Πραξικόπημα του Μαΐου (Πολωνία)

Πραξικόπημα του Μαΐου; Przewrót majowy
	Μεσοπόλεμος
	Ο Γιούζεφ Πιουσούτσκι και άλλοι ηγέτες του πραξικοπήματος στη γέφυρα Πονιατόφσκι στη Βαρσοβία.
Χρονολογία	12-14 Μαΐου 1926
Τόπος	Βαρσοβία, Πολωνία
Έκβαση	Νίκη της Σανάτσια, ο Πρόεδρος Βοϊτσεχόφσκι και ο Πρωθυπουργός Βίτος παραιτήθηκαν
Αντιμαχόμενοι
Πιστός στρατός της Σανάτσια	Πιστός στρατός της Κυβέρνησης
Ηγετικά πρόσωπα
Γιούζεφ Πιουσούτσκι	Στανίσουαφ Βοϊτσεχόφσκι; Βιντσέτι Βίτος
Δυνάμεις
12.000	6.000-8.000
Απώλειες
	Νεκροί στρατιώτες: 215 ; Νεκροί πολίτες: 164 ; Τραυματίες στρατιώτες και πολίτες: 920 ; Σύνολο: 1.299

Το Πραξικόπημα του Μαΐου (πολωνικά: przewrót majowy ή zamach majowy) ήταν πραξικόπημα που πραγματοποιήθηκε στην Πολωνία από τον Στρατηγό Γιούζεφ Πιουσούτσκι από τις 12 έως τις 14 Μαΐου 1926. Το πραξικόπημα ανέτρεψε τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Προέδρου Στανίσουαφ Βοϊτσεχόφσκι και του Πρωθυπουργού Βιντσέτι Βίτος. Εγκαταστάθηκε μια νέα κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Καθηγητή Καζίμιες Μπάρτελ του Εθνικού Πολυτεχνικού Πανεπιστημίου του Λβιβ.

Τα γεγονότα εμπνεύστηκαν εν μέρει από την ανάγκη έκτακτων μέτρων ενόψει των πρόσφατα αναδυόμενων απειλών για τη σταθερότητα της ανεξαρτησίας της Πολωνίας από την εκτίμηση του ίδιου του Πιουσούτσκι σχετικά με τις Συνθήκες του Λοκάρνο που υπεγράφησαν από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και την Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία το 1925, η τελευταία εκ των οποίων εγκατέλειπε ουσιαστικά την Πολωνία, καθώς και τη Συνθήκη του Βερολίνου (1926) των Γερμανών με τη Σοβιετική Ένωση, στην οποία δεν είχε προσκληθεί η Πολωνία.^[1]^[2]

Αρχικά, στον Πιουσούτσκι προσφέρθηκε η προεδρία, αλλά αρνήθηκε υπέρ του Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι. Ο Πιουσούτσκι, ωστόσο, παρέμεινε ο πιο σημαντικός πολιτικός στην Πολωνία και έγινε η «δύναμη πίσω από το θρόνο» μέχρι το θάνατό του το 1935.

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Νοέμβριο του 1925, η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Βουαντίσουαφ Γκράμπσκι αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Αλεξάντερ Σκσίνσκι, η οποία είχε λάβει υποστήριξη από τους Εθνικούς Δημοκρατικούς και το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΠΣΚ). Ο Στρατηγός Λούτσιαν Ζελιγκόφσκι έγινε ο υπουργός στρατιωτικών υποθέσεων της νέας κυβέρνησης. Ωστόσο, αφού το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα απέσυρε την υποστήριξή του, η κυβέρνηση έπεσε επίσης και αντικαταστάθηκε από εκείνη του Πρωθυπουργού Βιντσέτι Βίτος, που δημιουργήθηκε από το Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα «Πιάστ» και τη Χριστιανική Ένωση Εθνικής Ενότητας (Chjeno-Piast, «Χιένο-Πιάστ»). Ωστόσο, η νέα κυβέρνηση είχε ακόμη λιγότερη λαϊκή υποστήριξη από τις προηγούμενες και οι δηλώσεις του Πιουσούτσκι, οι οποίες θεώρησαν τις συνεχείς μετατοπίσεις εξουσίας στο Σέιμ (Πολωνικό Κοινοβούλιο) ως χαοτικές και καταστροφικές, έθεσαν το σκηνικό για το πραξικόπημα.

Εκτός από τις εσωτερικές αναταραχές, η πολωνική πολιτική συγκλονίστηκε από έναν εμπορικό πόλεμο με τη Γερμανία που είχε ξεκινήσει τον Ιούνιο του 1925. Επίσης, στις 16 Οκτωβρίου, υπογράφηκαν οι Συνθήκες του Λοκάρνο σύμφωνα με τις οποίες οι Δυτικοί Σύμμαχοι του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου εγκατέλειψαν τα νέα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης για να βελτιώσουν τις σχέσεις με την ηττημένη Γερμανία.

Πραξικόπημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 10 Μαΐου 1926, σχηματίστηκε κυβέρνηση συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών και Αγροτών, και την ίδια μέρα, ο Γιούζεφ Πιουσούτσκι, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Kurier Poranny («Πρωινός Αγγελιαφόρος»), δήλωσε ότι ήταν «έτοιμος να πολεμήσει κακό» της σεϊμοκρατίας και υποσχέθηκε μια «υγιεινή» (αποκατάσταση της υγείας) της πολιτικής ζωής. Η έκδοση αυτή κατασχέθηκε από τις αρχές.

Το βράδυ της 11-12 Μαΐου, κηρύχθηκε κατάσταση επιφυλακής στη στρατιωτική φρουρά της Βαρσοβίας και ορισμένες μονάδες βάδισαν προς το Ρεμπέρτουφ, όπου δεσμεύθηκαν να υποστηρίξουν τον Πιουσούτσκι. Στις 12 Μαΐου, βάδισαν στη Βαρσοβία και κατέλαβαν γέφυρες πάνω από τον ποταμό Βιστούλα. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση του Βιντσέτι Βίτος κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Περίπου στις 17:00, ο Πιουσούτσκι συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Στανίσουαφ Βοϊτσεχόφσκι στη γέφυρα Πονιατόφσκι. Ο Πιουσούτσκι ζήτησε την παραίτηση του υπουργικού συμβουλίου του Βίτος, αλλά ο Πρόεδρος ζήτησε τη συνθηκολόγηση του Πιουσούτσκι. Χωρίς αποτέλεσμα στις διαπραγματεύσεις, οι μάχες ξέσπασαν περίπου στις 19:00.

Την επόμενη μέρα, ξεκίνησε ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων από τον Αρχιεπίσκοπο Αλεξάντερ Κακόφσκι και τον Διευθύνων του Σέιμ Μάτσεϊ Ράταϊ. Οι διαπραγματεύσεις, ωστόσο, δεν έφεραν καμία αλλαγή στο αδιέξοδο.

Στις 14 Μαΐου, το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα δήλωσε την υποστήριξή του στους αντάρτες και ζήτησε γενική απεργία, υποστηριζόμενη από την Ένωση Εργατών Σιδηροδρόμων (Związek Zawodowy Kolejarzy). Η απεργία των σοσιαλιστών εργατών σιδηροδρόμων παρέλυσε τις επικοινωνίες και εμπόδισε τις κυβερνητικές στρατιωτικές ενισχύσεις να φτάσουν στη Βαρσοβία.^[3]

Τελικά, για να αποφευχθεί η μετατροπή της μάχης στη Βαρσοβία σε πλήρη εμφύλιο πόλεμο, οι Βοϊτσεχόφσκι και Βίτος παραιτήθηκαν από τα γραφεία τους.

Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, σκοτώθηκαν 215 στρατιώτες και 164 πολίτες, και περίπου 900 άνθρωποι τραυματίστηκαν.

Δημιουργήθηκε νέα κυβέρνηση υπό τον Πρωθυπουργό Καζίμιες Μπάρτελ, με τον Πιουσούτσκι ως υπουργό στρατιωτικών υποθέσεων. Στις 31 Μαΐου, η Εθνοσυνέλευση (Zgromadzenie Narodowe) διόρισε τον Πιουσούτσκι ως πρόεδρο, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Τελικά ο Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι έγινε ο νέος πρόεδρος, αλλά ο Πιουσούτσκι άσκησε πολύ περισσότερη de facto εξουσία από ότι του έδωσε ονομαστικά το υπουργείο του στρατού.

Συνέπειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πιουσούτσκι ξεκίνησε μια Κυβέρνηση Υγείας (1926-1939) με στόχο την αποκατάσταση της ηθικής «υγείας» στη δημόσια ζωή. Μέχρι το θάνατό του το 1935, ο Πιουσούτσκι έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στην κυβέρνηση της Πολωνίας, αλλά τα επίσημα αξιώματά του, εκτός από δύο θητείες ως πρωθυπουργός, το 1926-1928 και το 1930, περιορίζονταν ως επί το πλείστον σε εκείνα του υπουργού άμυνας και επιθεωρητή-στρατηγού των ενόπλων δυνάμεων.

Η υιοθέτηση ενός νέου πολωνικού συντάγματος τον Απρίλιο του 1935, του Συντάγματος του Απριλίου, προσαρμοσμένου από τους υποστηρικτές του Πιουσούτσκι στις προδιαγραφές του με την πρόβλεψη μιας ισχυρής προεδρίας, ήρθε πολύ αργά για τον Πιουσούτσκι ώστε να διεκδικήσει αυτό το αξίωμα. Ωστόσο, θα εξυπηρετούσε την Πολωνία μέχρι το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και θα ήταν οδηγός της πολωνικής εξόριστης κυβέρνησης στον πόλεμο και μετά από αυτόν.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Ράφαου Γιανκόφσκι. «Coup d'état of May 1926». The Interwar Period (1918-1939). Poland.pl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2010. The Archives of Modern Records in Warsaw, Prezydium Rady Ministrow, catalogue no. 33, p. 330.
↑ Πίτερ Ν. Σταχούρα (2004). Poland, 1918-1945: An Interpretive and Documentary History of the Second Republic. Psychology Press. σελ. 65. ISBN 0415343585.
↑ Νόρμα Ντέιβις (1982). God's playground: a history of Poland. The origins to 1795. Columbia University Press. σελ. 422. ISBN 978-0-231-51479-8. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2013.

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γιόζεφ Ρότσιλντ, Πραξικόπημα του Πιουσούτσκι (Pilsudski's Coup D'État), Columbia University Press, 1967, (ISBN 0-231-02984-5)

[ppl-1] Ράφαου Γιανκόφσκι. «Coup d'état of May 1926». The Interwar Period (1918-1939). Poland.pl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2010. The Archives of Modern Records in Warsaw, Prezydium Rady Ministrow, catalogue no. 33, p. 330.

[PDS-2] Πίτερ Ν. Σταχούρα (2004). Poland, 1918-1945: An Interpretive and Documentary History of the Second Republic. Psychology Press. σελ. 65. ISBN 0415343585.

[Davies1982-422-3] Νόρμα Ντέιβις (1982). God's playground: a history of Poland. The origins to 1795. Columbia University Press. σελ. 422. ISBN 978-0-231-51479-8. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2013.

[1]

[2]

[3]