Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αγιά Πρέβεζας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 39°18′48.90″N 20°21′31.34″E / 39.3135833°N 20.3587056°E / 39.3135833; 20.3587056

Αγιά
Άποψη του οικισμού
Αγιά is located in Greece
Αγιά
Αγιά
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΗπείρου
Περιφερειακή ΕνότηταΠρέβεζας
Δημοτική ΕνότηταΠάργας
Δημοτική ΚοινότηταΑγιάς
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΉπειρος
ΝομόςΠρέβεζας
Υψόμετρο420 μέτρα
Έκταση40,662 km²
Πληθυσμός
Μόνιμος622
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκωνΑγιώτες
Ταχ. κώδικας480 60
Τηλ. κωδικός2684

Η Αγιά είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας και δήμου Πάργας, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Πρεβέζης, στην περιφέρεια Ηπείρου, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης.[1][2] Πρίν το πρόγραμμα Καλλικράτης και το σχέδιο Καποδίστριας, ανήκε στην επαρχία Νικοπόλεως και Πάργας του νομού Πρεβέζης, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.[3][4]

Η Αγιά είναι ορεινό χωριό στο ΒΑ. άκρο του νομού Πρέβεζας. Βρίσκεται κοντά στην Πάργα και λίγα χιλιόμετρα πριν από τα όρια με τον νομό Θεσπρωτίας, στους νότιους πρόποδες των βουνών της Πάργας και μέσο σταθμικό υψόμετρο 420. Aπέχει περίπου 66 χλμ. ΒΔ. της Πρέβεζας.[5][3][4][6][7]

Η τοπική κοινότητα Αγιάς είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 40,662 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τον οικισμό Σαρακίνικο.[1]

Μόνιμος [8][9][10]
Έτος Πληθυσμός
1991 901
2001 823 (829)
2011 758 (762)
Πραγματικός (de facto) [11][12][1]
Έτος Πληθυσμός
1961 1.211
1971 1.037
1981 897
1991 918
2001 838 (844)
2011 765 (769)

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1919 ως Αγυιά και ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας του νομού Πρεβέζης. Το 1927 η ονομασία του διορθώθηκε σε Αγιά. Το 1937 εντάχθηκε στον νομό Θεσπρωτίας και το 1946 πάλι στον νομό Πρεβέζης. Με το ΦΕΚ 244Α – 4/12/1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγιάς και προσαρτήθηκε στον δήμο Πάργας.[2]

Ιστορικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από την επιφανειακή κεραμική και την ανεύρεση λατινικής επιτύμβιας επιγραφής μαρτυρείται η ύπαρξη ενός ρωμαϊκού οικισμού (κτηνοτροφικού χαρακτήρα) στη θέση "Οξινή", που βρίσκεται περίπου 4 χλμ. ΒΔ. της Αγιάς.[13]

Κατά την τουρκοκρατία το χωριό, όπως και όλη η περιοχή της Πάργας, είχε καθεστώς ημιαυτονομίας ως κτήση των Ενετών, αλλά μετά την κατάλυση της ενετικής δημοκρατίας, το 1797, υπέστη πολλά δεινά. Καταστράφηκε από τα στρατεύματα του Αλή Πασά, αν και οι περισσότεροι από τους κατοίκους την είχαν ήδη εγκαταλείψει. Ο Αλή Πασάς την εποίκησε με Τουρκαλβανούς που έφερε από το γειτονικό χωριό Καρβουνάρι, και την οχύρωσε με φρούριο που κτίστηκε υπό την επίβλεψη Γενοβέζου μηχανικού. Όταν ο Αλή Πασάς επικυρήχθηκε από τον σουλτάνο, το 1821, βρισκόταν στην Αγιά. Στις 23 φεβρουαρίου 1824, κατελήφθη από τον Ομέρ Βρυώνη.[3][4]

Το Κάστρο του Αλή Πασά
  • Το σημαντικότερο αξιοθέατο της Αγιάς είναι το κάστρο που έφτιαξε ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων. Βρίσκεται στον οικισμό Τρίκορφο σε δεσπόζον ύψωμα ανάμεσα στην Αγιά και την Πάργα. Στις 17 Φεβ 1814 ο Αλή Πασάς επιτέθηκε αιφνιδιαστικά με 6.000 Τουρκαλβανούς οδηγούμενους από το γιό του Μουχτάρ – Πασά και τους στρατηγούς Ομέρ Βρυώνη και Άγο Βασιάρη κατά της Αγιάς που είχε τάσεις ανεξαρτητοποίησης και είχε συμμαχήσει με την Πάργα. Κυριεύει με έφοδο το χωριό. Πολλοί από τους κατοίκους της Αγιάς έπεσαν στην μάχη, ενώ γυναίκες και παιδιά πιάστηκαν αιχμάλωτοι και σύρθηκαν σκλάβοι στο εσωτερικό της χώρας.[14] Στην συνέχεια αρχίζει την ανέγερση του φρουρίου υπό την εποπτεία του Ιταλού μηχανικού Monteleone με στόχο να αποτελέσει το ορμητήριο του κατά την πολιορκία της Πάργας. Το κάστρο της Αγίας είναι πολυγωνικό με μεγάλο πύργο για πολυβόλα και πολύ υψηλά τείχη. Τον μεγάλο πύργο διατρέχει θολωτός περιφερειακός διάδρομος με καμάρες και τόξα. Δύο προμαχώνες και μία ζεματίστρα ενισχύουν την άμυνα του στην βόρεια πλευρά. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν δύο ρώσικα πυροβόλα. Επίσης υπάρχουν υπόγειες δεξαμενές νερού, πυριτιδαποθήκη δωμάτια με τζάκι και ερμάρια. Το κάστρο έχει διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση.
  • Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, τρίκλιτη βασιλική της τουρκοκρατίας με ξυλόγλυπτο τέμπλο, ξύλινη ανάγλυφη οροφή και εικόνες του 17ου αιώνα
  • Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1812) στη νότια είσοδο του οικισμού
  • Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, με κωδωνοστάσιο του 1890
  • Ο καρστικός σχηματισμός

«Μπελερίγα»[15][7]

  • Η Άγια επίσης φημίζεται και για το εκλεκτό φαγητό το που προσφέρουν τα υπέροχα ταβερνάκια της.

Κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου, εορτή της Αγίας Παρασκευής, πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις από τον πολιτιστικό σύλλογο Αγιάς, τα «Αγιώτικα». Την παραμονή της εορτής γίνεται λιτάνευση της εικόνας της Αγίας Παρασκευής με την συμμετοχή όλου του χωριού. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων γίνεται αναπαράσταση του Αγιώτικου γάμου και ακολουθεί παραδοσιακό γλέντι. Ανήμερα της εορτής, το βράδυ γίνεται η μεγάλη πανήγυρη με παραδοσιακή μουσική, χορό, φαγητό και ποτό, στην αυλή της εκκλησίας. [εκκρεμεί παραπομπή]

  1. 1,0 1,1 1,2 https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous
  2. 2,0 2,1 https://www.eetaa.gr/metaboles/oikmet_details.php?id=17248
  3. 3,0 3,1 3,2 ΠΛ 1:126
  4. 4,0 4,1 4,2 ΠΛΜ 1:379
  5. Εκδόσεις «Ελλάδα»
  6. Google Earth
  7. 7,0 7,1 «Διακοπές», σ. 931, 940
  8. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
  9. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
  10. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
  11. ΠΛ 1:126
  12. ΠΛΜ 1:379
  13. [1] Δ. Κ. Σαμσάρης, Η ρωμαϊκή αποικία της Φωτικής στη Θεσπρωτία της Ηπείρου (Ιστορικογεωγραφική και επιγραφική συμβολή), Γιάννινα 1994, σ. 104
  14. Σαλβατώρ, Λουδοβίκος (1997). Πάργα. Αθήνα. σελ. 332. ISBN 960-255-199-2. 
  15. Δομή
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963
  • Πάργα, Λουδοβίκος Σαλβατώρ, Εκδόσεις Κ.& Π Σμπίλιας ΑΕΒΕ, Αθήνα,1997
  • Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2002-4
  • Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς)
  • Περιοδικό «Διακοπές», εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010
  • eetaa.gr