Μετάβαση στο περιεχόμενο

Δημοκρατία

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Όλες οι χώρες στον κόσμο ισχυρίζονται πως είναι δημοκρατίες, με εξαίρεση το Αφγανιστάν, το Βατικανό, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, το Μπρουνέϊ, το Ομάν και την Σαουδική Αραβία.

Η Δημοκρατία (ετυμ.: δημοκρατία < (δῆμος) δημο- + -κρατία (< κρατέω < κράτος)) είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού[1][σημ. 1]. Κεντρικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία των πολιτών (στην άμεση δημοκρατία, στις εκλογές ή στα δημοψηφίσματα) ή κάποιων αντιπροσώπων τους (στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία). Οι ακρογωνιαίοι λίθοι της, περιλαμβάνουν την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του λόγου, την κοινωνική ισότητα, τη συμμετοχή στα κοινά και το δικαίωμα στη ζωή. Θεσπίστηκε από τον Κλεισθένη για πρώτη φορά, στην Ελλάδα (στην Αθήνα συγκεκριμένα) το 508 π.Χ.

Κατά τον Αριστοτέλη, είναι το πολίτευμα στο οποίο επικρατούν οι απόψεις της πλειοψηφίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι πολίτες της μειοψηφίας δεν έχουν και αυτοί τα ίδια δικαιώματα. Με την προϋπόθεση ότι οι ενέργειες όλων των πολιτών περιορίζονται μέσα σε ορισμένα όρια. Τα όρια αυτά στις δημοκρατίες τα καθορίζουν οι νόμοι και δεν πρέπει να τα υπερβαίνει κανείς. Γιατί η υπέρμετρη δραστηριότητα (ασυδοσία) του ενός περιορίζει την ελευθερία του άλλου.

Στα κράτη του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, συνήθως με τον όρο δημοκρατία εννοείται η Φιλελεύθερη (Αστική) Δημοκρατία, που θεωρείται ο κυρίαρχος τύπος δημοκρατίας της εποχής μας[2]. Η ταύτιση τους όμως δεν είναι σωστή, καθώς πρόκειται απλά για έναν τύπο δημοκρατίας. Για παράδειγμα ακόμα και μια κοινωνία με αυταρχικά στοιχεία μπορεί να θεωρηθεί δημοκρατική εφόσον η διακυβέρνησή της γίνεται με βάση την αρχή της δημοκρατίας[3]. Επίσης υπάρχουν κι άλλοι τύποι δημοκρατίας, όπως η Λαϊκή, η Συμμετοχική[4] και η Άμεση[5], ενώ πολλά δημοκρατικά πολιτικά κόμματα από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, είναι σκεπτικιστικά (αφού υποστηρίζουν διαφορετικές ιδεολογίες) απέναντι στην σύγχρονη Αστική Δημοκρατία[6][7][8].

Ετυμολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Περικλής αγορεύων στην Πνύκα, τοιχογραφία στο Μαξιμιλιάνειο Παλάτι του Μονάχου, του Φίλιπ Φολτζ (1852).

Η ετυμολογία της λέξεως βρίσκεται στα συνθετικά «δήμος» (το σύνολο ή η συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα) και «κράτος» (δύναμη, εξουσία, κυριαρχία). Ο όρος επινοήθηκε κατά τον πέμπτο αιώνα π.Χ., στην κλασική Ελλάδα, και χρησιμοποιήθηκε κατ' αντιδιαστολή με τη μοναρχία, την αριστοκρατία και την ολιγαρχία,[9] με τον Κλεισθένη να είναι ο ιδρυτής της πρώτης δημοκρατίας κατά το 508-507 π.Χ. μετά το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου,[10] και τον Περικλή να συνεχίζει την παράδοση κατά τον χρυσό αιώνα των Αθηνών. Σήμερα, στην καθομιλουμένη, χρησιμοποιείται συνήθως κατ' αντιδιαστολή με τον όρο δικτατορία.

Είναι πιθανό ο όρος «δημοκρατία» να επινοήθηκε από τους δυσφημιστές της που απέρριπταν την πιθανότητα μίας, ούτως ειπείν, «δημαρχίας»[εκκρεμεί παραπομπή]. Οποιαδήποτε κι αν ήταν η αρχική απόχρωση, ο όρος υιοθετήθηκε από τους Αθηναίους δημοκρατικούς ώστε να δηλώνει «το πολίτευμα εκείνο στο οποίο η εξουσία βρίσκεται στα χέρια της συνέλευσης των εχόντων πολιτικών δικαιώματα». Η λέξη παρουσιάζεται στον Ηρόδοτο, αλλά ίσως δεν χρησιμοποιήθηκε πριν το 440-430 π.Χ. Δεν είναι σίγουρο ότι η λέξη χρησιμοποιήθηκε από τη στιγμή της γέννησης της δημοκρατίας, αλλά από το 460 π.Χ. γνωρίζουμε την ύπαρξη του ονόματος «Δημοκράτης», που προφανώς δόθηκε από τους γονείς στο παιδί τους ως ένδειξη δημοκρατικής νομιμότητας.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορία της άμεσης δημοκρατίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Ιστορία της άμεσης δημοκρατίας

Η δημοκρατική αρχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μπορούμε να δούμε ότι ο ορισμός της δημοκρατίας, όπως δίνεται πιο πάνω, έχει τρία μέρη:

  • Η εξουσία πηγάζει από τον λαό. Αυτό σημαίνει, κι αν πάρουμε σαν δεδομένο ότι η λειτουργία του πολιτεύματος θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ύπαρξη κυβέρνησης, ότι για να είναι η κυβέρνηση δημοκρατική θα πρέπει να είναι δημοφιλής, ή τουλάχιστον να τυχαίνει της αποδοχής των πολιτών. Ή αλλιώς αντλεί τη νομιμότητα της από το λαό.
  • Η εξουσία ασκείται από τον λαό. Αυτό σημαίνει ότι για να είναι ένα πολίτευμα δημοκρατικό θα πρέπει με κάποιους τρόπους να εξασφαλίζει τη συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες, τις διαδικασίες διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, πέρα των εκλογών ανάδειξης των οργάνων της πολιτείας, αυτό μπορεί να σημαίνει τη διενέργεια δημοψηφισμάτων.
  • Η εξουσία εξυπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Αυτό σημαίνει ότι τα όργανα της πολιτείας που είναι φορείς εξουσίας (κυβέρνηση, βουλή κ.ο.κ.) πρέπει να υπηρετούν και να προασπίζουν τα συμφέροντα του συνόλου της κοινωνίας, και όχι π.χ. κάποιου εκτός της κοινωνίας ή π.χ. κάποιων μόνο τμημάτων της. Για παράδειγμα, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι πρέπει να επιδιώκουν την ευρύτερη δυνατή συναίνεση. Επίσης σημαίνει ότι ταυτόχρονα με την αρχή της πλειοψηφίας πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί που προασπίζουν τα συμφέροντα της μειοψηφίας.

Τύποι δημοκρατίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Δημοκρατία στον κόσμο το 2019 σύμφωνα με το Economist Intelligence Unit[11]

Κατά μία κατηγοριοποίηση η δημοκρατία μπορεί να είναι έμμεση, όπως είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αλλά και άμεση, όπως εκείνη της αρχαίας Αθήνας. Ιστορικά εμφανίστηκε πρώτα η δεύτερη και ακολούθησε, κατά την περίοδο του διαφωτισμού, η πρώτη. Η πρακτική του δημοψηφίσματος εμφυτεύει, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, στοιχεία άμεσης στην έμμεση δημοκρατία. Μία προσπάθεια ριζικότερης ανάμειξης των δύο, σε φιλελεύθερο συνήθως πλαίσιο, αποκαλείται συμμετοχική δημοκρατία.

Αναλυτική ταξινόμηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Η αρχή αυτή προέρχεται από τη διάσημη φράση του Λίνκολν "government of the people, by the people, for the people" στην ιστορική ομιλία του στο Γκέτεσμπουργκ κατά τη διάρκεια του Αμερικάνικου Εμφυλίου, 1863. Ωστόσο η συγκεκριμένη λεκτική απόδοση, αν και έχει το ίδιο νόημα, γίνεται με ρηματικές εκφράσεις όπως στο 1ο άρθρο του Ελληνικού Συντάγματος.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Tansey, Stephen D (1995). Politics: The Basics. London; New York: Routledge. σελ. 176. 
  2. ↑ GRAHAM, GORDON (1992). «Liberalism and Democracy». Journal of Applied Philosophy 9 (2): 149–160. ISSN 0264-3758. https://www.jstor.org/stable/24353683. 
  3. ↑ Berstein, Serge (2001). Δημοκρατίες, Αυταρχικά και Ολοκληρωτικά καθεστώτα στον 20ο αιώνα. Ποιότητα. ISBN 960-7803-18-3. 1182621280. 
  4. ↑ Δαμανάκη, Μαρία (2004). Συμμετοχική Δημοκρατία. Καστανιώτης. ISBN 9789600339185. 1111700396. 
  5. ↑ Οικονόμου, Γιώργος N. (2014). Άμεση Δημοκρατία : Αρχές, Επιχειρήματα, Δυνατότητες. Αθήνα. ISBN 978-960-02-3064-2. 933788245. 
  6. ↑ Schumpeter, Joseph A. (2006). Καπιταλισμός, σοσιαλισμός και δημοκρατία. Εκδόσεις Παπαζήση. ISBN 9789600220384. 
  7. ↑ Συλλογικό Έργο, . (2020). Σοσιαλισμός η απάντηση για τον 21ο αιώνα. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. ISBN 978-960-451-345-1. 1225884621. 
  8. ↑ Κονδύλης, Παναγιώτης (2015). Συντηρητισμός. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. ISBN 978-960-524-340-1. 1111700396. 
  9. ↑ John Dunn, Democracy: the unfinished journey 508 BC – 1993 AD, Oxford University Press, 1994, ISBN 0-19-827934-5
  10. ↑ R. Po-chia Hsia, Lynn Hunt, Thomas R. Martin, Barbara H. Rosenwein, and Bonnie G. Smith, The Making of the West, Peoples and Cultures, A Concise History, Volume I: To 1740 (Boston and New York: Bedford/St. Martin's, 2007), 44.
  11. ↑ The Economist Intelligence Unit (8 Ιανουαρίου 2019). «Democracy Index 2018: Me Too?». The Economist Intelligence Unit. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2019. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Niheer Dasandi, Έχει Αποτύχει η Δημοκρατία; Ένας βασικός οδηγός για τον 21ο αιώνα, επιμέλεια: Matthew Taylor, μετάφραση: Ελένη Κοτσυφού, Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα 2018. ISBN 978-960-458-812-1, ISBN13: 9789604588121.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Δημοκρατία&oldid=10650191"