://www.armyupress.army.mil/Portals/7/educational-services/staff-rides/StaffRideHB_PearlHarbor.pdf. 

Εκθέσεις

• Guarding The United States And Its Outposts, in Guarding the United States and Its Outposts Αρχειοθετήθηκε December 25, 2007, στο Wayback Machine. Official US Army history of Pearl Harbor by the United States Army Center of Military History.
• War comes to Hawaii Honolulu Star-Bulletin, Monday, September 13, 1999.

Μέσα Ενημέρωσης

• Video of first Newsreel from December 23, 1941 attack on Pearl Harbor.
• Pearl Harbour – British Movietone News, 1942.
• Historic footage of Pearl Harbor during and immediately following attack on December 7, 1941.

Ιστορικά ντοκουμέντα

• WW2DB: US Navy Report of Japanese Raid on Pearl Harbor.
• Second World War – USA Declaration of War on Japan.
• Collection of extensive Japanese preparation military documents.