Καρστική πηγή

Πελοπόννησος, τεράστια καρστική πηγή στην Αχαΐα

Πελοπόννησος, Αχαΐας, τεράστια ποσότητα νερού από η καρστική πηγή στην παραπάνω φωτογραφία

Πελοπόννησος, Αργολικός κόλπος, πολύ μεγάλο καρστική πηγή κοντά σε Κιβέρι Αργολίδας. Προέλευση του νερού: βουνά της Αρκαδίας

Πελοπόννησος, Αργολις, κοντά σε Αργολικός κόλπος. Νερό από τα βουνά της Αρκαδίας: Η πηγή έιναι άγια από τα 2000 χρόνια

Στη γεωλογία ο όρος καρστική πηγή αναφέρεται στην υδάτινη πηγή (εκροή υπογείων υδάτων) που αποτελεί μέρος ενός καρστικού υδρολογικού συστήματος , του γεωλογικού συστήματος εκείνου δηλαδή που διαμορφώθηκε από τη διάλυση πετρωμάτων, όπως ασβεστόλιθος, δολομίτης και γύψος και χαρακτηρίζεται από καταβόθρες, σπηλιές και υπόγεια αποστραγγιστικά συστήματα .

Ιδιότητες καρστικών πηγών

Το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), όταν είναι ενσωματωμένο στo νερό (π.χ. βρόχινο νερό) διαλύει χημικά τον ανθρακικό βράχο. Εκεί που δεν υφίσταται επιφανειακή στράγγιση, το νερό διαπερνά το έδαφος σχηματίζοντας έτσι τις χαρακτηριστική γεωλογική καρστικη μορφολογία του.

Σε ορεινές περιοχές, π.χ. στην Πελοπόννησο, αναπτύχθηκαν Οροπέδια: επιφάνεια χωρίς αποστράγγιση (κλειστές γεωλογικές Λεκάνες). Η έλλειψη νερού για άρδευση καλύφθηκε με πηγάδια και καρστικές πηγές.

Σε χρόνια με έντονη βροχόπτωση και σήμερα ακόμα πλημμυρίζουν τα εδάφη ή και καλύπτονται τελείως από λίμνες που σχηματίζονται.

Παλιές καταβόθρες και οι υπόγειοι σωλήνες τους αποστραγγίζουν το νερό, εκτός και αν η διαδικασία επιβραδύνεται από συντρίμμια.

Σε υδρογεωλογικά σημεία σε μεγάλη απόσταση θα αναδύεται το νερό ξανά ως καρστικη πηγή. Σε μορφολογίες διαφορετικές από την οροπέδια η ελλιπής διαθεσιμότητα επιφανειακών υδάτων είναι παρόμοιο πρόβλημα.

Το βρόχινο νερό, όταν είναι εμπλουτισμένο με φυσικό διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), διαβρώνει με χημικό τρόπο τους ανθρακικούς βράχους.

Οι ανοίγματα στα βράχια διευρύνονται και συνδέονται με δίκτυο υδατίνων αγωγών που φτάνουν μέχρι και σε μέγεθος σπηλιάς.

Μεγαλύτερες ποσότητες νερού διεισδύουν ταχύτερα σε καρστικο υδροφόρο ορίζοντα. Έτσι o φυσικός καθαρισμός μέσω φιλτραρίσματος μειώνεται δραστικά.

Μια πολύ αρνητική ιδιότητα των καρστικών πηγών είναι η δυνητικά προβληματική ποιότητα του νερού τους. Όταν το νερό της βροχής διέρχεται μέσα από τον ασβεστόλιθο, μολύνει πιθανώς το πόσιμο νερό. Το νερό άρδευσης επιβαρύνεται από ευτροφισμό (νιτρικά και φωσφορικά, κυρίως από λιπάσματα και απορρυπαντικά).

Η απόδοση νερού σε καρστικές πηγές έχει μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με την βροχόπτωση.

Καρστικές πηγές στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα ο καρστικές πηγές καλύπτει περίπου το 30 %. Τα ανθρακικά πετρώματα κυριαρχούν προπαντός τη στην Πελοπόννησο, τη Μακεδονία, τη Στερεά Ελλάδα και τη Κρήτη. Η κατανομή των καρστικών πηγών στην Ελλάδα έχει ως εξής : 125 στην Πελοπόννησο, 98 στην Στερεάς Ελλάδας, 95 στην Μακεδονία, 44 στην Κρήτη.

Στην Ελλάδα το καρστικό νερό είναι σκληρό ή και πολύ σκληρό (βαρύ φορτίο ορυκτών και ανθρακικιού ασβεστίου ή ανθρακικού μαγνησίου). Παρά το φορτία ρύπανσης (δείτε επίσης παρακάτω), η Ελλάδα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό για το πόσιμο νερό από τις καρστικές πηγές. Το 24% ή σε αριθμό 129 πηγές, ήταν ανεκμετάλλευτες την περίοδο 1978 – 1986, εκ των οποίων 62 ανήκουν στο παράκτιο καρστικό σύστημα και αυτές εξακολουθούν να μένουν ανεκμετάλλευτες.“ Το 34% χρησιμοποιείται για άρδευση. Το 41% χρησιμοποιείται για πόσιμο νερό και αρδευση, 10% αποκλειστικά για πόσιμο νερό. Υπάρχουν καρστικές πηγές στην επιφάνεια και ακόμη και σε ποτάμια, σε λίμνες, στην Ακτή και στην Υφαλοκρηπίδα.

• 
  Το 10-15% της χερσαίας επιφάνειας όλων των ηπείρων είναι σημαντικά υπολείμματα ανθρακικών.
• 
  "Αργόν Πεδίον", Οροπέδιο που αναφέρεται από τον Παυσανία το βιβλίο του „Ἑλλάδος Περιήγησις“, περ. 175. Μέρος της οροπέδιος της Τρίπολης (Νεστάνη Αρκαδίας polje)
• 
  Το νέρο από δύο οροπέδια: Στυμφαλία και οροπέδιο της σκοτεινής-Αλέα Αργολίδας. Επιβεβαιώθηκε χρωματίζοντας και παρακολουθώντας τα νερά
• 
  …“τις περισσότερες καρστικές πηγές στο παράκτιο σύστημα έιναι εξακολουθούν να μένουν ανεκμετάλλευτες“…
• 
  Καρστική πηγή σε χωριό Αλωνίσταινα Αρκαδίας σε 1150 μέτρα στην δασώδη υψηλή οροσειρά Μαίναλο (άφθονες πηγές και βρύσες)
• 
  καρστική πηγή „Σίντζι“, στην άκρη μιας κλειστής γεωλογικής λεκάνης „Βλαχέρνα Αρκαδίας/Χωτούσσα/Κανδήλα Αρκαδίας“ (Πελοπόννησος)

Βιβλιογραφία

• General characteristics and classification of karst aquifers in Greece. K. Voudouris, N. Kazakis. Review of the Bulgarian Geological Society, Vol. 79,3, 2018
• Kallioras, A., P. Marinos. Water resources assessment and management of karst aquifer systems in Greece. Environmental Earth Science., 74, 2015.
• Καρστικές Πηγές Στην Ελλάδας. Αποτήπωση και αξιολόγηση με τι χρήση γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών. Ι. Ομππετσανοφ, Ι. Κοημαντακις, Σ. Σταματακη. NTUA, Athens, School of Mining and Metallurgy, paper 2004

Δείτε επίσης

Αργολικός κόλπος

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης

Λεκάνη απορροής

Οροπέδιο Λασιθίου