Ματσούο Μπασό

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ματσούο Μπασό (松尾 芭蕉)
ΌνομαΜατσούο Μπασό (松尾 芭蕉)
Γέννηση1644
Κοντά στο Ουένο, Ιαπωνία
Θάνατος28 Νοεμβρίου 1694
Οσάκα, Ιαπωνία
ΨευδώνυμοΣόμπο (宗房)
Επάγγελμα/
ιδιότητες
ποιητής[1] και συγγραφέας
ΕθνικότηταΙαπωνική
ΥπηκοότηταΙαπωνία
Είδηποίηση, χαϊκού
Αξιοσημείωτα έργαΟ στενός δρόμος προς τα βάθη του βορρά, The Seashell Game και Nozarashi kikō
Commons page Πολυμέσα σχετικά με τoν συγγραφέα

Ο Ματσούο Μπασό (ακριβέστερα: Ματσούο Μπασ'όου, 松尾芭蕉, Ουένο, 1644 - Οσάκα, 28 Νοεμβρίου 1694), στην πραγματικότητα Ματσούο Μουνεφούσα, ήταν Ιάπωνας ποιητής. Θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος της ιαπωνικής μορφής χαϊκού. Ο Μπασό και οι μαθητές του ανανέωσαν την εως τότε αστεία και περιπαικτική ποίηση χαϊκάι και την ανήγαγαν σε σοβαρή λογοτεχνία.

Γεννήθηκε σε μια οικογένεια σαμουράι, αλλά απαρνήθηκε αυτή τη ζωή. Έγινε περιηγητής μελετώντας το δρόμο και την ιστορία του Ζεν και στράφηκε στη μελέτη της κλασσικής κινέζικης ποίησης. Στην ηλικία των 22 ετών αποσύρθηκε σε ένα βουδιστικό μονοαστήρι στο Κιότο ενώ αργότερα ζούσε σε, κατά τα φαινόμενα, ευτυχή φτώχεια από τις ταπεινές προσφορές των μαθητών του. Από το 1667 κατοικούσε στο Έντο (σημερινό Τόκιο) στον φίλο του Σουγκιγιάμα Σάμπου, όπου άρχισε να γράφει χαϊκού.

Η δομή των χάικού του αντικατροπτίζει την απλότητα και το διαλογισμό που διέκρινε τη ζωή του. Όταν ένιωθε την ανάγκη για μοναξιά, αποτραβιόταν στο μπάσο-αν του, μια καλύβα φτιαγμένη από φύλλα μπανανιάς (μπάσο), από όπου προέκυψε το ψευδώνυμό του. Πολλοί στίχοι του διακρίνονται για μια μυστικιστική ποιότητα και προσπαθούσε να αναπαραστήσει τα μέγαλα και σημαντικά θέματα μέσα από απλές εικόνες της φύσης όπως την πανσέληνο του φθινοπώρου ή τους ψύλλους στην καλύβα του. Ο Μπασό βυθίστηκε στο χαϊκού και στη σκέψη του Ζεν και αντιλαμβανόταν την ποίηση σαν ενα ιδιαίτερο τρόπο ζωής (Καντό, ο Δρόμος της Ποίησης). Ήταν πεποισμένος πως η ποίηση ήταν μια πηγή της φώτισης (Σατόρι).

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μπασό ταξίδευε έντονα και ζωγράφιζε για να εμπνεύσει την ποίησή του. Επίσης συνεργαζόταν με ποιητές επί τόπου στη σύνθεση στο στυλ ρένγκα, μορφή κοντινή στο χαϊκού. Επιπλεόν έγραψε χάιμπουν, πεζή-ποιητική σύντομη ιστορία με τη μορφή ταξιδιωτικών ημερολογίων, όπως το διάσημο Όκου νο Χοσομίτσι (Ο μικρός δρόμος στο μαρκινό Βορρά, 1689).

Το χαϊκού του βατράχου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χαϊκού του βατράχου είναι το πιο γνωστό χαϊκού του Μπασό και πιθανώς το πιο διάσημο γενικότερα. «Ο ίδιος ο ποιητής θεωρούσε πως περικλείει όλα τα στοιχεία του στυλ του και πως κάθε στίχος που συνέθεσε έπειτα από αυτό ήταν παραλλαγή αυτού του χαϊκού. Αναμιγνύει μια βαθιά αίσθηση της παράδοσης (η αρχαία λίμνη) με τον αλόγιστο φυσικό κόσμο (ο βάτραχος) και το εικονοκλαστικό πλατς - μια στιγμή διατηρημένη για πάντα σε ποίηση»[2].

Ιαπωνικά Μεταγραφή Απευθείας μετάφραση Μετάφραση Π. Καποδίστρια [3] Μετάφραση 2[4]

古池や
蛙飛び込む
水の音

φούρου ίκε για
κάβαζου τόμπι κομού
μίζου νο οτό

Παλιά λιμνούλα
Ένας βάτραχος βουτά / βάτραχοι βουτούν
Ήχος του νερού

Λιμνούλα παλιά
Ο βάτραχος στον ήχο
Πηδά του νερού

Να! Ο βάτραχος
Ταράζει τη γαλήνη
Της μικρής μας λίμνης

Επιρροή και κριτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αντί να παραμείνει πιστός στους τύπους του κίγκο, το οποίο είναι ακόμη και σήμερα δημοφιλές στην Ιαπωνία, ο Μπασό αποπειράθηκε να αντικατροπτίσει το πραγματικό του περιβάλλον και συναισθήματα[5]. Από όταν ήταν ακόμη εν ζωή, οι πρόσπαθειές του και το στυλ του έχαιραν ευρείας εκτίμησης, πράγμα που εντάθηκε μετά το θάνατό του. Πολλοί από τους μαθητές του συνέταξαν συλλογές αποφθεγμάτων του για την ίδια του την ποίηση, όπως ο Μουκάι Κιοράι και ο Χατόρι Ντοχό[6].

Κατά τον 17ο αιώνα, η εκτίμηση για τα ποιήματα του Μπασό αυξήθηκε έντονα. Το 1793 ο Μπασό θεοποιήθηκε από τη σιντοϊστική γραφειοκρατεία και για κάποιο διάστημα η κριτική στην ποίησή του ήταν κυριολεκτικά βλάσφημη πράξη[6]. Αυτή η περίοδος ομόφωνου πάθους για τα ποιήματα του Μπασό έλαβε τέλος μόνο στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Μασαόκα Σίκι (1867–1902), πιθανώς ο πιο διάσημος κριτικός του Μπασό, επιτέθηκε κατά της μακράς ορθοδοξίας με τις ειλικρινείς και ντόμπρες αντιρρήσεις του για το στυλ του Μπασό[6]. Η επίδραση του Μασαόκα Σίκι ήταν όμως επίσης αποφασιστική καθώς έκανε τον Μπασό προσβάσιμο σε διανοούμενους και στο ιαπωνικό κοινό γενικά. Ο Μασαόκα Σίκι εφηύρε τον όρο χαϊκού (αντικαθιστώντας το χόκκου) για να χαρακτηρίσει την ελεύθερη φόρμα 5-7-5[6].

Η κριτική ερμηνεία των ποιημάτων του Μπασό συνεχίστηκε στον 20ο αιώνα, με εξέχουσες εργασίες του Γιαμαμότο Κενκίτσι, του Ιμότο Νόιτσι και του Ογκάτα Τσουτόμου και τα ποιήματά του μεταφράστηκαν σε διάφορες γλώσσες. Η ιμπρεσιονιστική και μεστή φύση του στίχου του επηρεάσε ιδιαίτερα τον Έζρα Πάουντ και τους εικονιστές και αργότερα τα ποιήματα της γενιάς των Μπητ[7].

Ο τάφος του Μπασό στο Ότσου στο νομό Σίγκα.

Έργα του σε ελληνική μετάφραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • "Εποχές" (2014), δίγλωσση ελληνοϊαπωνική έκδοση επιλεγμένων χαϊκού του Ματσούο Μπασό, Μετάφραση από τα Ιαπωνικά: Άντα Μαργαρίτη. Γιαλός. ISBN 978-960-99111-9-1
  • Ματσούο Μπασό· Κομπαγιάσι Ίσσα (2008). Ο κόσμος της πάχνης - Σαραντατρία χαϊκού. Μτφρ. Διονύσης Καψάλης. Άγρα. ISBN 9603255246. 
  • Συλλογικό (2008). Χαϊκού και Σένριου - Γιαπωνέζικα τρίστιχα. Μτφρ. Σωκράτης Σκαρτσής. Καστανιώτη. ISBN 9600346569. 
  • Ματσούο Μπασό (2002). Μόνο τα όνειρά μου συνεχίζουν - 59 Χαϊκού. Μτφρ. Γιώργος Μπλάνας. Ερατώ. ISBN 9602291338. 
  • "Ανθολογία Ιαπωνικής Ποίησης", εισαγωγή, μετάφραση: Γιάννης Λειβαδάς (Ροές 2002)

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/82726. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  2. Jonathan Clemens, 2000
  3. Μανιάτης 2006
  4. National Geographic, Στα ίχνη ενός φαντάσματος, Φεβρουάριος 2008
  5. Ueda 1970, p. 50
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Ueda 1992, p. 7
  7. βλέπε Lawlor 2005, p. 176