Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πολιορκία της Οδησσού

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πολιορκία της Οδησσού
Ανατολικό Μέτωπο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου
Ομοχειρία σοβιετικού πυροβόλου. Οδησσός, 1941.
Χρονολογία8 Αυγούστου – 16 Οκτωβρίου 1941
ΤόποςΠεριοχή της Οδησσού, ΣΣΔ Ουκρανίας, Σοβιετική Ένωση
ΈκβασηΝίκη των δυνάμεων του Άξονα και κατάληψη της Οδησσού.
Αντιμαχόμενοι
Ρουμανία
Γερμανία
Ιταλία (παρείχε αεροπορική υποστήριξη)
Απώλειες
περ. 93 χιλιάδες συνολικά[1]
άγνωστο
40-60 χιλιάδες συνολικά[2]

Η πολιορκία της Οδησσού έλαβε χώρα μεταξύ 8ης Αυγούστου και 16ης Οκτωβρίου 1941, στα αρχικά στάδια της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα -δηλαδή της εισβολής των δυνάμεων του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση στο πλαίσιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Οδησσός είναι σημαντική πόλη και λιμένας στη Μαύρη Θάλασσα, από τους σημαντικότερους της τότε Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας. Οι δυνάμεις του Άξονα εισέβαλαν στην ΕΣΣΔ στις 22 Ιουνίου 1941 και ήδη τον Αύγουστο η πόλη αποτέλεσε στόχο της 4ης ρουμανικής Στρατιάς καθώς και στοιχείων της 11ης γερμανικής Στρατιάς. Εξαιτίας της σθεναρής αντίστασης που προέβαλαν οι σοβιετικές δυνάμεις, που αποτελούνταν από την 9η Ανεξάρτητη Στρατιά και τη νεοσυσταθείσα Αυτόνομη Παράκτια Στρατιά και τον Στόλο της Μαύρης Θάλασσας που τις υποστήριζε, η Οδησσός πολιορκήθηκε για 73 ημέρες και απαιτήθηκαν τέσσερις μεγάλες επιθέσεις για να καταληφθεί. Οι απώλειες των ρουμανικών δυνάμεων ήταν βαρύτατες και υπολογίζονται σε 93 χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες ενώ σοβαρότατες ήταν επίσης και οι απώλειες του Κόκκινου Στρατού, που εκτιμώνται μεταξύ 41 και 60 χιλιάδων.[2]

Προοίμιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Αυτόνομη Παράκτια Στρατιά σχηματίστηκε στις 9 Ιουλίου 1941. Στις 22 του ίδιου μήνα άρχισε ο αεροπορικός βομβαρδισμός της Οδησσού.[3] Η διάσπαση των σοβιετικών δυνάμεων που αμύνονταν στον Δνείστερο και η προώθηση της 4ης ρουμανικής και της 11ης γερμανικής στρατιάς περιέπλεξε την κατάσταση στην κατεύθυνση της Οδησσού.[4] Στις αρχές του Αυγούστου οι ρουμανικές δυνάμεις, που αποτελούνταν από πέντε μεραρχίες πεζικού, δύο ιππικού και μία μηχανοκίνητη ταξιαρχία υπό τον στρατηγό Νικολάε Τσιουπέρτσα (Nicolae Ciupercă), απέκοψαν δύο σοβιετικές μεραρχίες πεζικού και μια ιππικού από τον κύριο όγκο των δυνάμεων του Νοτίου Μετώπου.[5][6][7] Στη συνέχεια η ρουμανική στρατιά ήταν η κύρια δύναμη που επιτέθηκε στην Οδησσό. Προς υποστήριξη των Ρουμάνων η Βέρμαχτ διέθεσε την 72η Μεραρχία Πεζικού, δύο τάγματα εφόδου, τέσσερα μηχανικού καθώς και τρεις μεραρχίες βαριού πυροβολικού. Περιοδικά επιχειρούσαν επίσης στην περιοχή σχηματισμοί της Luftwaffe. Στις αρχές Σεπτεμβρίου οι συνδυασμένες ρουμανικές και γερμανικές δυνάμεις ανέρχονταν σε 277 χιλιάδες άνδρες, 2200 πυροβόλα και όλμους, 100-120 άρματα μάχης και 300-400 αεροπλάνα.[8]

Ιστορικό της μάχης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μάχη και η πολιορκία της πόλης διήρκεσαν 73 ημέρες, από τις 5 Αυγούστου μέχρι τις 16 Οκτωβρίου 1941. Μέχρι τις 10 Αυγούστου η ρουμάνικη 1η Μεραρχία Τεθωρακισμένων έσπασε την πρώτη αμυντική γραμμή των Σοβιετικών και έφθασε στη δεύτερη αμυντική γραμμή. Επίσης 1η Ταξιαρχία Ιππικού κατέλαβε το χωριό Σεβερίνοβκα και ενώθηκε με την τεθωρακισμένη μεραρχία. Παράλληλα οι ρουμανικές δυνάμεις διέσπασαν τις σοβιετικές θέσεις και στη περιοχή της Λοζοβάγια. Στις 16 Αυγούστου οι Ρουμάνοι ανανέωσαν την επίθεσή τους σε όλη τη γραμμή του μετώπου και την επομένη κατέλαβαν τους ταμιευτήρες νερού της Οδησσού. Οι Σοβιετικοί αντιστάθηκαν σθεναρά και πραγματοποίησαν πολλές αντεπιθέσεις, κατά τις οποίες προξένησαν και υπέστησαν σοβαρές απώλειες.

Μέχρι την 24η Αυγούστου οι ρουμανικές δυνάμεις, παρά τις διαρκείς επιθέσεις τους, είχαν κολλήσει στην κύρια γραμμή άμυνας των Σοβιετικών χωρίς να μπορούν να τη διασπάσουν. Είχαν υποστεί ήδη 27 χιλιάδες απώλειες, εκ των οποίων οι 5329 ήταν νεκροί στο πεδίο της μάχης. Οι σοβιετικές δυνάμεις επίσης εξασθένησαν και η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω όταν καταλήφθηκε από τους Ρουμάνους η Κουμπάνκα, από όπου μπορούσαν πλέον να πλήξουν με το βαρύ πυροβολικό τους την ίδια την Οδησσό και το λιμάνι της.

Στις 28 Αυγούστου οι Ρουμάνοι επιτέθηκαν ξανά, αυτή τη φορά ενισχυμένοι με γερμανικές μονάδες εφόδου και βαριού πυροβολικού. Το 1ο, το 4ο και το 11ο ρουμανικό Σώμα Στρατού προωθήθηκαν προς τα Γκνιλεάκοβο και Βακαρζάνι, όμως την επομένη απωθήθηκαν εξαιτίας της μεγάλης σοβιετικής αντεπίθεσης στην περιοχή. Στις 30 Αυγούστου οι Ρουμάνοι ανέκτησαν ξανά τον έλεγχο της κατάστασης, όμως οι εδαφικές εκτάσεις που κατέλαβαν ήσαν αμελητέες. Ο Χίτλερ και η γερμανική Ανωτάτη Στρατιωτική Διοίκηση παρατήρησαν πως «ο Αντονέσκου εφάρμοζε στην Οδησσό τακτικές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου», αναμένοντας από το πεζικό να πραγματοποιήσει χωρίς υποστήριξη μετωπικές υποθέσεις στις οχυρωμένες θέσεις των Σοβιετικών.[9]

Την 3η Σεπτεμβρίου ο Τσιουπέρτσα υπέβαλε στον Αντονέσκου υπόμνημα στο οποίο κατέγραφε την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι μονάδες πρώτης γραμμής, που ήταν πλέον εξαντλημένες έπειτα από έναν σχεδόν μήνα αδιάκοπων μαχών.[10] Πρότεινε την αναδιοργάνωση έξι μεραρχιών, συγκεκριμένα της 3ης, 6ης 7ης, 14ης και 21ης πεζικού και της Μεραρχίας της Φρουράς) που θα διατάσσονταν σε δύο σώματα στρατού τα οποία θα υποστήριζαν οκτώ τάγματα βαριού πυροβολικού. Με αυτή τη διάταξη οι ρουμανικές δυνάμεις θα εστίαζαν την επίθεσή τους σε μια περιοχή του μετώπου ώστε να διασπάσουν την αμυντική γραμμή των Σοβιετικών. Τόσο ο Αντονέσκου όσο και ο επιτελάρχης του ρουμανικού Γενικού Επιτελείου απέρριψαν τις προτάσεις αυτές, αντιπαραβάλλοντας πως αν ο ρουμάνικος στρατός επικέντρωνε την επίθεσή του σε ένα σημείο τότε θα έμενε το υπόλοιπο της δικής του γραμμής εκτεθειμένο. Στη συνέχεια ο Αντονέσκου διέταξε το 11ο Σώμα να επιτεθεί στο μέτωπο μεταξύ Τατάρκα και Ντάλνικ και το 3ο Σώμα να επιτεθεί μεταξύ Γκνιλιάβκο και Ντάλνι. Για τις αποφάσεις αυτές ενημερώθηκε επίσης ο επικεφαλής της γερμανικής στρατιωτικής αποστολής στη Ρουμανία, υποστράτηγος Άρθουρ Χάουφε (Arthur Hauffe). Ζητήθηκαν επίσης ενισχύσεις από τους Γερμανούς, συγκεκριμένα η παροχή αεροπορικής υποστήριξης καθώς και η αρωγή μονάδων του μηχανικού (πιονιέρων).

Εν αναμονή της άφιξης των ενισχύσεων, η ρουμανική επίθεση είχε παγώσει. Γερμανικά τμήματα, αποτελούμενα από ένα σύνταγμα πεζικού, ένα σύνταγμα πιονιέρων και δύο πυροβολικού έφθασαν στην περιοχή. Στο ίδιο διάστημα οι σοβιετικές δυνάμεις ενισχύθηκαν με 15 χιλιάδες άνδρες και πυρομαχικά. Την 9η Σεπτεμβρίου ο Τσιουπέρτσα αντικαταστάθηκε από τον υποστράτηγο Ιωσήφ Ιακομπίτσι (Iosif Iacobici). Ο τελευταίος είχε ρητή εντολή να ακολουθήσει απαρεγκλίτως όσα επέτασσε το ρουμανικό Γενικό Επιτελείο. Την 12η Σεπτεμβρίου ξεκίνησε και πάλι η επίθεση, που διακόπηκε όμως προσωρινά μόλις δύο ημέρες αργότερα διότι οι γερμανικές και οι ρουμάνικες μονάδες πυροβολικού εξάντλησαν σχεδόν τα αποθέματα πυρομαχικών τους.

Τη νύχτα της 15ης Σεπτεμβρίου τα σοβιετικά στρατεύματα που αντιμετώπιζαν το 1ο ρουμάνικο Σώμα Στρατού απεμπλάκησαν και υποχώρησαν στα νοτιοανατολικά. Την επομένη το 1ο Σώμα προωθήθηκε και οι Ρουμάνοι έπιασαν αιχμαλώτους περισσότερους από τρεις χιλιάδες Σοβιετικούς. Σε ό,τι αφορά την διάταξη μάχης του Κόκκινου Στρατού οι απώλειες αυτές υπερκαλύφθηκαν λόγω της άφιξης της 157η Μεραρχίας Τυφεκιοφόρων, συνολικής δύναμης της τάξεως των δώδεκα χιλιάδων ανδρών. Οι Σοβιετικοί έφεραν επίσης αξιόλογες ενισχύσεις από το Νοβοροσίσκ.

Τη νύχτα 21ης/22ας Σεπτεμβρίου οι Σοβιετικοί αντεπιτέθηκαν επιδιώκοντας να διασπάσουν τον κλοιό γύρω από την Οδησσό. Αυτό ήταν και το αποκορύφωμα της μάχης για την μεγάλη αυτή πόλη. Οι Σοβιετικοί δημιούργησαν προγεφύρωμα στη Τσεμπανκα, απειλώντας το ευάλωτο δεξί πλευρό της 4ης ρουμανικής Στρατιάς. Πριν μπορέσουν να συνεχίσουν την επίθεσή τους οι σοβιετικές δυνάμεις στην περιοχή δέχτηκαν διαρκείς αεροπορικές επιθέσεις από την ρουμανική αλλά και την ιταλική αεροπορία. Για τις επόμενες δέκα ώρες η δράση των αεροπορικών δυνάμεων του Άξονα ήταν αδιάκοπη, ενώ δεν έλειψαν και οι αερομαχίες με αεροσκάφη της σοβιετικής αεροπορίας. Εν τέλει το προγεφύρωμα των Σοβιετικών καταστράφηκε και όσες δυνάμεις τους απέμειναν αποτραβήχτηκαν τη νύχτα 4ης/5ης Οκτωβρίου. Παράλληλα οι Σοβιετικοί έχασαν είκοσι αεροσκάφη, εκ των οποίων τα δέκα περίπου σε αερομαχίες ενώ οι Ρουμάνοι έχασαν ένα μαχητικό σε αερομαχία και τέσσερα ή πέντε ακόμα εξαιτίας των αντιαεροπορικών πυρών. Επίσης καταρρίφθηκε ένα ιταλικό βομβαρδιστικό.[11][12]

Στις αρχές Οκτωβρίου 1941 η κατάσταση για την ΕΣΣΔ ήταν καταστροφική σε όλη την έκταση του Ανατολικού Μετώπου. Η σοβιετική Ανωτάτη Διοίκηση (STAVKA) αποφάσισε την εγκατάλειψη της Οδησσού και τη μεταφορά των στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην πόλη δια θαλάσσης. Την επιχείρηση αυτή πραγματοποίησε ο Στόλος της Μαύρης Θάλασσας τη νύχτα της 14ης/15ης Οκτωβρίου. Η φρουρά της Οδησσού μεταφέρθηκε στη Σεβαστούπολη όπου καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της μεγάλης αυτής πόλης της Κριμαίας. Ο σοβιετικός στόλος κατάφερε να εκκενώσει πολλές χιλιάδες στρατιώτες και αμάχους από την Οδησσό.[1]

Ναυτικές επιχειρήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ρουμάνικο υδροπλάνο Heinkel He 114.

Προς υποστήριξη των χερσαίων επιχειρήσεων, το Ρουμανικό Βασιλικό Ναυτικό ενέπλεξε της τορπιλακάτους του. Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 18ης Σεπτεμβρίου οι τορπιλάκατοι NMS Viscolul και NMS Vijelia επιτέθηκαν σε σοβιετική νηοπομπή νοτίως της Οδησσού, εξαπολύοντας από δύο τορπίλες έκαστη με στόχο το αντιτορπιλικό που τις συνόδευε. Τρεις από τις τέσσερις τορπίλες αστόχησαν. Η τέταρτη χτύπησε και προκάλεσε ζημιές στο αντιτορπιλικό αλλά δεν εξερράγη.[13][14] Ήταν μία από τις λίγες επιχειρήσεις του ρουμανικού ναυτικού, που κατά κύριο λόγο περιορίστηκε στις περιπολίες του υποβρυχίου Delfinul.

Στις 20 Αυγούστου το σοβιετικό υποβρύχιο Μ-33 επιχείρησε ανεπιτυχώς να τορπιλίσει το Delfinul.[15][16] Μέλη του πληρώματος του Delfinul πολυβόλησαν το Μ-33 εξαναγκάζοντάς το σε κατάδυση.[15][16]

Κατά τη διάρκεια της εκκένωσης της Οδησσού, ένα ρουμάνικο υδροπλάνο He 114 κατάφερε να εξαναγκάσει ένα σοβιετικό πλοίο να παραδοθεί.[17]

Επίλογος και επακόλουθα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στην Οδησσό αναδείχθηκαν οι σοβαρότατες ελλείψεις του ρουμανικού στρατού, με συνέπεια μέλη τόσο της στρατιωτικής όσο και της πολιτικής ηγεσία της χώρας να ζητήσουν την διακοπή των επιχειρήσεων στη Σοβιετική Ένωση.[18] Από την άλλη ο Αντονέσκου αγνόησε τις παραινέσεις αυτές, θεωρώντας πως η ενεργός παραμονή της Ρουμανίας στο Ανατολικό Μέτωπο μέχρι την τελική νίκη των δυνάμεων του Άξονα ήταν αναγκαία συνθήκη για την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.[19] Η κατάληψη της Οδησσού, που επιτελέσθηκε κατά κύριο λόγο από τους Ρουμάνους, είναι η σπουδαιότερη νίκη που επέτυχε οποιαδήποτε από τις ελάσσονες δυνάμεις του Άξονα κατά τη διάρκεια του πολέμου.[20]

Έπειτα από την ανακατάληψη της Βεσσαραβίας και της βόρειας Βουκοβίνας, καθώς και την κατάκτηση της Οδησσού. Η αριθμητική δύναμη του ρουμανικού στρατού ελαττώθηκε σημαντικά καθώς επιτράπηκε σε μεγάλο αριθμό επιστράτων να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο η παρουσία των ρουμανικών στρατευμάτων στην Οδησσό καθώς και η εγκαθίδρυση του Κυβερνείου της Υπερδνειστερίας είχε αρνητικό αντίκτυπο για τη θέση της Ρουμανίας στο διεθνές γίγνεσθαι.[21] Στις 6 Δεκεμβρίου 1941 η Μεγάλη Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Ρουμανία και στις 12 Δεκεμβρίου η Ρουμανία κήρυξε τον πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες, επιδεικνύοντας έτσι την υποστήριξή της στην Γερμανία και την Ιαπωνία.[21]

Η Οδησσός απελευθερώθηκε από τον Κόκκινο Στρατό τον Απρίλιο του 1944.

Ιστορική μνήμη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σοβιετικό γραμματόσημο του 1965 αφιερωμένο στην Ηρωική Πόλη της Οδησσού.

Η Οδησσός, το Λένινγκραντ, το Στάλινγκραντ και η Σεβαστούπολη ήταν οι τέσσερις πρώτες πόλεις της ΕΣΣΔ στις οποίες αποδόθηκε το 1945 ο τίτλος της «Ηρωικής Πόλης».[22] Στις 9 Μαΐου 1975, δηλαδή στην τριακοστή επέτειο της Νίκης ενάντια στη Ναζιστική Γερμανία, εγκαινιάστηκε στην Οδησσό μουσείο αφιερωμένο στην ηρωική υπεράσπιση της πόλης.[23] Στις κατακόμβες της Οδησσού υπάρχει επίσης μουσείο για την δράση των παρτιζάνων.[24]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 «The Battle of Odessa – 1941». WorldWar2.ro. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Axworthy, Mark. Third Axis Fourth Ally: Romanian Armed Forces in the European War, 1941–1945. p. 58.
  3. ↑ Vice-Admiral N.M. Kulakov. The Trusted Person of the Fleet. M., Voenizdat, 1985. pp.62-65. 
  4. ↑ Я. M. Sternstein. Workers of the Odessa port in the defense of the city in 1941 // Journal "Problems of History", № 6, June 1956. p.99-109. 
  5. ↑ Defense of Odessa 1941 // Soviet Historical Encyclopedia / ed. by E.M. Zhukov. volume 3. M., State Scientific Publishing House "Soviet Encyclopedia", 1963. pp.472-473. 
  6. ↑ Odessa Defense // The Great Encyclopedia (in 62 vols.). / editor-in-chief S. A. A. Kondratov. volume 33. Moscow, TERRA, 2006. p.387-388. 
  7. ↑ Odessa Defense 1941 // Soviet Military Encyclopedia (in 8 vols.) / ed. by N.V. Ogarkov. Vol. 6. Moscow: Voenizdat, 1978. pp.25-26. 
  8. ↑ Koltunov G.· Selyanichev A. Literature on the heroic defense of Odessa. // Voenno-historicheskiy zhurnal. - 1967. - № 5. - С.79-85. 
  9. ↑ Stahel, David (2012). Kiev 1941. New York City: Cambridge University Press. σελίδες 136–37. ISBN 978-1-107-01459-6. 
  10. ↑ Scafeș, Ioan I. «Odessa, o victorie scump plătită». Historia (στα Ρουμανικά). Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2022. 
  11. ↑ Frank Joseph, The Axis Air Forces: Flying in Support of the German Luftwaffe, ABC-CLIO, 2011, p. 165
  12. ↑ Dénes Bérnad, Rumanian Aces of World War 2, Bloomsbury Publishing, 2012, p. 21
  13. ↑ Jipa Rotaru, Ioan Damaschin, Glorie și dramă: Marina Regală Română, 1940-1945, Ion Cristoiu Publishing, 2000, pp. 74–75 (in Romanian)
  14. ↑ Jipa Rotaru, Octavian Burcin, Vladimir Zodian, Mareșalul Ion Antonescu: Am făcut "războiul sfânt" împotriva bolșevismului: Campania anului 1941, p. 180 (in Romanian)
  15. ↑ 15,0 15,1 Antony Preston, Warship 2001-2002, Conway Maritime Press, 2001. p. 73
  16. ↑ 16,0 16,1 Asociația Națională a Veteranilor de Război, Veteranii pe drumul omoarei și jertfei (1941–1945): de la Nistru la Marea de Azov, Volume 3, Vasile Cârlova Publishing, 1997, p. 517
  17. ↑ Frank Joseph, The Axis Air Forces: Flying in Support of the German Luftwaffe, ABC-CLIO, 2011, p. 166
  18. ↑ Axworthy, page 59
  19. ↑ Axworthy, page 49
  20. ↑ Axworthy, page 58
  21. ↑ 21,0 21,1 Axworthy, page 73
  22. ↑ Dowling, Timothy C. (2014). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. σελίδες 343–344. ISBN 9781598849486. 
  23. ↑ «Museum of Heroic Defense of Odessa(411th Battery)». odessatourism.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2018. 
  24. ↑ «Museum of Partisan Glory (catacombs)». odessatourism.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2015. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πολιορκία_της_Οδησσού&oldid=10763462"