Προπυλολίθιο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Προπυλολίθιο
Γενικά
Όνομα IUPAC Προπυλολίθιο
Άλλες ονομασίες Λιθιοπροπανίδιο
1-λιθιοπροπάνιο
Προπανίδιο του λιθίου
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος C3H7Li
Μοριακή μάζα 50,03 amu[1]
Σύντομος
συντακτικός τύπος
CH3CH2CH2Li
Συντομογραφίες PrLi
Αριθμός CAS 2417-93-8
SMILES CCCLi
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης 1
Ισοπροπυλολίθιο
Φυσικές ιδιότητες
Διαλυτότητα
στο νερό
Αντιδρά ζωηρά
Εμφάνιση στερεό
Χημικές ιδιότητες
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Το προπυλολίθιο ή 1-λιθιοπροπάνιο ή λιθιοπροπανίδιο ή προπανίδιο του λιθίου είναι ένα οργανολιθιακό αντιδραστήριο με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH2CH2Li. Αυτή η οργανομεταλλική ένωση υιοθετεί μια ολιγομερική δομή τόσο σε κατάσταση διάλυσης, όσο και στη στερεή κατάσταση. Είναι μια πολύ δραστική ένωση και χρησιμοποποιείται διαλυμένη σε αιθέρες (ROR'), στη Συνθετική και στην Οργανομεταλλική Χημεία. Οι σχετικές εφαρμογές που χρησιμοποιούν προπυλολίθιο απαιτούν άνυδρες συνθήκες, γιατί η ένωση αντιδρά ζωηρά με το νερό (H2O). Το οξυγόνο (O2) και το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι επίσης ασύμβατα με το προπυλολίθιο. Συνήθως το προπυλολίθιο δεν παρσκευάζεται επιτόπου, αλλά παραγγέλνεται σε μορφή διαλύματος σε διάφορους αιθέρες. Από τις ονομασίες που χρησιμοποιούνται:

  1. Η πρώτη προκύπτει αν η ένωση θεωρηθεί ένωση λιθίου και προπυλίου (CH3CH2CH2).
  2. Η δεύτερη προκύπτει αν η ένωση θεωρηθεί υποκατεστημένο προπάνιο (CH3CH3), δηλαδή ένα άτομο υδρογόνου του #1 ατόμου άνθρακα έχει αντικατασταθεί από Li.
  3. Η τρίτη και η τέταρτη είναι ταυτόσημες και προκύπτουν αν η ένωση θεωρηθεί (και είναι) ετεροπολική ένωση μετσξύ κατιόντος λιθίου (Li+) και ανιόντος προπανιδίου (CH3CH2CH2-). Η κατάληξη «-ίδιο» αντί «-άνιο» δηλώνει την ύπαρξη καρβανιόντος.

Με βάση το χημικό του τύπο, C3H7Li, έχει ένα ισομερές θέσης, το ισοπροπυλολίθιο.

Δομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεσμοί[2]
Δεσμός τύπος δεσμού ηλεκτρονική δομή Μήκος δεσμού Ιονισμός
C-H σ 2sp3-1s 109 pm 3% C- H+
C-C σ 2sp3-2sp3 154 pm
C--Li+ ετ. 2(sp3)8-1s2 231 pm 100% C- Li+
Κατανομή φορτίων
σε ουδέτερο μόριο
C#1 -1,06
C#3 -0,09
C#2 -0,06
H +0,03
Li +1,00

Παραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το αιθυλολίθιο παράγεται με επίδραση μεταλλικού λιθίου (Li) σε αιθυλαλογονίδιο (CH3CH2X), συνήθως παρουσία άνυδρου διαιθυλαιθέρα (|Et2O|)[3]:

Παράγωγα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο είναι μια ισχυρή βάση κατά Lewis και ένα ισχυρό πυρηνόφιλο αντιδραστήριο, εξαιτίας του αρνητικού ηλεκτρικού φορτίου που εμφανίζει το άτομο άνθρακα (C) #1. Γι' αυτό είναι ιδιαίτερα δραστικό έναντι δοτών ηλεκτρονίων και πρωτονίων. Για λόγους ασφαλείας, οι περισσότερες αντιδράσεις, που χρησιμοποιούν προπυλολίθιο, πραγματοποπιούνται σε θερμοκρασίες μικρότερες της θεμοκρασίας δωματίου (<20 °C).

Με νερό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με το νερό (H2O), παράγοντας υδροξείδιο του λιθίου (LiΟΗ) και προπάνιο (CH3CH2CH3)[4]:

Με διοξείδιο του άνθρακα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), παράγοντας βουτανικό οξύ (CH3CH2CH2COOH)[5]:

Με αλκυλαλογονίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με αλκυλαλογονίδια (RX), προπυλιώνοντάς τα και παράγοντας προπυλιωμένα αλκάνια (RPr)[6]:

Με οργανοπολυαλογονίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με οργανοπολυσλογονίδια, πολυπροπυλιώνοντάς τα και παράγοντας πολυπροπυλιωμένα αλκάνια. Π.χ.[6]:

Με αλκοόλες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με αλκοόλες (ROH), παράγοντας αλκοολικό λίθιο (ROLi) και προπάνιο (CH3CH2CH3)[7]:

Με μεθανάλη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με τη μεθανάλη (HCHO), προπυλιώνοντάς τη και παράγοντας βουτανόλη-1 (BuOH)[8]:

Με αλδεΰδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με αλδεΰδες (RCHO), προπυλιώνοντάς τες και παράγοντας δευτεροταγείς προπυλαλκοόλες (RCH(OH)Pr)[8]:

Με κετόνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με κετόνες (RCOR'), προπυλιώνοντάς τες και παράγοντας τριτοταγείς προπυλαλκοόλες (RC(Pr)(OH)R')[9]:

Με οξιράνιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με το οξιράνιο, παράγοντας πεντανόλη-1 (CH3CH2CH2CH2CH2OH)[10]:

Οξιράνιο

Με νιτρίλια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με νιτρίλια (RCN), προπυλιώνοντάς τα και παράγοντας προπυλοκετόνες (RCOPr)[11]:

Με καρβονικούς εστέρες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με καρβονικούς εστέρες (RCOOR'), προπυλιώνοντάς τες και παράγοντας προπυλοκετόνες (RCOEt)[12]:

Με αλαμίνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με αλαμίνες (π.χ. NH2X), προπυλιώνοντάς τες και παράγοντας προπυλαμίνες (π.χ. CH3CH2CH2NH2). Π.χ.[13]:

Με σιλυλαλογονίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με σιλυλαλογονίδια [SivH2v+1X], προπυλιώνοντάς τα και παράγοντας προπυλοσιλάνια [SivH2v+1CH2CH2CH3]. Π.χ.[14]:

Με φωσφυλαλογονίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με φωσφυλαλογονίδια (π.χ. PH2X), προπυλιώνοντάς τα και παράγοντας προπυλοφωσφάνια (π.χ. CH3CH2CH2PH2). Π.χ.[15]:

Με τριαλογίδια του φωσφόρου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με τριαλογίδια του φωσφόρου (PX3), τριπροπυλιώνοντάς τα και παράγοντας τριπροπυλοφωσφάνιο [(CH3CH2CH2)3P][16]:

Με πενταλογίδια του φωσφόρου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με πενταλογίδια του φωσφόρου (PX5), πενταπροπυλιώνοντάς τα, παράγοντας πενταπροπυλοφωσφoράνιο [(CH3CH2CH2)5P][17]:

Με χλωριούχο υδράργυρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με αλογονούχο υδράργυρο (HgΧ2), διπροπυλιώνοντάς τον, παράγοντας διπροπυλοϋδράργυρο [Hg(CH2CH2CH3)2][18]:

Με χλωριούχο μόλυβδο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με το χλωριούχο μόλυβδο (PbCl2), τετραπροπυλιώνοντάς τον, παράγοντας τετραπροπυλομόλυβδο [Pb(CH2CH2CH3)4][19]:

Με τετραχλωριούχο ζιρκόνιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με τετραχλωριούχο ζιρκόνιο (ZrCl4), εξαπροπυλιώνοντάς το και παράγοντας εξαπροπυλοζιρκονιοδιλίθιο [Li2[Zr(CH2CH2CH3)6][20] :

Με μεθυλένιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το προπυλολίθιο αντιδρά με μεθυλένιο ([:CH2]), σχηματίζοντας βουτυλολίθιο (PrLi), ισοβουτυλολίθιο (iBuLi) και δευτεροταγές βουτυλολίθιο (sBuLi)[21]:

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Διαδικτυακός τόπος ChemicalBook
  2. Τα δεδομένα προέρχονται εν μέρει από το «Table of periodic properties of thw Ellements», Sagrent-Welch Scientidic Company και Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, Σελ. 34. Ο ιονισμός βασίζεται στην ηλεκτραρνητικότητα κατά Paoulig των στοιχείων.
  3. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 268, §11.5Β
  4. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §199, §8.4.1δ, με Li αντί MgX, Η αντί R.
  5. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §283, §12.2.1, με Li αντί MgX, CH3CH2CH2 αντί R.
  6. 6,0 6,1 «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §152, §6.2.4, με Li αντί MgX.
  7. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §199, §8.4.1δ, με Li αντί MgX.
  8. 8,0 8,1 «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §152, §8.2.4.1,, με Li αντί MgX.
  9. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §152, §8.2.4.1, με Li αντί MgX.
  10. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. §152, §8.4.5.5, με Li αντί MgX.
  11. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 226, §9.3.1β, με Li αντί MgX.
  12. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 226, §9.3.1α, με Li αντί MgX.
  13. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 248, §10.2.2γ, με Li αντί MgX.
  14. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.4Α, με Li αντί MgI και SiH3X αντί SiCl4.
  15. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.1, με Li αντί MgBr, CH3CH2CH2 αντί Φ και PH2X αντί PCl3.
  16. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.1, με Li αντί MgBr και CH3CH2CH2 αντί Φ και Χ αντί Cl.
  17. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.1, με Li αντί MgBr, CH3CH2CH2 αντί Φ και PΧ5 αντί PCl3.
  18. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 268, §11.5Γ, με Li αντί MgCl, CH2CH2CH3 αντί R.
  19. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 268, §11.5Δα, με Li αντί MgCl, CH2CH2CH3 αντί R.
  20. Morse, P. M.; Girolami, G. S. "Are d0 ML6 Complexes Always Octahedral? The X-ray Structure of Trigonal-Prismatic [Li(tmed)]2[ZrMe6]" Journal of the American Chemical Society 1989, 111, 4114-6. doi:10.1021/ja00193a061
  21. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.

Πηγές πληροφόρησης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, «ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ», Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
  2. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982
  3. Αναστάσιου Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  4. Καραγκιοζίδη Σ. Πολυχρόνη, «Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων στα Ελληνικά & Αγγλικά» Β΄ Έκδοση, Θεσσαλονίκη 1991
  5. Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, «Γενική Οργανική Χημεία», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985
  6. Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη, «Ειδικά Μαθήματα Οργανικής Χημείας», ΑΠΘ, θεσσαλονίκη 1983
  7. Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Φαίδωνα Χατζημηχαλάκη, «Εργαστηριακός Οδηγός», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1986