Θεοδώρα Κομνηνή της Ιερουσαλήμ

Θεοδώρα Κομνηνή
Η Θεοδώρα Κομνηνή, σύζυγος του Βαλδουίνου Γ΄ βασιλιά της Ιερουσαλήμ.
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1145 (περίπου) Κωνσταντινούπολη
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Βαλδουίνος Γ΄ της Ιερουσαλήμ (από 1157)
Σύντροφος	Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός
Τέκνα	Αλέξιος Κομνηνός Ειρήνη Κομνηνή
Γονείς	Ισαάκιος Κομνηνός
Αδέλφια	Ειρήνη Κομνηνή Άννα Κομνηνή Μαρία Κομνηνή Ευδοκία Κομνηνή
Οικογένεια	Δυναστεία Κομνηνών
Σχετικά πολυμέσα

Η Θεοδώρα Κομνηνή (π. 1145 - ; ) ήταν κόρη του Ισαάκιου Κομνηνού, ανιψιά του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού Αυτοκράτορα των Ρωμαίων και σύζυγος του Βαλδουίνου Γ΄ Ανζού βασιλιά της Ιερουσαλήμ.

Βιογραφία

Ήταν κόρη του σεβαστοκράτορος Ισαάκιου Κομνηνού και της δεύτερης συζύγου του Ειρήνης Συναδινής. Ο πατέρας της ήταν γιος του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού Αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Ετεροθαλή αδέλφια της ήταν η Ειρήνη, μητέρα του Ισαακίου Κομνηνού Καματηρού κυβερνήτη της Κύπρου και η Μαρία, σύζυγος του Στεφάνου Δ΄ Άρπαντ βασιλιά της Ουγγαρίας.

Σύζυγος του Βαλδουίνου Γ΄ της Ιερουσαλήμ

Τον Βαλδουίνο Β΄ των Ρετέλ βασιλιά της Ιερουσαλήμ διαδέχθηκε το 1131 η κόρη του Μελισσάνθη, που κυβέρνησε μαζί με τον σύζυγό της Φούλκωνα Ε΄ κόμη του Ανζού. Όταν αυτός απεβίωσε το 1143 ο γιος τους Βαλδουίνος Γ΄ ήταν 13 ετών και ανέλαβε την εξουσία. Κυβέρνησε μαζί με τη μητέρα του ως το 1153.

Το 1157 το Συμβούλιο των ευγενών (Haute Cour) αποφάσισε να αναζητηθεί σύζυγος από τον πιο ισχυρό και πλούσιο γείτονα, μια και ο Νουρεντίν Ζενγκί της Συρίας απειλούσε το βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Μία πρεσβεία στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη υπό τον Χάμφρεϋ Β΄ κύριο του Τορόν και ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός Αυτοκράτορας των Ρωμαίων αποφάσισε να δώσει την ανιψιά του Θεοδώρα Κομνηνή, αν και ήταν μόλις 12 ετών. Έπειτα από ένα έτος, το 1158 η πρεσβεία επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ με την όμορφη Θεοδώρα και την προίκα της ύψους 100.000 υπερπήρων. Μόνο το βαρύτιμο γαμήλιο ένδυμά της κόστιζε 14.000 υπέρπυρα, σύμφωνα με τον ιστορικό Γουλιέλμο της Τύρου.

Ο γάμος τελέστηκε από τον Εμερύ πατριάρχη της Αντιοχείας, μια και δεν είχε εκλεγεί ακόμη ο νέος πατριάρχης της Ιερουσαλήμ. Αν και ο Βαλδουίνος Γ΄ διήγε επιπόλαια ως τότε ζωή, έγινε αφοσιωμένος και πιστός σύζυγος. Τέσσερα έτη μετά απεβίωσε άτεκνος, αφού παραχώρησε την Άκρα ως πρόσοδο στη Θεοδώρα.

Ερωμένη του Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού

Το 1166 ο Ανδρόνικος Κομνηνός, εξάδελφος του πατέρα της, επισκέφθηκε το βασίλειο της Ιερουσαλήμ και ονομάστηκε κύριος της Βηρυτού. Προσκάλεσε τη διάσημη για την ομορφιά της Θεοδώρα στη Βηρυτό και οι δύο τους κλέφτηκαν και πήγαν στη Δαμασκό. Ο Γουλιέλμος της Τύρου αναφέρει ότι την απήγαγε με τη βοήθεια του Νουρεντίν Ζενγκί για να τη νυμφευτεί, αλλά αυτή η εκδοχή είναι λίγο πιθανή, διότι ο Ανδρόνικος ήταν ήδη νυμφευμένος. Ο Ανδρόνικος είχε πιο πριν ερωμένη τη Φιλίππα ντε Πουατιέ, αδελφή της συζύγου του Μανουήλ Α΄, Μαρίας και είχε αυτοεξοριστεί για να αποφύγει την τιμωρία του Αυτοκράτορα. Εν τω μεταξύ τον Βαλδουίνο Γ΄ διαδέχθηκε ο αδελφός του Αμαλρίκ Α΄, που βλέποντας ότι δεν γίνεται νόμιμος γάμος, ενσωμάτωσε την Άκρα στη δικαιοδοσία του. Ο Αμαλρίκ Α΄ επίσης αναζήτησε σύζυγο συγγενή του Μανουήλ Α΄ και ο Αυτοκράτορας του έδωσε τη μικρανιψιά του Μαρία Κομνηνή.

Οι δύο τους έμεναν στην Αυλή του Νουρεντίν, στη Δαμασκό. Ο Ανδρόνικος έκανε μαζί της δύο παιδιά· τελικά επιτιμήθηκε με ακοινωνησία. Μετακινήθηκαν στη Βαγδάτη και έπειτα στο σουλτανάτο του Ικονίου, όπου του δόθηκε η κυριότητα ενός κάστρου. Ωστόσο η Θεοδώρα και τα παιδιά της συνελήφθηκαν και παραδόθηκαν στον Μανουήλ Α΄, που τους κράτησε καλώντας τον να επιστρέψει. Πράγματι αφού έγινε συμφωνία, επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη το 1180 και επέστρεψε μόνιμα το 1182. Το επόμενο έτος ο Ανδρόνικος ανέτρεψε τον γιο του Μανουήλ Α΄ και έγινε Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.

Δεν ξέρουμε αν η Θεοδώρα πήγε να ζήσει μαζί του. Η κόρη τους Ειρήνη παντρεύτηκε τον Αλέξιο Κομνηνό, νόθο γιο του Μανουήλ Α΄ από τη σχέση του με τη Θεοδώρα Βατάτζαινα. Τότε η Θεοδώρα του ζήτησε να πληρώσει τα λύτρα για την απελευθέρωση του ανιψιού της Ισαάκιου Κομνηνού Καματηρού, τέως διοικητή της Ισαυρίας και τώρα αιχμάλωτο των Αρμενίων. Ο Ανδρόνικος το έκανε, αλλά αργότερα ο Ισαάκιος στασίασε και κατέλαβε την Κύπρο, πράγμα που έκανε τον Ανδρόνικο να μετανοιώσει για τα λύτρα που έδωσε.

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η Θεοδώρα Κομνηνή και η Θεοδώρα Βατάτζαινα συνωμότησαν εναντίον του Ανδρόνικου. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη μετέπειτα ζωή της Θεοδώρας.

Οικογένεια

Το 1158 παντρεύτηκε τον Βαλδουίνο Γ΄ Ανζού βασιλιά της Ιερουσαλήμ, αλλά δεν απέκτησε τέκνα.

Το 1166 έγινε ερωμένη του Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού μετέπειτα Αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Ήταν εξάδελφος του πατέρα της. Είχαν τέκνα:

• (νόθος) Αλέξιος π. 1170-1199, κύριος κάστρων στη Κακετία της Γεωργίας. Μάλλον είναι ο πρόγονος του ευγενούς Οίκου των Ανδρονικασβίλι (δηλ. απογόνων του Ανδρόνικου) βασιλέων του Αλαστάνι (π. 1230-1348). Απόγονοί τους διακρίθηκαν στη Ρωσία με το επώνυμο Ανδρόνικωφ.
• (νόθη) Ειρήνη, παντρεύτηκε τον Αλέξιο Κομνηνό, νόθο γιο του Μανουήλ Α΄ από τη σχέση του με τη Θεοδώρα Βατάτζαινα.

Πηγές

• William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, trans. E.A. Babcock and A.C. Krey. Columbia University Press, 1943.
• Bernard Hamilton, "Women in the Crusader States: The Queens of Jerusalem", in Medieval Women, edited by Derek Baker. Ecclesiastical History Society, 1978.
• Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. II: The Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1952.
• Magoulias, Harry J., επιμ. (1984). O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-1764-8. 
• Βαρζός, Κωνσταντίνος (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών (PDF). B. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών. OCLC 834784665.