Δοξολογία

Με τον όρο Δοξολογία στην εκκλησιαστική λειτουργική όσο και στην εκκλησιαστική υμνολογία χαρακτηρίζεται ιδιαίτερη λειτουργία με δοξαστικό χαρακτήρα αλλά και ιδιαίτερος τύπος υμνολογίας σε αντιδιαστολή με την ευχαριστία και τη δέηση. Η δοξολογία αποτελεί συνήθως τη λαμπρή εισαγωγή στην ακολουθία της Θείας Ευχαριστίας, καθώς στο κείμενο της περιέχονται βασικές δογματικές αλήθειες σε συνδυασμό με ψαλμικές αιτήσεις. Λειτουργικά, η Δοξολογία διακρίνεται σε Μεγάλη και Μικρή.

Μεγάλη Δοξολογία

Η Μεγάλη Δοξολογία ψάλλεται με χαρούμενο τόνο εκ της Οκτωήχου στο τέλος του όρθρου και προ της Θείας Λειτουργίας των Κυριακών και των μεγάλων εορτών, ενώ είθισται να συνοδεύεται από χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες, καθώς ο ιερέα θυμιά από την Ωραία Πύλη.

Δόξα Σοι τῷ δείξαντι τὸ φῶς.
Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία.
Ὑμνοῦμέν σε, εὐλογοῦμέν σε, προσκυνοῦμέν σε, δοξολογοῦμέν σε, εὐχαριστοῦμέν σοι, διὰ τὴν μεγάλην σου δόξαν.
Κύριε Βασιλεῦ, ἐπουράνιε Θεέ, Πάτερ παντοκράτορ, Κύριε Υἱὲ μονογενές, Ἰησοῦ Χριστέ, καὶ Ἅγιον Πνεῦμα.
Κύριε ὁ Θεός, ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Υἱός τοῦ Πατρός, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, ἐλέησον ἡμᾶς, ὁ αἴρων τὰς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου.
Πρόσδεξαι τὴν δέησιν ἡμῶν, ὁ καθήμενος ἐν δεξιᾷ τοῦ Πατρός, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς.
Ὅτι σὺ εἶ μόνος Ἅγιος, σὺ εἶ μόνος Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. Ἀμήν.
Καθ' ἑκάστην ἡμέραν εὐλογήσω σε, καὶ αἰνέσω τὸ ὄνομά σου εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος.
Καταξίωσον, Κύριε, ἐν τῇ ἡμέρᾳ ταύτῃ, ἀναμαρτήτους φυλαχθῆναι ἡμᾶς.
Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡμῶν, καὶ αἰνετὸν καὶ δεδοξασμένον τὸ ὄνομά σου εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.
Γένοιτο, Κύριε, τὸ ἔλεός σου ἐφ’ ἡμᾶς, καθάπερ ἠλπίσαμεν ἐπὶ σέ.
Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου. Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου. Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου.
Κύριε, καταφυγὴ ἐγενήθης ἡμῖν, ἐν γενεᾷ καὶ γενεᾷ.
Ἐγὼ εἶπα΄ Κύριε, ἐλέησόν με, ἴασαι τὴν ψυχήν μου, ὅτι ἥμαρτόν σοι.
Κύριε, πρὸς σὲ κατέφυγον, δίδαξόν με τοῦ ποιεῖν τὸ θέλημά σου, ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεός μου.
Ὅτι παρὰ σοὶ πηγὴ ζωῆς, ἐν τῷ φωτί σου ὀψόμεθα φῶς.
Παράτεινον τὸ ἔλεός σου τοῖς γινώσκουσί σε.
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.
Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ ἁγίῳ Πνεύματι.
Καὶ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.

Δοξολογία Μικρά

Σε αντίθεση με την μεγάλη, η Μικρή Δοξολογία είναι πιο σύντομη και απαγγέλλεται λιτά στο τέλος του όρθρου των καθημερινών καθώς και κατά την ακολουθία του Μικρού και του Μεγάλου Αποδείπνου.

Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία.
Ὑμνοῦμέν Σε, εὐλογοῦμέν Σε, προσκυνοῦμέν Σε, δοξολογοῦμέν Σε, εὐχαριστοῦμέν Σοι, διὰ τὴν μεγάλην Σου δόξαν.
Κύριε Βασιλεῦ, ἐπουράνιε Θεέ, Πάτερ Παντοκράτορ· Κύριε Υἱὲ Μονογενές, Ἰησοῦ Χριστέ, καὶ Ἅγιον Πνεῦμα.
Κύριε ὁ Θεός, ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρός, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, ἐλέησον ἡμᾶς ὁ αἴρων τὰς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου.
Πρόσδεξαι τὴν δέησιν ἡμῶν, ὁ καθήμενος ἐν δεξιᾷ τοῦ Πατρός, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς.
Ὅτι Σὺ εἶ μόνος Ἅγιος, Σὺ εἶ μόνος Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. Ἀμήν.
Καθ' ἑκάστην ἡμέραν (στον όρθρο)/ἐσπέραν (στο απόδειπνο) εὐλογήσω Σε καὶ αἰνέσω τὸ ὄνομά Σου εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος.
Κύριε, καταφυγὴ ἐγενήθης ἡμῖν ἐν γενεᾷ καὶ γενεᾷ.
Ἐγὼ εἶπα· Κύριε, ἐλέησόν με, ἴασαι τὴν ψυχήν μου, ὅτι ἥμαρτόν Σοι.
Κύριε, πρὸς Σὲ κατέφυγον· δίδαξόν με τοῦ ποιεῖν τὸ θέλημά Σου, ὅτι Σὺ εἶ ὁ Θεός μου.
Ὅτι παρὰ Σοὶ πηγὴ ζωῆς· ἐν τῷ φωτί Σου ὀψόμεθα φῶς.
Παράτεινον τὸ ἔλεός Σου τοῖς γινώσκουσί Σε.
Καταξίωσον, Κύριε, ἐν τῇ ἡμέρα (στον όρθρο)/νυκτὶ (στο απόδειπνο) ταύτῃ, ἀναμαρτήτους φυλαχθῆναι ἡμᾶς.
Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡμῶν, καὶ αἰνετὸν καὶ δεδοξασμένον τὸ ὄνομά Σου εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.
Γένοιτο, Κύριε, τὸ ἔλεός Σου ἐφ' ἡμᾶς, καθάπερ ἠλπίσαμεν ἐπί Σέ.
Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, δίδαξόν με τὰ δικαιώματά Σου.
Εὐλογητὸς εἶ, Δέσποτα, συνέτισόν με τὰ δικαιώματά Σου.
Εὐλογητὸς εἶ, Ἅγιε, φώτισόν με τοῖς δικαιώμασί Σου.
Κύριε, τὸ ἔλεός Σου εἰς τὸν αἰῶνα· τὰ ἔργα τῶν χειρῶν Σου μὴ παρίδῃς.
Σοὶ πρέπει αἶνος, Σοὶ πρέπει ὕμνος, Σοὶ δόξα πρέπει, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Επίσημη Δοξολογία

Στη σύγχρονη εκκλησιαστική γλώσσα Δοξολογία ονομάζεται η τελετουργική ευχαριστήρια "δέηση" που γίνεται στους ιερούς ναούς επί σπουδαίων εκκλησιαστικών εορτών, εθνικών γεγονότων ή ανάμνησης αυτών, όπως επί τη ενάρξει νέου έτους, επί αναμνήσει εθνικών επετείων της 25ης Μαρτίου, της 28ης Οκτωβρίου κ.ά., επί τιμή σπουδαίων ή τοπικών αγίων και προστατών των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας κ.λπ. Συνήθως, αυτές οι τελετές λαμπρύνονται από την παρουσία τόσο των εκκλησιαστικών όσο και των πολιτικών (πολιτειακών, στρατιωτικών, τοπικών κ.ά.) παραγόντων του τόπου.

Στις επίσημες δοξολογίες παρίστανται συνήθως ο ανώτατος άρχοντας του κράτους, κυβερνητικοί και κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, οι ηγέτες των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, μέλη της ιεραρχίας της τοπικής εκκλησίας, εκπρόσωποι ορθοδόξων εκκλησιών και ετερόδοξων κοινοτήτων, επιφανείς δικαστικοί και ακαδημαϊκοί παράγοντες, εκπρόσωποι ξένων διπλωματικών αποστολών, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων φορέων, οι οποίοι ακολουθούν την τάξη που ορίζει η εθιμοτυπία.

Σύμφωνα με την ελληνική εθιμοτυπία, ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης ή εκπρόσωπος αυτής καταφθάνει με επισημότητα στον Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών, επιθεωρεί τα αγήματα απόδοσης τιμών αποτελούμενα από στελέχη των παραγωγικών σχολών των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας και κατευθύνεται προς την είσοδο του ναού, όπου τον υποδέχονται οι παρευρισκόμενοι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, της κυβέρνησης, του κοινοβουλίου, των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας και της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, ασπαζόμενος το Ιερό Ευαγγέλιο. Εάν στην τελετή θα παραστεί και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τότε οι επίσημοι αναμένουν επί τόπου την άφιξή του, ειδάλλως εισέρχονται με τάξη στο ναό με τα κυβερνητικά και κοινοβουλευτικά μέλη να παρατάσσονται δεξιά των εισερχομένων, ενώ η στρατιωτική ηγεσία στα αριστερά, ώστε να ξεκινήσει η τελετή.

Κατά την άφιξη του Προέδρου της Δημοκρατίας, τα αγήματα αποδίδουν τις προβλεπόμενες τιμές. Πλαισιωμένος από τους τρεις υπασπιστές του (ανώτερους αξιωματικούς εκ των τριών κλάδων των ενόπλων δυνάμεων), ο ανώτατος άρχοντας στέκεται εις στάσιν προσοχής έμπροσθεν της πολεμικής σημαίας, ενώσω παιανίζει ο εθνικός ύμνος, και έπειτα οδηγείται στην είσοδο του ναού, όπου τον υποδέχονται ο Πρωθυπουργός (ή εκπρόσωπος Υπουργός), καθώς και οι λοιποί πολιτικοί, στρατιωτικοί και εκκλησιαστικοί εκπρόσωποι. Αφού ασπασθεί το Ευαγγέλιο, εισέρχεται μαζί με τους λοιπούς προσκεκλημένους και κατευθύνεται εν πομπή προς το κάθισμά του, το οποίο έχει στηθεί ειδικώς στο κέντρο του ναού, με τους υπασπιστές του όπισθεν αυτού και τον Πρωτοσύγγελο της Αρχιεπισκοπής παρά τω δεξιώ πλευρώ του.

Αφού ο χοροστατών κληρικός ευλογήσει την έναρξη της ακολουθίας, οι χοροί ψάλλουν τα διατεταγμένα τροπάρια της ημέρας και κατόπιν στίχους δοξολογίας. Ακολουθούν αιτήσεις της εκτενούς δέησης υπό των διακόνων και εκφωνείται η καθορισμένη ευχή από το χοροστατούντα κληρικό. Από τον ίδιο, τέλος, γίνεται η απόλυση και η ευλογία των παρευρισκόμενων με τον Τίμιο Σταυρό, κατά την καθορισμένη σειρά του προβαδίσματος.

Μετά το πέρας της τελετής, τις καθιερωμένες χειραψίες και φωτογραφίσεις έξω από το ναό, οι επίσημοι αποχωρούν με την αντίστροφη σειρά της άφιξής τους και με τις ανάλογες τιμές από τα στρατιωτικά αγήματα.