Ζαν-Ζακ Ρουσσώ

Ζαν-Ζακ Ρουσσώ
Γέννηση	28 Ιουνίου 1712 Γενεύη, Ελβετία
Θάνατος	2 Ιουλίου 1778 (66 ετών) Ερμεμονβίλ, Γαλλία
Περίοδος	Διαφωτισμός (Φιλοσοφία των Νεότερων Χρόνων)
Περιοχή	Δυτική φιλοσοφία
Σχολή	Κοινωνικό συμβόλαιο, Ρομαντισμός
Κύρια Ενδιαφέροντα	Πολιτική, Εκπαίδευση, Ηθική, Θρησκεία, Μουσική, Βοτανική
Αξιοσημείωτες Ιδέες	Κοινωνικό συμβόλαιο
Επιδράσεις	Πλούταρχος, Νικολό Μακιαβέλι, Τόμας Χομπς, Ρενέ Ντεκάρτ, Τζων Λοκ
Επηρέασε	Ιμμάνουελ Καντ, Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος, Μαίρη Γουόλστονκραφτ, Φρίντριχ Σίλερ, Γκέοργκ Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ, Γεωργία Σάνδη, Κλοντ Λεβί-Στρος, Τζον Ρωλς, Εμίλ Ντιρκέμ
Υπογραφή

Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ (Jean-Jacques Rousseau, 28 Ιουνίου 1712 - 2 Ιουλίου 1778) ήταν Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας και συνθέτης του 18ου αιώνα. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν την ανάπτυξη της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής θεωρίας, του διεθνισμού και κατά την πρώτη περίοδο και την ιδεολογία του εθνικισμού.

Ζωή και έργο

Ο Ρουσσώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην θρησκευτικά καλβινιστική Γενεύη. Ο πατέρας του, Ισαάκ Ρουσσώ, ήταν ωρολογοποιός. Οι πρόγονοι του ήταν Ουγενότοι πρόσφυγες από την Γαλλία, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στην Γενεύη. Η μητέρα του Ρουσσώ, η οποία ήταν κόρη ενός προτεστάντη ιερέα,πέθανε εννιά μέρες μετά την γέννηση του Ρουσσώ, και έτσι ο ίδιος έμεινε ορφανός.

Σε ηλικία 10 ετών εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του, και έτσι ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ γνώρισε δύσκολα παιδικά χρόνια. Στη συνέχεια της ζωής του πέρασε δύο χρόνια με έναν πάστορα, ως το 1724. Μετά ο θείος του τον τοποθέτησε ως μαθητευόμενο γραφέα σε ένα δικαστικό γραφείο, και το 1725 έγινε μαθητευόμενος ενός χαράκη.

Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ εγκαταλείπει την γενέτειρα του Γενεύη σε ηλικία 16 ετών, το 1728. Είναι ο εφημέριος του Κονφινιόν που τον στέλνει στην βαρώνη Μαντάμ ντε Βαράνς, πρόσφατα προσηλυτισμένη στον καθολικισμό. Αυτή με την σειρά της τον στέλνει στο Τορίνο της Ιταλίας, όπου ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ ασπάζεται τον καθολικισμό.

Τον επόμενο χρόνο ο Ρουσσώ επιστρέφει στο σπίτι της βαρώνης, την οποία πλέον θεωρεί μητέρα του. Το 1730 ταξιδεύει με τα πόδια ως το Νεσατέλ, όπου διδάσκει μουσική. Μέχρι το 1739 περιπλανιέται σε διάφορα μέρη στην Ελβετία, ενώ μάλιστα η βαρώνη γίνεται και ερωμένη του. Το ίδιο έτος συγγράφει και το πρώτο του βιβλίο, Le verger de Madame la baronne de Warens.

• Το 1742 βρίσκεται στο Παρίσι όπου γράφει ως το 1743 δύο δοκίμια σχετικά με την μουσική και αναπτύσσει σχέσεις με τον Διαφωτιστή Ντενί Ντιντερό.

• Το 1745 γνωρίζει μία υπηρέτρια πανδοχείου, με την οποία θα αποκτήσει πέντε παιδιά.

• Το 1749 γράφει για την Εγκυκλοπαίδεια όλα τα άρθρα που αφορούσαν την μουσική.

• Το 1750 συμμετέχει σε έναν διαγωνισμό της Ακαδημίας της Ντιζόν (Académie de Dijon), και η διατριβή του Διατριβή σχετικά με τις τέχνες και τις επιστήμες, στην οποία υποστηρίζει ότι η πρόοδος συνεπάγεται διαφθορά και εκφυλισμό, κερδίζει το πρώτο βραβείο.

• Το 1755, σε έναν άλλον διαγωνισμό της ίδιας Ακαδημίας, απαντάει με το πρώτο μεγάλο έργο του Διατριβή για την προέλευση και τις βάσεις της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων. Το έργο αυτό όμως προκάλεσε έντονες αντιδράσεις κατά του Ρουσσώ.

Απόψεις του Ρουσσώ

Οι φορείς της εκτελεστικής εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με το λαό, πρέπει να τον υπακούσουν.

Έργα

• Le Devin du Village (Ο μάγος του χωριού, όπερα, 1752)
• Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes (Διατριβή για την προέλευση και τις βάσεις της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων, 1754)
• Julie ou la Nouvelle Héloïse (Ιουλία ή Η νέα Ελοΐζα, 1761)
• Du contrat social ou principes du droit politique (Περί του κοινωνικού συμβολαίου ή αρχές του πολιτικού δικαίου, 1762)
• Émile ou De l'éducation (Αιμίλιος, ή Περί Αγωγής, 1762)
• Les Confessions (Εξομολογήσεις, 1770/1782)
• Rêveries du promeneur solitaire (Εξομολογήσεις του μοναχικού οδοιπόρου, 1782)

Έργα του Ζαν Ζακ Ρουσσώ στα Νέα Ελληνικά

• Αιμίλιος ή Περί αγωγής.
  1. Μετάφραση Στέλλα Βουρδουμπά, Αθήνα, Δαρεμάς, χ.χ.
  2. Μετάφραση Γιάννης Σπανός, Επιμέλεια Πολυτίμη Γκέκα, 2 τόμοι, Αθήνα, Πλέθρον, 2001-2.
• Η κοινωνική ανισότητα, μετάφραση-σχόλια Στάθης Πρωταίος, Αθήνα, Δαρεμάς, 1963.
• Πραγματεία περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους, μετάφραση Μέλπω Αλεξίου-Καναγκίνη – Κώστας Σκορδύλης, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1992, 1999 (2η έκδοση), 2010, ISBN 9789602246306
• Οι εξομολογήσεις, μετάφραση Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, 2 τόμοι, Αθήνα, Ιδεόγραμμα, 1997.
• Επιστολή στον Ντ’ Αλαμπέρ. Περί των θεαμάτων, μετάφραση-σημειώσεις Γιώργος Μητρόπουλος, επιμέλεια Γιώργος Μανιάτης, Αθήνα, Στάχυ, 2001. ε
• Γράμματα από το βουνό, μετάφραση Κατερίνα Κέη, εισαγωγή-επιμέλεια Αλέξανδρος Χρύσης, Αθήνα, Στάχυ, 2002.
• Λόγος περί πολιτικής οικονομίας, μετάφραση Κατερίνα Γεωργοπούλου, Αθήνα, Σαββάλας, 2004.
• Σχέδιο Συντάγματος για την Κορσική. Στοχασμοί διακυβέρνησης της Πολωνίας και της σχεδιαζόμενης μεταρρύθμισής της, μετάφραση Κατερίνα Κέη, εισαγωγή-επιμέλεια Αλέξανδρος Χρύσης, Αθήνα, Πολύτροπον, 2006.
• Δοκίμιο περί καταγωγής των γλωσσών. Όπου γίνεται λόγος περί μελωδίας και μουσικής μιμήσεως, μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης, Αθήνα, Καστανιώτης, 1998.
• Οι ονειροπολήσεις του μοναχικού οδοιπόρου, μετάφραση Νίκος Σημηριώτης, Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1989.
• Αιμίλιος και Σοφία, Αθήνα, Ροές, 2010
• Το κοινωνικό συμβόλαιο ή Αρχές πολιτικού δικαίου.
  1. Μετάφραση Βασιλική Γρηγοροπούλου - Αλβέρτος Σταϊνχάουερ, επιμέλεια Βασιλική Γρηγοροπούλου, Αθήνα, Πόλις, 2005 (3η έκδοση), 2012, ISBN 9789604350483
  2. Αθήνα, DeAgostini Hellas, 2004.
  3. Μετάφραση Φώντας Κονδύλης, Αθήνα Δαμιανός, 1986, ISBN 9789602281925
  4. Μετάφραση Δ. Π. Κωστελένος, Αθήνα, Δαμιανός, χ.χ.
  5. Αγγελάκης, 2021, ISBN 9789606161766
• Λόγος περί επιστημών και τεχνών, μετάφραση Τάσος Μπέτζελος, Αθήνα, Νήσος, 2012

Βιβλιογραφία

• Μαμάκη, Ζερμαίν, «Βολταίρος και Ρουσσώ. Το προανάκρουσμα της Γαλλικής Επανάστασης», Νέα Εστία 126 (1989), 50-56.
• Δημήτρης Κιτσίκης, Jean-Jacques Rousseau et les origines françaises du fascisme. Nantes: Ars Magna Editions, 2006
• Starobinski, Jean, Ζαν-Ζακ Ρουσώ. Η διαφάνεια και το εμπόδιο. Μετάφρ. Κωστής Παπαγιώργης. "Ελληνικά Γράμματα", Αθ. 2005.
• Starobinski, Jean, Ο Ρουσσώ απαντά στον Βολταίρο. Ο λόγος περί επιστημών και τεχνών. Μετάφρ. Ράνια Πολυκανδριώτη – Άννα Ταμπάκη. "Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών", Αθ. 2002.
• Wokler, Robert: Ρουσσώ. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε. Μετάφρ. Παναγιώτης Πανταζάκος. "Ελληνικά Γράμματα", Αθ. 2006
• Barth, Hans, «Ἡ ἰδέα τῆς ἀλλοτρίωσης τοῦ ἀνθρώπου στὸν Ρουσώ » , Εὐθύνη, 72 (1977), σσ. 630-633

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Du contrat social (MetaLibri)
• «Ιδού τι έπραξα, τι σκέφτηκα, τι υπήρξα», άρθρο στον ιστότοπο της εφημερίδας «Το Βήμα», 31 Δεκεμβρίου 2011.