Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος (ύπατος το 177 π.Χ.)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος (ύπατος το 177 π.Χ.)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Ti.Sempronius P.f.Ti.n. Gracchus (Λατινικά)
Γέννηση220 π.Χ. (περίπου και πιθανώς)[1]
Θάνατος2ος αιώνας π.Χ.
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςλατινική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιερέας της αρχαίας Ρώμης
Ρωμαίος πολιτικός
διπλωμάτης
Ρωμαίος στρατιωτικός
Οικογένεια
ΣύζυγοςΚορνηλία Σκιπιώνις Αφρικάνα[2][3]
ΤέκναΣεμπρωνία (αδελφή των Γράκχων)[2][4]
Τιβέριος Σεμπρόνιος Γράκχος[2][5]
Γάιος Σεμπρόνιος Γράκχος[2][6]
ΓονείςPublius Sempronius Gracchus και Tiberius Sempronius Gracchus[7][8]
ΑδέλφιαPublius Sempronius Gracchus
Tiberius Sempronius Gracchus[7][9]
Tiberius Veturius Gracchus Sempronianus[7][10]
ΟικογένειαSempronii Gracchi
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΔήμαρχος των πληβείων (187 π.Χ.)
Πραίτορας (180 π.Χ.)
curule aedile (182 π.Χ.)
Ρωμαίος συγκλητικός (άγνωστη τιμή)[11]
Ύπατος στην αρχαία Ρώμη (177 π.Χ.)[11]
augur (204 π.Χ.–άγνωστη τιμή)
Λεγάτος (190 π.Χ.)
Λεγάτος (185 π.Χ.–184 π.Χ.)
triumvir coloniis deducendis (183 π.Χ.)
Ρωμαίος έπαρχος (180 π.Χ.–178 π.Χ., Εντεύθεν Ιβηρία)
Ρωμαίος έπαρχος (176 π.Χ.–175 π.Χ., Επαρχία Κορσικής και Σαρδηνίας)
Κήνσορας (169 π.Χ.)
Λεγάτος (165 π.Χ.)
Ύπατος στην αρχαία Ρώμη (163 π.Χ.)
Λεγάτος (162 π.Χ.)
Ρωμαίος έπαρχος (162 π.Χ., Επαρχία Κορσικής και Σαρδηνίας)
ΒραβεύσειςΡωμαϊκός θρίαμβος (178 π.Χ.)
δεδομένα

Ο Τιβέριος Σεπμρώνιος Γράκχος, λατιν.: Tiberius Sempronius Gracchus, (π. 220 π.Χ. [12] – 154 π.Χ. [13]) ήταν Ρωμαίος πολιτικός και στρατηγός του 2ου αι. π.Χ. Υπηρέτησε δύο υπατείες, μία το 177 [14] και μία 163 π.Χ., [15] και τού απονεμήθηκαν δύο θρίαμβοι. [16] Ήταν επίσης ο πατέρας των δύο διάσημων αδελφών Γράκχων: τού Τιβέριου και τού Γάιου.

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της τριβουνίας του το 187 ή 184 π.Χ., μεσολάβησε για να σώσει τον Σκιπίωνα Αφρικανό ή τον Σκιπίωνα Ασιαγενή από τη δίωξη ή τη φυλακή, νιώθοντας ότι οι υπηρεσίες τους στη δημοκρατία υπερίσχυαν κάθε υποτιθέμενης αδικοπραγίας. Αργότερα νυμφεύτηκε την κόρη του Αφρικανού, Κορνηλία, μετά το τέλος τού Αφρικανού. Λίγα χρόνια αργότερα ο Τιβέριος εξελέγη πραίτορας και ανακηρύχθηκε ανθύπατος (proconsule) στην Ιβηρική. Κέρδισε νίκες εκεί, για τις οποίες του απονεμήθηκε θρίαμβος. Μετά την πρώτο του υπατεία το 177 π.Χ. διορίστηκε στη Σαρδηνία και κατά την επιστροφή του θριάμβευσε για δεύτερη φορά. Το 169 π.Χ. εξελέγη ως τιμητής (censor) και ξεκίνησε την κατασκευή της Σεμπρωνίας βασιλικής στην Αγορά. Αργότερα κέρδισε ένα δεύτερη υπατεία το 163 π.Χ..

Πρόωρη ζωή και σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τιβέριος ήταν πληβείους και ήταν μέλος τού καλά συνδεδεμένου γένους των Σεμπρωνίων, μίας οικογένειας της αρχαίας Ρώμης. [17] Ο Τιβέριος μπορεί να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον ομώνυμο ηγέτη, που υπηρέτησε από το 204 έως το 174 π.Χ. [18]. Ο παππούς του, ή πιθανώς ο πατέρας του, ήταν ο ομώνυμος ύπατος το 215 και το 213 π.Χ.. [19]

Δεν είναι πολλά γνωστά για την πρώιμη ζωή του. Μπορεί να τον έκαναν οιωνοσκόπο (augur) το 204 π.Χ. –ο οιονωσκόπος μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ένα ξεχωριστό ομώνυμο άτομο [20]– στη θέση τού Μάρκου Πομπώνιου Μάθωνα. [21] Ωστόσο, υπηρέτησε στον ρωμαϊκό στρατό: ενώ υπηρετούσε με τους Σκιπίωνες στην Ασία, στάλθηκε ως απεσταλμένος στον Φίλιππο Ε' της Μακεδονίας για να διαπραγματευτεί το ασφαλές πέρασμα στον Ελλήσποντο. [22] Μπορεί να στάλθηκε λίγα χρόνια αργότερα, το 185 π.Χ., για να εκδικαστεί μία διαφορά μεταξύ της Μακεδονίας και των Ελλήνων γειτόνων της στο νότο για αμφισβητούμενη περιοχή. [23]

Ο Τιβέριος υπηρέτησε ως τριβούνος των πληβείων το 184 π.Χ. (ή πιθανώς το 187 π.Χ.) [17], καταγράφεται ότι έσωσε τον Σκιπίωνα Αφρικανό από τη δίωξη και τον Λεύκιο Κορνήλιο Σκιπίωνα Ασιαγενή από τη φυλακή παρεμβάλλοντας το βέτο του. [24] Οι αναφορές για τη «δίκη των Σκιπιώνων» διαφέρουν. Η πληθώρα των αναφορών υποδηλώνει, ότι μία μήνυση ασκήθηκε μόνο κατά του Ασιαγενή με την κατηγορία της διαφθοράς κατά τη διάρκεια του πολέμου της Αντιοχείας. [25] Ο Τιβέριος δεν ήταν φίλος ούτε πολιτικός σύμμαχος των Σκιπιώνων, αλλά θεώρησε ότι οι υπηρεσίες τού στρατηγού στη Ρώμη άξιζαν την απελευθέρωσή του από την απειλή της δίκης. Μερικές από τις αρχαίες πηγές, ιδιαίτερα ο Τ. Λίβιος και ο Βαλέριος Μάξιμος, ισχυρίζονται ότι ο Αφρικανός αρραβώνιασε την κόρη του Κορνηλία με τον Γράκχο σε ένδειξη ευγνωμοσύνης. [26] Ο Πλούταρχος αναφερόμενος στον Πολύβιο, αναφέρει πιο αξιόπιστα, ότι ο αρραβώνας έγινε μετά το τέλος τού Αφρικανού, με τους κληρονόμους του να κάνουν το ταίριασμα. [27] Ο ίδιος ο γάμος έχει χρονολογηθεί με διάφορους τρόπους: πιθανότατα έγινε γύρω στο 181 π.Χ., [28] με άλλες πιθανότητες στα 170 και 164 π.Χ.. [29]

Το επόμενο αξίωμά του ήταν αυτό τού αγορανόμου της καθέδρας (curule aedile) το 182 π.Χ., κατά τη διάρκεια των οποίων έκανε τόσο πλούσιους αγώνες-παιχνίδια, που η Σύγκλητος αποφάσισε ένα ανώτατο όριο στα έξοδά τους, για να περιορίσει το κόστος τους για τους Ιταλούς συμμάχους της Ρώμης και τις επαρχίες της. [30]

Στρατιωτική και πολιτική σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τιβέριος εξελέγη πραίτορας για το 180 π.Χ., μία θέση που απαιτούσε από τους άνδρες να είναι τουλάχιστον 40 ετών σύμφωνα με τη σειρά αξιωμάτων (cursus honorum), που κάνει τις εκτιμήσεις για τη γέννησή του γύρω στο 220 π.Χ. Μετά την πραιτορία του, ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Hispania Citerior) [31] το 179 π.Χ., αφού αντιτάχθηκε επιτυχώς στην προσπάθεια το;y προκατόχου του να ανακαλέσει τον στρατό από την Ισπανία για θρίαμβο, με την αιτιολογία ότι το έργο δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί. [32] Υπηρέτησε εκεί ως ανθύπατος από το 179–178 π.Χ. [33] Η Ρώμη πολεμούσε μία παρατεταμένη και συνεχή σύγκρουση στην Ιβηρική από τα μέσα της δεκαετίας του 190 π.Χ. [34] [35]

Ενώ ήταν κυβερνήτης και σε συνδυασμό με τον άλλο κυβερνήτη της Hispania, Λεύκιο Ποστούμιο Αλβίνο, εκστράτευσε επιτυχώς εναντίον των Κελτιβήρων, των Λουζιτανών και άλλων εχθρικών ομάδων, ενώ διαπραγματευόταν συνθήκες για να εξασφαλίσει μία παρατεταμένη ειρήνη. [34] Τις επόμενες δύο δεκαετίες, η ρωμαϊκή επέκταση στην Ιβηρική είχε επίσης χαμηλότερη προτεραιότητα, καθώς η Σύγκλητος εστίασε τους στρατιωτικούς πόρους της Ρώμης στη Μακεδονία. [36] Οι συμφωνίες τού Γράκχου φαίνεται ότι σχετίζονταν κυρίως με ρυθμίσεις φόρου υποτέλειας [37]: οι λεπτομέρειες χάθηκαν σε μεγάλο βαθμό. [36] Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της Hispania Citerior, ίδρυσε επίσης την πόλη Γρακχουρίδα το 178 π.Χ., στον ποταμό Έβρο, γινόμενος ο πρώτος Ρωμαίος, που έδωσε το όνομά του σε πόλη. [38] Ο Γράκχος ισχυρίστηκε ότι κατέστρεψε τριακόσιες πόλεις κατά τις εκστρατείες του στην Ιβηρική (σχεδόν σίγουρα υπερβολή). [39] Μετά την επιστροφή του, η Σύγκλητος τού απένειμε ένα θρίαμβο «επί της Λουζιτανίας και της Ισπανίας» [31], όπου μαζί με τον συνάδελφό του Αλβίνο παρουσίασαν περίπου 60.000 λίβρες αργύρου. [40]

Το 177 π.Χ., εξελέγη ύπατος με τον Γάιο Κλαύδιο Πούλχερ. [14] Αποσπάστηκε στη Σαρδηνία, όπου κατέστειλε μία εξέγερση με τη βοήθεια τού προπραίτορα Τίτου Αιβουτίου Πάρρου. [41] Διεξήγαγε δύο «ανελέητες» εκστρατείες, [17] πολεμώντας τους Iλιένσιους και τους Bαλάρους, [42] αναγκάζοντας την υποταγή τους. Στο κλείσιμο του 175 π.Χ., επέστρεψε στη Ρώμη, ισχυριζόμενος ότι είχε σκοτώσει και αιχμαλωτίσει περίπου 80.000 Σαρδηνούς, [43] και θριάμβευσε για δεύτερη φορά το 175 π.Χ. [44]

Εξελέγη τιμητής (censor) από το 169 π.Χ. με τον πρώην συνύπατό του Γάιο Κλαύδιο Πούλχερ. [45] Ως τιμητής βοήθησε στην ανατροφή ανδρών για τον πόλεμο κατά της Μακεδονίας, και ήταν τόσο αυστηρός, που προκάλεσε δίωξη κατά τού συναδέλφου του Κλαύδιου. [46] Ο Κλαύδιος αθωώθηκε οριακά με τη βοήθεια του Γράκχου. [46] [17] Υποτίθεται ότι, κατά τη διάρκεια της τιμητείας του, οι πολίτες έσβησαν τα φώτα τους, όταν ο Γράκχος περνούσε τη νύχτα, από φόβο μήπως θεωρηθεί υπερβολικά επιεικής. [47] Ενώ ήταν τιμητής το 168 π.Χ., περιόρισε τις ψήφους των ελεύθερων, καταγράφοντας όλους αυτούς σε μία μόνο από τις αστικές φυλές, λόγω της αντίρρησης τού συναδέλφου του Κλαύδιου. [46] Ανέλαβε επίσης την κατασκευή της Σεμπρωνίας βασιλικής στη ρωμαϊκή Αγορά. Το αίτημά τους, ωστόσο, να δουν το οικοδομικό πρόγραμμα μέχρι την ολοκλήρωσή του, δέχθηκε βέτο. [46] [17]

Μετά την τιμητεία του το 165 π.Χ. ο Γράκχος στάλθηκε ως επικεφαλής μίας πρεσβείας σε διάφορα ανατολικά βασίλεια, σε μία αποστολή να ερευνήσει τη στάση τους στη Ρώμη, αναφέροντας ότι όλοι είχαν ευνοϊκές απόψεις για τους Ρωμαίους. [48]

Το 163 π.Χ. ο Τιβέριος εξελέγη ξανά ύπατος. [15] Κατά την άσκηση της οιωνοσκοπίας κατά τη διεξαγωγή των υπατικών εκλογών για το 162 π.Χ., διέπραξε ένα διαδικαστικό λάθος: αφού παρατήρησε έναν αρνητικό οιωνό, διέσχισε το όριο της πόλης (pomerium) για να συμβουλευτεί τη Σύγκλητο, και ως εκ τούτου παραιτήθηκε από την auspicia militiae, που χρειαζόταν για τη διεξαγωγή των εκλογών. [49] Ανακάλυψε αυτό το διαδικαστικό λάθος μετά την ανάληψη των καθηκόντων των υπάτων και αφίχθη στη Σαρδηνία για τη θητεία του, οπότε το ανέφερε στη Σύγκλητο. [50] Οι ύπατοι αναγκάστηκαν να παραιτηθούν, [33] ένας από τους οποίους ήταν ο κουνιάδος τού Πόπλιου Κορνήλιου Σκιπίωνα, σύζυγος της μεγαλύτερης αδελφής τής γυναίκας του. [20]

Μετέπειτα ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επέστρεψε στη Ρώμη αργά το 162 π.Χ. (το πρώτο έτος της θητείας του) να γίνει πρεσβευτής για να εξετάσει τις συνθήκες στην Ελλάδα και την Ασία, και να διευθετήσει διάφορες έριδες με γειτονικά ελληνιστικά βασίλεια. [51]

Δεν είναι σαφές, εάν η απώλεια της πρώτης υπατείας τού Σκιπίωνα Νασίκα (αργότερα υπηρέτησε ως ύπατος το 155 π.Χ. [52]) οδήγησε σε ένταση ή διχόνοια μεταξύ των κουνιάδων (ο Νασίκα εξελέγη τιμητής το 159 π.Χ. και πάλι ύπατος το 155 π.Χ.). Ωστόσο, οι γιοι τους έπεσαν πολιτικά 30 χρόνια αργότερα με μοιραίες συνέπειες. 

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τιβέριος νυμφεύτηκε τη δεκαοκτάχρονη Κορνηλία το 172 π.Χ. όταν ήταν περίπου 48 ετών. Παρά τη διαφορά ηλικίας, ο γάμος ήταν ευτυχισμένος και γόνιμος. Αυτή είχε δώδεκα παιδιά μαζί του. Τρία παιδιά επέζησαν μέχρι την ενηλικίωση: μία κόρη, η Σεμπρωνία (η οποία ήταν αρραβωνιασμένη με τον πρώτο εξάδελφο τής μητέρας της Σκιπίωνα Αιμιλιανό), ο Τιβέριος Γράκχος και ο Γάιος Γράκχος. [53]

Λέγεται ότι ο Τιβέριος αγαπούσε πολύ τη γυναίκα του (βλ. ανέκδοτο παρακάτω). Ο Τιβέριος και άλλοι Ρωμαίοι επίσης εκτιμούσαν πολύ την Κορνηλία ως σύζυγο και μητέρα. Όταν ο Τιβέριος απεβίωσε, η Κορνήλια ανέλαβε την περιουσία και το νοικοκυριό του. Αρνήθηκε να ξαναπαντρευτεί, αν και της προτάθηκαν αρκετοί Ρωμαίοι συγκλητικοί και ο βασιλιάς Πτολεμαίος Η' της Αιγύπτου. Η Κορνηλία αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής της στην εκπαίδευση και την ανατροφή των γιων της. [54]

Το έργο του Πλούταρχου "βίος τού Τιβέριου Γράκχου" (γιος αυτού τού Τιβέριου) αναφέρει, ότι ο πατέρας έδειξε την αγάπη του για την πολύ νεότερη σύζυγό του με ασυνήθιστο τρόπο:

Λέγεται μια ιστορία, ότι κάποτε βρήκε στην κρεβατοκάμαρά του μερικά φίδια, και ότι οι μάντεις, αφού τους ρώτησε για το θαύμα, συμβούλεψαν, ούτε να τα σκοτώσει και τα δύο, ούτε να τα αφήσει να ξεφύγουν. Προσθέτοντας, ότι αν το αρσενικό φίδι σκοτωνόταν, ο Τιβέριος θα έπρεπε να πεθάνει, και αν το θηλυκό, η Κορνηλία. Και ότι, λοιπόν, ο Τιβέριος, που αγαπούσε πολύ τη γυναίκα του, και νόμιζε, εξάλλου, ότι ήταν πολύ περισσότερο δική του σειρά που ήταν γέρος, να πεθάνει, παρά δικιά της που ήταν ακόμη μια νεαρή γυναίκα, σκότωσε το αρσενικό φίδι, και αφήστε το θηλυκό να φύγει. Και αμέσως μετά απεβίωσε, αφήνοντας πίσω του δώδεκα παιδιά, που του γέννησε η Κορνήλια.

Ωστόσο, η ζωή και το επίτευγμα του ίδιου τού Τιβέριου υπερκεράστηκαν από τη φήμη της χήρας του και τις πράξεις των δύο γιων του, που επέζησαν. Ο μεγαλύτερος γιος Τιβέριος θα ήταν στα νιάτα του, ενώ ο μικρότερος γιος Γάιος ήταν απλό βρέφος κατά το τέλος εκείνου. Και οι δύο γιοι προφανώς μεγάλωσαν τόσο στο σπίτι του συγγενή τους και τού κουνιάδου τους Σκιπίωνα Αιμιλιανού, όσο και στο δικό τους σπίτι, και θα είχαν επηρεαστεί και εκπαιδευτεί από άνδρες όπως ο ιστορικός Πολύβιος, ο φιλόσοφος Παναίτιος, ο σατιρικός Λουκίλιος και ο σκλάβος που έγινε θεατρικός συγγραφέας Τερέντιος, καθώς και ο κύκλος φίλων του Σκιπίωνα από τη ρωμαϊκή ελίτ. 

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 1182. Ανακτήθηκε στις 29  Ιουνίου 2021.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 1182. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  3. ↑ «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 3946. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  4. ↑ «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 4091. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  5. ↑ «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 1525. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  6. ↑ «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 1598. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 1182. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 866. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  9. ↑ «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 4217. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  10. ↑ «Digital Prosopography of the Roman Republic» (Αγγλικά) 1337. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2021.
  11. ↑ 11,0 11,1 Thomas Robert Shannon Broughton: «The Magistrates of the Roman Republic» (Αγγλικά) Αμερικανική Φιλολογική Εταιρεία. 1951. ISBN-10 0-89130-812-1.
  12. ↑ Eilers, Claude F (1991). «Cn. Domitius and Samos: a new extortion trial (IGR 4,968)». Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 89: 167–178. ISSN 0084-5388. https://www.jstor.org/stable/20187599. 
  13. ↑ Kajava, Mika (1989). «Cornelia Africani f. Gracchorum». Arctos: acta philologica Fennica 23: 130. https://journal.fi/arctos/article/download/86913/45783. «[W]ould unmistakably refer to her consort, Ti. Sempronius Gracchus... who died in 154 BC.». 
  14. ↑ 14,0 14,1 Broughton 1951, σελ. 397.
  15. ↑ 15,0 15,1 Broughton 1951, σελ. 440.
  16. ↑ Duncan 2017, σελ. 17.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Badian 2012, σελ. 1344.
  18. ↑ Zmeskal 2009. If Tiberius is the same person as the homonymous augur, his father would have been named Publius, a person of which there is no evidence.
  19. ↑ Zmeskal 2009, σελ. 245.
  20. ↑ 20,0 20,1 Zmeskal 2009.
  21. ↑ Broughton 1951, σελ. 309.
  22. ↑ Broughton 1951, σελ. 358.
  23. ↑ Broughton 1951, σελ. 373.
  24. ↑ Broughton 1951, σελ. 376.
  25. ↑ Gruen, Erich (1995). «The "fall" of the Scipios». Στο: Malkin, I. Leaders and masses in the Roman world. Mnemosyne Supplements. 139. Brill. σελίδες 59–90. ISBN 978-9-0040-9917-3. 
  26. ↑ Livy, 38.57; Val. Max., 4.2.3.
  27. ↑ Moir 1983; Plut. Ti. Gracch..
  28. ↑ Moir 1983, σελ. 145.
  29. ↑ Moir 1983 notes 170 BC as a possibility; Moir largely dismisses Mommsen's conclusion that that the marriage occurred in 165–64 BC. Moir 1983.
  30. ↑ Broughton 1951
  31. ↑ 31,0 31,1 Harris 1989, σελ. 125.
  32. ↑ Drogula 2015, σελ. 262.
  33. ↑ 33,0 33,1 Broughton 1951.
  34. ↑ 34,0 34,1 Baker 2021, σελ. 179.
  35. ↑ Baker 2021, σελ. 183.
  36. ↑ 36,0 36,1 Harris 1989, σελ. 127.
  37. ↑ Baker 2021
  38. ↑ Harris 1989, σελ. 128.
  39. ↑ Baker 2021
  40. ↑ Josiah, Osgood (2014). «The rise of empire in the West». Στο: Flower, Harriet. The Cambridge Companion to the Roman Republic (στα English) (2nd έκδοση). Cambridge University Press. σελ. 309. ISBN 978-1-107-03224-8. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  41. ↑ Drogula 2015, σελ. 203.
  42. ↑ Broughton 1951, σελ. 398.
  43. ↑ Baker 2021
  44. ↑ Badian 2012· Broughton 1951.
  45. ↑ Broughton 1951, σελ. 423.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 Broughton 1951, σελ. 424.
  47. ↑ Astin 1989, σελ. 183.
  48. ↑ Broughton 1951, σελ. 438.
  49. ↑ Drogula 2015, σελ. 77.
  50. ↑ Drogula, Fred (2007). «Imperium, Potestas, and the Pomerium in the Roman Republic». Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 56 (4): 439. doi:10.25162/historia-2007-0027. ISSN 0018-2311. https://www.jstor.org/stable/25598407. «After his successors had been elected and taken office, and Gracchus himself had already arrived in his province, he suddenly realized that a flaw had occurred in the auspices during his successors' election. After he reported the flaw to the senate, the two men who had been elected were forced to resign...». 
  51. ↑ Broughton 1951, σελ. 443.
  52. ↑ Broughton 1951, σελ. 448.
  53. ↑ Badian 2012, σελ. 1345.
  54. ↑ Astin, Alan E· Badian, Ernst (22 Δεκεμβρίου 2015). «Cornelia (1), mother of Tiberius Gracchus (3) and Gaius Gracchus». Oxford Research Encyclopedia of Classics (στα Αγγλικά). doi:10.1093/acrefore/9780199381135.013.1829. ISBN 978-0-19-938113-5. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2022. 


Καθιερωμένοι όροι

 

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τιβέριος_Σεμπρώνιος_Γράκχος_(ύπατος_το_177_π.Χ.)&oldid=10209723"