Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη (Ελλάδα)
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 37°58′17″N 23°44′16″E / 37.97139°N 23.73778°E
Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη | |
---|---|
Μνημείο του άγνωστου στρατιώτη και Μνημείο άγνωστου στρατιώτη | |
Είδος | μνημείο του άγνωστου στρατιώτη |
Γεωγραφικές συντεταγμένες | 37°58′31″N 23°44′11″E |
Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Αθηναίων |
Τοποθεσία | Παλαιά Ανάκτορα |
Χώρα | Ελλάδα |
Έναρξη κατασκευής | 25 Μαρτίου 1932[1][2] |
Αρχιτέκτονας | Εμμανουήλ Λαζαρίδης |
Δημιουργός | Φωκίων Ρωκ |
Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα |
Πολυμέσα | |
δεδομένα (π) |
Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη βρίσκεται στην Πλατεία Συντάγματος, μπροστά από το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων. Κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 και, όπως όλα τα μνημεία αυτού του τύπου, είναι ένα κενοτάφιο προς τιμή των πεσόντων στους πολέμους. Το πρώτο μνημείο στον άγνωστο στρατιώτη του αγώνα του 1821 στήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1858, με απόφαση του Δήμου Ερμούπολης Σύρου.
Κατασκευή του μνημείου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η απόφαση για την ανέγερση ενός μνημείου στον άγνωστο στρατιώτη ελήφθη από τη δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου. Με απόφαση του ίδιου, σαν υπουργού Στρατιωτικών, στις 3 Μαρτίου 1926 προκηρύχθηκε καλλιτεχνικός διαγωνισμός στην εφημερίδα Εσπέρα «διά την υποβολήν μελέτης ανεγέρσεως τάφου Αγνώστου Στρατιώτου εις την έμπροσθεν των Παλαιών Ανακτόρων Πλατείαν, καταλλήλος προς τούτο διαρρυθμιζομένην». Στις 9 Οκτωβρίου 1926 το Υπουργείο Στρατιωτικών ενέκρινε και βράβευσε κατά πλειοψηφία τη μελέτη του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Λαζαρίδη.
Η θέση του Μνημείου είχε υποδειχθεί από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα στη θέση των Παλαιών Ανακτόρων (σημερινή Βουλή των Ελλήνων) και με πρόταση του Πάγκαλου, ο οποίος επιθυμούσε στο κτίριο των παλαιών ανακτόρων να στεγαστεί το Υπουργείο Στρατιωτικών. Όμως, μετά από έντονες αντιδράσεις και συνεχείς συνεδριάσεις, το 1929 στην Ζ΄ συνεδρίαση της Βουλής ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τότε πρωθυπουργός, παραμερίζοντας τη διαφωνία του με τον Θεόδωρο Πάγκαλο, αποφάσισε ότι η καλύτερη θέση ήταν η αρχική στην Πλατεία Ανακτόρων, θεωρώντας ότι το μνημείο πρέπει να είναι στο κέντρο της πόλης, όπως το αντίστοιχο της Γαλλίας.
Η επιτροπή ανέγερσης είχε δώσει όλη την ευθύνη κατασκευής στον αρχιτέκτονα Μανώλη Λαζαρίδη. Αρχικά είχε συνεργαστεί με τον γλύπτη Θωμά Θωμόπουλο, ο οποίος είχε προτείνει ως κεντρικό γλυπτό την παράσταση γιγαντομαχίας όπου μια μορφή αγγέλου, που θα συμβόλιζε την Ελλάδα, θα παραλάμβανε στοργικά τον νεκρό στρατιώτη. Παρά την αρχική συμφωνία με τον Θωμόπουλο, ο Λαζαρίδης, ως επιβλέπων όλων των εργασιών, τον παραμέρισε από το έργο εξαιτίας χρηματικής ασυμφωνίας. Το 1930 τον αντικατέστησε με τον γλύπτη Φωκίωνα Ροκ με ομόφωνη απόφαση της επιτροπής ανέγερσης, η οποία στη συνέχεια ενέκρινε νέα πρόταση για το έργο, με έναν οπλίτη «εκτάδην κείμενο» (ξαπλωμένο στο έδαφος). Την πρόταση χαρακτήρισε ταιριαστή, επειδή προσδίδει ηρεμία και απλότητα.
Η έμπνευση για το μνημείο προέρχεται από το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη μέσα στο αββαείο του Γουέστμινστερ του Λονδίνου και το αντίστοιχο μνημείο στην Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι. Και τα δυο μνημεία σε αντίθεση με το ελληνικό κενοτάφιο, έχουν θαμμένους, μη αναγνωρισμένους στρατιώτες που έπεσαν σε μάχες του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.
Το μνημείο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μνημείο είναι μια αστική σύνθεση με αρχές γαλλικής πολεοδομικής παράδοσης και κλασικισμού, συνδυασμένες με το μοντέρνο πνεύμα της Αρ Ντεκό και με συμβολικές αναφορές στην ελληνική αρχαιότητα. Κεντρικό θέμα ήταν η ενότητα του μνημείου με την πλατεία Συντάγματος, η εναρμόνισή του με τα νεοκλασικά Ανάκτορα και η συμβολή στην ανάπλαση της πλατείας Συντάγματος με κύριο άξονα την οδό Ερμού. Για την κατασκευή του έγινε εκσκαφή[3] μεγάλης κλίμακας και ισοπεδώθηκε το λοφώδες τοπίο μπροστά από τη Βουλή.
Το έργο είναι ένα ανάλημμα σχήματος Π από λαξευμένους πωρόλιθους μεγάλων διαστάσεων. Το γλυπτό βρίσκεται στο βάθος και κεντρικά του όλου έργου. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν δύο πλευρικές κλίμακες ενώ στο κέντρο υπάρχει ένας τάφος σε παραλληλόγραμμο πλαίσιο και ανυψωμένος. Οι μνημειώδεις κλίμακες είναι διακοσμητικές, καθώς τα σκαλοπάτια τους προορίζονταν για θεωρεία κατά τη διάρκεια τελετών.
Το γλυπτό παριστάνει μια γυμνή ανδρική μορφή ενός νεκρού πολεμιστή ξαπλωμένη σε κάποια έξαρση του εδάφους. Ο νεκρός πολεμιστής στο αριστερό χέρι κρατάει κυκλική ασπίδα, στο κεφάλι φοράει αρχαίο κράνος με το πρόσωπο γυρισμένο από τα πλάγια να θυμίζει αρχαίο νόμισμα. Η απόδοση του σώματος του νεκρού από τον καλλιτέχνη δίνει την εντύπωση στο θεατή ότι ο Άγνωστος Στρατιώτης αναπαύεται ζωντανός, έτοιμος να σηκωθεί.
Αριστερά και δεξιά της παράστασης έχουν χαραχτεί φράσεις από το έργο του Θουκυδίδη: ΜΙΑ ΚΛΙΝΗ ΚΕΝΗ ΦΕΡΕΤΑΙ ΕΣΤΡΩΜΕΝΗ ΤΩΝ ΑΦΑΝΩΝ από την περιγραφή της ταφικής τελετής πριν την εκφώνηση του Επιταφίου του Περικλή (2.34) αριστερά και στα δεξιά ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ από τον επιτάφιο (2.43). Στο μέσο του κενοταφίου χαράχτηκε με μικρότερα γράμματα η φράση: ΕΙΣ ΑΦΑΝΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ.
Τον τοίχο περιβάλλουν εκατέρωθεν πελεκημένοι πωρόλιθοι όπου είναι χαραγμένα, κατά ενότητες, τα ονόματα τόπων που έδωσε πολύνεκρες μάχες ο ελληνικός στρατός στη νεότερη ιστορία. Στα αριστερά της σύνθεσης περιλαμβάνονται οι μάχες του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Στο κέντρο του μνημείου, στους πωρόλιθους που υπάρχουν στις κλίμακες, περιλαμβάνονται μάχες του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Στα δεξιά της σύνθεσης συγκρούσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στη Ρωσία. Μετά την απελευθέρωση το 1944 πάνω στο κενοτάφιο προστέθηκαν τα πεδία των μαχών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αργότερα οι επιχειρήσεις στην Κορέα. Το 1994 με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων προστέθηκε και το όνομα «Κύπρος». Το 2015, μετά από εισήγηση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και σχετική απόφαση του Συμβουλίου Αρχηγών Γενικών Επιτελείων και του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, στο Μνημείο προστέθηκαν οι λέξεις «Αιγαίο», «Ιόνιο», «Μεσόγειος» και «Ατλαντικός» σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον άγνωστο Έλληνα ναύτη που έπεσε εν καιρώ πολέμου. Οι λέξεις «Αιγαίο», «Ιόνιο» και «Μεσόγειος» αποτελούν πεδία μεγάλων ναυμαχιών και σημαντικών ναυτικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων των Ελλήνων, ενώ η λέξη «Ατλαντικός» προστέθηκε σε ένδειξη αναγνώρισης των θυσιών των πληρωμάτων του Εμπορικού Ναυτικού στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στην προσπάθεια ανεφοδιασμού της Ευρώπης από την Αμερική.
Συγκεκριμένα οι μάχες που αναγράφονται (με αυτή τη διάταξη και τον χωρισμό των λέξεων) είναι οι εξής:
- Στις κλίμακες αριστερά:
ΕΛΑΣΣΩΝ=ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΝ
ΛΑΖΑΡΑΔΕΣ=ΣΤΕΝΑ:ΠΟΡΤΑ
Σ=ΚΑΤΕΡΙΝΗ=ΣΟΡΟΒΙΤΣ
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ=ΘΕΣ
ΣΑΛΟΝΙΚΗ=ΟΣΤΡ
ΟΒΟΝ=ΚΟΡΙΤΣΑ=
ΠΕΣΤΑ=ΓΡΥΜΠΟΒΟ
ΠΕΝΤΕΠΗΓΑ
ΔΙΑ=ΠΡΕΒΕΖΑ=
ΑΕΤΟΡΡΑΧΗ=ΜΑ
ΝΩΛΙΑΣΣΑ=ΜΠΙ
ΖΑΝΙ=ΔΡΙΣΚΟΣ
ΚΙΛΚΙΣ=ΛΑΧΑΝ
Α=ΜΠΕΛΕΣ=ΚΡΕ
ΣΝΑΤΣΟΥΜΑΓΙΑ
ΠΕΤΣΟΒΟ=ΝΕΥΡ
ΟΚΟΠΙ=ΜΠΑΝΙΤ
ΣΑ=ΜΑΧΩΜΕΑ
ΓΚΟΛΟΜΠΙΛΟ=Σ
ΜΠΟΡΣΚΟ=ΠΡΕΣ
ΛΑΠ=ΕΡΙΓΩΝ
ΡΑΒΙΝΕ=ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ
ΣΚΡΑ=ΣΤΡΥΜΩΝ=ΔΟΪΡΑΝΗ=ΜΠΕΛΕ
Σ=ΓΚΡΑΝΚΟΡΟΝΕ=ΤΖΕΝΑ
- Στις κλίμακες δεξιά:
ΧΕΡΣΩΝ=ΣΕΡΜΙ
ΚΑΣ=ΟΔΗΣΣΟΣ=ΣΕΒΑΣΤΟΥΠΟΛΙΣ
ΑΡΤΑΚΗ=ΑΙΔΙΝ
ΙΟΝ=ΠΡΟΥΣΣΑ=
ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ
ΤΟΥΜΛΟΥΜΠΟΥΝΑ
Ρ=ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ=Δ
ΟΡΙΛΑΙΩΝ
ΑΦΙΟΝ ΚΑΡΑΧΙΣ
ΑΡ=ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ
ΚΑΛΕΓΚΡΟΤΟ
- Αριστερά και δεξιά του οπλίτη:
ΠΙΝΔΟΣ
ΜΟΡΟΒΑ=ΚΟΡΥΤΣΑ=ΚΑΛΑΜΑΣ
ΤΟΜΟΡΟΣ=ΤΡΕΜΠΕΣΙΝΑ
ΧΕΙΜΑΡΡΑ=ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΝ
731=ΜΠΟΥΜΠΕΣΙ=ΚΑΛΠΑΚΙ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ=ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ=ΠΡΕΜΕΤΗ
ΟΣΤΡΟΒΙΤΣΑ=ΠΟΓΡΑΔΕΤΣ=
ΡΟΥΠΕΛ=ΠΕΡΙΘΩΡΙ=ΚΡΗΤΗ=ΕΛ-ΑΛΑΜΕΪΝ
ΡΙΜΙΝΙ=ΡΟΥΒΙΚΩΝ=ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ=ΚΟΡΕΑ
ΚΥΠΡΟΣ=ΑΙΓΑΙΟ=ΙΟΝΙΟ
Τα υπόλοιπα καλλιτεχνικά στοιχεία του μνημείου συμπλήρωσε ο καθηγητής γλυπτικής Κωνσταντίνος Δημητριάδης. Με τη δημιουργία του γλυπτού διαμορφώθηκε και όλος ο χώρος της πλατείας μπροστά από τη Βουλή, δίνοντας έτσι στο έργο μνημειακό χαρακτήρα σε όλο τον χώρο της πλατείας που κατασκευάστηκε. Το έργο παρουσίασε, ωστόσο, πολλές καθυστερήσεις λόγω των χωματουργικών εργασιών και εξαιτίας της υψομετρικής διαφοράς αλλά και λόγω της δυσκολίας της επεξεργασίας του πωρόλιθου. Ειδικοί τεχνίτες ήρθαν από τη Γαλλία το οποίο και ανέβασε το κόστος της κατασκευής δημιουργώντας πολλά αρνητικά σχόλια.
Αποκαλυπτήρια και φύλαξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν στις 25 Μαρτίου 1932 από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ανδρέα Μιχαλακόπουλο με μεγάλη επισημότητα και συμμετοχή πολλών ξένων αντιπροσωπειών. Στη συνέχεια ακολούθησε παρέλαση της φρουράς του μνημείου. Τότε μεταφέρθηκε και φως από το μοναστήρι της Αγίας Λαύρας για την αφή της ακοίμητης καντήλας που βρίσκεται στο μέσο του κενοταφίου.
Την τιμητική φύλαξη του μνημείου ανέλαβε ειδικός στρατιωτικός λόχος της Φρουράς του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος και μετονομάστηκε σε Φρουρά του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη. Το 1935 με την επάνοδο του Γεωργίου Β΄ ο λόχος ονομάστηκε σε Βασιλική Φρουρά, ενώ από το 1974 ονομάστηκε επίσημα Προεδρική Φρουρά και έχει την ευθύνη της εικοσιτετράωρης τιμητικής φύλαξης του Μνημείου.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γενικό Επιτελείο Στρατού, Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, χ.τ., χ.χ.
- Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Στης Βουλής τα πέριξ: Το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και ο Εθνικός Κήπος, Αθήνα 2009, 154 σελ., ISBN 978-960-6757-23-5.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ελένη Κούκη, «Ο Άγνωστος Στρατιώτης της Αθήνας και η αναζήτηση ενός νέου μνημειακού ύφους στο Μεσοπόλεμο», Αρχειοτάξιο, 13 (2011), σ. 152-163.
- Ελένη-Αργυρώ Κούκη, «Ο Άγνωστος Στρατιώτης της Αθήνας. Κατασκευάζοντας το μνημειακό κέντρο της πρωτεύουσας στο Μεσοπόλεμο», ανέκδοτη μεταπτυχιακή διατριβή, Ε.Κ.Π.Α.-Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Αθήνα 2009.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Η διαμόρφωση του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη. tvxs.gr. 30 Μαρτίου 2010.