Χρήστος Μηλιώνης

Χρήστος Μηλιώνης
ο δακτυλιόλιθος του Μηλιώνη
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	Δεκαετία του 1720 Δωρίδα
Χώρα πολιτογράφησης	Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Κλέφτης

Ο Χρήστος Μηλιώνης ήταν ιστορικό πρόσωπο, κλέφτης και αρματολός της περιοχής των Αγράφων, που έμεινε γνωστός από το ομώνυμο δημοτικό τραγούδι. Ο Μηλιώνης έχει συνδεθεί με πολλές ηρωικές στιγμές των Ελλήνων στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, κυρίως μέσω προφορικών παραδόσεων, που πέρασαν από γενιά σε γενιά. Το 1824 καταγράφεται για πρώτη φορά το τραγούδι του, από τον Κλοντ Φοριέλ στο βιβλίο του «Ελληνικά δημοτικά τραγούδια».
Το πιο γνωστό κατόρθωμα του Μηλιώνη είναι η απαγωγή του καδή και δυο αγάδων της Άρτας, πράξη που τον έβαλε στο στόχαστρο των τουρκικών αρχών και οδήγησε στο θάνατό του. Το κατόρθωμα αυτό εξυμνείται και στο δημοτικό τραγούδι αλλά και στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Βιογραφικά στοιχεία

Του Χρήστου Μηλιόνη Τρία πουλάκια κάθονται στη ράχη στο λημέρι, τό να τηράει τον Αρμυρό, τ’ άλλο κατά το Βάλτο, το τρίτο το καλύτερο μοιριολογάει και λέει, Κύριε μου, τι να γίνηκεν ο Χρήστος ο Μηλιόνης Ουδέ στο Βάλτο φάνηκε, ουδέ στην Κρύα βρύση Μας είπαν πέρα πέρασε κι επήγε προς την Άρτα, κι επήρε σκλάβο τον κατή μαζί με δύο αγάδες Κι ο μουσελίμης τ’ άκουσε, βαριά του κακοφάνη, το Μαυρομάτην έκραξε και το Μουχτάρ Κλεισούρα Εσείς, αν θέλετε ψωμί, αν θέλετε πρωτάτα, το Χρήστο να σκοτώσετε, τον καπετάν Μηλιόνη Τούτο προστάζει ο βασιλιάς και μόστειλε φερμάνι Παρασκευή ξημέρωσε, ποτέ να μη είχε φέξει κι ο Σουλεϊμάνης στάλθηκε να πάγει να τον εύρει Στον Αρμυρό τον έφτασε κι ως φίλοι φιληθήκαν Ολονυχτίς επίνανε όσο να ξημερώσει Και όταν έφεξε η αυγή πέρασαν στα λημέρια Κι ο Σουλεϊμάνης φώναξε του καπετάν Μηλιόνη, Χρήστο, σε θέλει ο βασιλιάς, σε θέλουν κι οι αγάδες -Όσο ' ν ' ο Χρήστος ζωντανός Τούρκους δεν προσκυνάει. Με το τουφέκι τρέξανε ο ένας να φάει τον άλλο Φωτιάν εδώσαν στη φωτιά, κι έπεσαν εις τον τόπο

Ο Χρήστος Μηλιώνης γεννήθηκε στην Ποτιδάνεια πιθανότατα περί τη δεκαετία του 1720. Σύμφωνα με τις καταγεγραμμένες από τον Ανδρέα Καρκαβίτσα παραδόσεις ο Χρήστος Μηλιώνης ήταν νεαρός κλέφτης που ανήκε στο σώμα (νταϊφά) του καπετάνιου Σταματάκη Ασφακιανού Κουτρούκη. Μετά από διένεξη που είχε με τον καπετάνιο του αποχώρησε από την ομάδα του και σύστησε δικό του σώμα. Έλαβε μέρος στην επανάσταση που εκδηλώθηκε στις περιοχές Παρνασσίδας και Δωρίδας το 1750 κατά των Τούρκων.

Καθώς συχνά οι κλεφταρματολοί διέθεταν δική τους σφραγίδα, του Μηλιώνη που βρέθηκε στην Ιθάκη από τον Π. Λάμπρο, έφερε ένα πουλί στο πάνω μέρος της, στη μέση το όνομά του Χρήστος Μηλιόνης και στο κάτω μέρος τη χρονολογία 1744, χρονολογία συγκρότησης του σώματός του και διορισμού του ως αρματολού στο Ξηρόμερο. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης τοποθετεί χρονικά την ανάληψη του αρματολικιού της Ακαρνανίας στο μυθιστορηματικό έργο του Χρήστος Μηλιόνης περί το 1747.

Όσον αφορά το επώνυμο Μηλιώνης αρκετοί μεταξύ των οποίων οι Καρκαβίτσας, Βαλαωρίτης και Μανούσος θεωρούν ότι ο Χρήστος πήρε το επωνύμιό του, από το τότε περίφημο μακρύ εμπροσθογεμές ντουφέκι ονόματι μηλιόνι.

Η σύλληψη του Καδή της Άρτας από τον Μηλιώνη

Ο Καδής της Άρτας Ιμπράημ εφέντης μετατέθηκε από τους ανωτέρους του στην Κόρινθο και με πλοίο ταξίδεψε από την Άρτα προς την Πάτρα. Λόγω όμως των ανέμων προσορμίθσηκε στο λιμάνι Μπελήμπεη στον Αμβρακικό και εγκαταστάθηκε προσωρινά σε ένα σπίτι ιδιοκτησίας του Μητροπολίτη Άρτας. Εκεί αιφνιδίως τον επισκέφθηκε ο Μηλιώνης με τους άνδρες του, κάτι που τρόμαξε τον Καδή. Όμως αφού τον καθησύχασαν την επομένη ο Καδής αναχώρησε με το πλοίο του, αλλά κατά τον πλου συνελήφθη από πλοιάρια του Μηλιώνη και οδηγήθηκε στο χωριό Αγιά της Πάργας. Η Τουρκική πλευρά αντέδρασε αμέσως στέλνωντας τον μπουλούκμπαση Χουσεϊν Μπισμπίκη και μερικούς προκρίτους του Ξηρομερίου ενώ ζήτησε τη συνδρομή των Βενετών. Ο Μηλιώνης ζήτησε 1.000 τζεκίνια για να απελευθερώσει τους απαχθέντες ενώ απαίτησε και τον επαναδιορισμό του ως αρματολού του Ξηρόμερου. Οι Τούρκοι του αντιπρότειναν 300 τζεκίνια και τον επαναδιορισμό του. Αρχικά κατέληξαν σε συμφωνία και ενώ ο Μηλιώνης έφτανε στην Πρέβεζα, για κάποιον άγνωστο λόγο υπαναχώρησε και αύξησε το αντίτιμο της απελευθέρωσης σε 560 τζεκίνια. Τελικά οι Βενετοί παρενέβησαν στους Τούρκους οι οποίοι δέχθηκαν να δώσουν το ποσό που ζητούσε και απελευθερώθηκε ο Τούρκος καδής με τη συνοδεία του.

Το τέλος του Μηλιώνη

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες σκοτώνεται ο Μηλιώνης είναι συγκεχυμένες. Από την αλληλογραφία μεταξύ Τούρκων αξιωματούχων της περιοχής του Ξηρομερίου πληροφορούμαστε πως ήταν στις προθέσεις των Τουρκικών αρχών της περιοχής να εξοντώσουν κάθε καπετάνιο ανυπότακτο προ αυτούς. Έτσι με δέλεαρ το αρματολίκι του Ξηρομέρου, ο Μηλιώνης προσκαλείται σε συνάντηση από τον Μουχτάρ Κλεισούρα, τον φίλο του Μηλιώνη Σουλεϊμάνη και τον κοτζάμπαση Μαυρομμάτης, στον Αρμυρό του Βάλτου. Εκεί το γίνεται η πρόταση να υποταχθεί στους Τούρκους για να λάβει το αρματολίκι του Ξηρόμερου, αρνείται και τελικά δολοφονείται.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τα διδακτικώτερα πορίσματα της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο

Πηγές

• Mittheilungen aus der Geschichte und Dichtung der Neu-Griechen. Zweiter Band. Coblenz: Jacob Hölscher. 1825. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010. 
• Παπακωνσταντίνου, Θωμάς (2006). «Ο κλεφταρματωλός Χρήστος Μηλιόνης. Ο ήρωας που ύμνησε ο Παπαδιαμάντης»,Ιστορικά Θέματα, τχ.50. 
• Σοφία Σωτηρίου (2014). ««Η ιστορία του ελληνισμού ως πυρήνας δημιουργικής γραφής στο έπος Χρήστος Μηλιόνης του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη»» (PDF). Μεταπτυχιακή διατριβή, ΑΠΘ.