Μαρία Αλανή: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{Πληροφορίες προσώπου |
{{Πληροφορίες προσώπου}} |
||
| εικόνα = |
|||
| ημερομηνία γέννησης = 1053 |
|||
| τόπος γέννησης = Γεωργία |
|||
| ημερομηνία θανάτου = |
|||
| τόπος θανάτου = |
|||
| εθνικότητα = Γεωργιανή |
|||
| ιδιότητα = |
|||
| ιστοσελίδα = |
|||
}} |
|||
Η '''Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι''' έγινε ευρύτερα γνωστή στο Βυζάντιο αλλά και στις ιστορικές συγγραφές ως '''Μαρία Αλανή''', όπως εσφαλμένα την αποκαλούσαν στο Βυζάντιο. Η Μάρθα ήταν πριγκίπισσα της Γεωργίας που έγινε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου ως σύζυγος δύο Βυζαντινών αυτοκρατόρων, του [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας | Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα]] και του [[Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης|Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη]], ενώ ο γιός που απέκτησε με τον Μιχαήλ Ζ΄ ο [[Κωνσταντίνος Δούκας (συναυτοκράτορας) | Κωνσταντίνος Δούκας]] διετέλεσε συναυτοκράτορας του [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός | Αλέξιου Α΄ Κομνηνού]]. Την ομορφιά και τα χαρίσματά της τα περιγράφει με πολλούς επαίνους η [[Άννα Κομνηνή]] στην [[Αλεξιάδα]]<ref>Alexidze Alexander: Μάρθα-Μαρία: μια εξέχουσα φυσιογνωμία στην ιστορία του βυζαντινού και γεωργιανού πολιτισμού. Στο βιβλίο της Μ. Κορομηλά: Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα, Έκδοση Πολιτιστικής Εταιρείας "ΠΑΝΟΡΑΜΑ", Αθήνα 1991,σελ. 204-212, ISBN 960-85142-1-5</ref>. |
Η '''Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι''' έγινε ευρύτερα γνωστή στο Βυζάντιο αλλά και στις ιστορικές συγγραφές ως '''Μαρία Αλανή''', όπως εσφαλμένα την αποκαλούσαν στο Βυζάντιο. Η Μάρθα ήταν πριγκίπισσα της Γεωργίας που έγινε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου ως σύζυγος δύο Βυζαντινών αυτοκρατόρων, του [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας | Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα]] και του [[Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης|Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη]], ενώ ο γιός που απέκτησε με τον Μιχαήλ Ζ΄ ο [[Κωνσταντίνος Δούκας (συναυτοκράτορας) | Κωνσταντίνος Δούκας]] διετέλεσε συναυτοκράτορας του [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός | Αλέξιου Α΄ Κομνηνού]]. Την ομορφιά και τα χαρίσματά της τα περιγράφει με πολλούς επαίνους η [[Άννα Κομνηνή]] στην [[Αλεξιάδα]]<ref>Alexidze Alexander: Μάρθα-Μαρία: μια εξέχουσα φυσιογνωμία στην ιστορία του βυζαντινού και γεωργιανού πολιτισμού. Στο βιβλίο της Μ. Κορομηλά: Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα, Έκδοση Πολιτιστικής Εταιρείας "ΠΑΝΟΡΑΜΑ", Αθήνα 1991,σελ. 204-212, ISBN 960-85142-1-5</ref>. |
||
=Καταγωγή= |
==Καταγωγή== |
||
Η ''Μάρθα Μπαγκρατιόνι'' γεννήθηκε το 1053 στη Γεωργία και ήταν κόρη του βασιλιά Μπαγκράτ Δ΄ από τον δεύτερό του γάμο με την Μπορένα την Αλανή (Βorena της Αλανίας). Σημειωτέον ότι πρώτη σύζυγος του Μπαγκράτ Δ΄ ήταν η Ελένη Αργυροπούλαινα, ανεψιά του [[Ρωμανός Γ΄ Αργυρός | Ρωμανού Γ΄ Αργυρού]], η οποία απεβίωσε ένα χρόνο μετά το γάμο της. Σε ηλικία περίπου 5 ετών ο πατέρας της Μάρθας, ο Μπαγκράτ Δ΄ , ανταποκρινόμενος στην επιθυμία της [[Θεοδώρα (11ος αιώνας)|αυτοκράτειρας Θεοδώρας]], έστειλε τη Μάρθα στην Κωνσταντινούπολη για να ανατραφεί υπό την κηδεμονία της αυτοκράτειρας. Τη στιγμή της άφιξης του παιδιού στην Πόλη, η Θεοδώρα πέθανε αιφνιδίως και η Μάρθα επέστρεψε στην πατρίδα της. |
Η ''Μάρθα Μπαγκρατιόνι'' γεννήθηκε το 1053 στη Γεωργία και ήταν κόρη του βασιλιά Μπαγκράτ Δ΄ από τον δεύτερό του γάμο με την Μπορένα την Αλανή (Βorena της Αλανίας). Σημειωτέον ότι πρώτη σύζυγος του Μπαγκράτ Δ΄ ήταν η Ελένη Αργυροπούλαινα, ανεψιά του [[Ρωμανός Γ΄ Αργυρός | Ρωμανού Γ΄ Αργυρού]], η οποία απεβίωσε ένα χρόνο μετά το γάμο της. Σε ηλικία περίπου 5 ετών ο πατέρας της Μάρθας, ο Μπαγκράτ Δ΄ , ανταποκρινόμενος στην επιθυμία της [[Θεοδώρα (11ος αιώνας)|αυτοκράτειρας Θεοδώρας]], έστειλε τη Μάρθα στην Κωνσταντινούπολη για να ανατραφεί υπό την κηδεμονία της αυτοκράτειρας. Τη στιγμή της άφιξης του παιδιού στην Πόλη, η Θεοδώρα πέθανε αιφνιδίως και η Μάρθα επέστρεψε στην πατρίδα της. |
||
=Με το Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα= |
==Με το Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα== |
||
[[File:Khakhuli icon. Doukas.jpg|thumb|Από το τρίπτυχο του Κακούλι: «Στέφω Μιχαήλ συν Μαριάμ χερσίν μου»]] |
[[File:Khakhuli icon. Doukas.jpg|thumb|Από το τρίπτυχο του Κακούλι: «Στέφω Μιχαήλ συν Μαριάμ χερσίν μου»]] |
||
Δέκα χρόνια αργότερα με τη μεσολάβηση της γιαγιάς της, της μητέρας του Μπαγκράτ, η Μάρθα θα ξαναπάρει το δρόμο για την Πόλη προκειμένου να συνάψει τους αρραβώνες της με τον διάδοχο του θρόνου [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ Δούκα]], γιό του [[Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας | Κωνσταντίνου του Ι΄]]. Ο γάμος της με τον διάδοχο έγινε το 1065, και εικάζεται ότι μετά την ανάρρησή της στον αυτοκρατορικό θρόνο μετονομάστηκε σε Μαρία (στο Βυζάντιο την αποκάλεσαν, κατά λάθος, Μαρία Αλανή). Δύο χρόνια αργότερα το 1067 πέθανε ο αυτοκράτορας πεθερός της και ενώ ο Μιχαήλ, σε ηλικία 17 ετών περίπου, διαδέχθηκε τυπικά τον πατέρα του για λίγους μόνο μήνες, καθώς η μητέρα του αμέσως μετά παντρεύτηκε το στρατηγό Ρωμανό Διογένη, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1068 ανέλαβε τη βασιλική αρχή. Το [[1071]] στη μάχη του [[Μάχη του Μαντζικέρτ| Ματζικέρτ]] ο Ανδρόνικος Δούκας, επηρεασμένος από τον πατέρα του Ιωάννη Δούκα καθώς και από τον [[Μιχαήλ Ψελλός | Μιχαήλ Ψελλό]], πρόδωσε τον αυτοκράτορα [[Ρωμανός Δ΄ Διογένης|Ρωμανό Δ' Διογένη]], ώστε τελικά ο αυτοκράτορας να αιχμαλωτιστεί από τους Σελτζούκους του [[Αλπ Αρσλάν]]. Όταν όμως αυτός ελευθερώθηκε, ο [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ]] θορυβηθείς εξαπέστειλε στρατεύματα τα οποία συνέλαβαν τον Ρωμανό Δ' και τον τύφλωσαν. Σε αυτό το κλίμα το 1071 ο Μιχαήλ και η Μαρία ανεβαίνουν στο θρόνο και το 1074 γεννήθηκε ο διάδοχος Κωνσταντίνος. |
Δέκα χρόνια αργότερα με τη μεσολάβηση της γιαγιάς της, της μητέρας του Μπαγκράτ, η Μάρθα θα ξαναπάρει το δρόμο για την Πόλη προκειμένου να συνάψει τους αρραβώνες της με τον διάδοχο του θρόνου [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ Δούκα]], γιό του [[Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας | Κωνσταντίνου του Ι΄]]. Ο γάμος της με τον διάδοχο έγινε το 1065, και εικάζεται ότι μετά την ανάρρησή της στον αυτοκρατορικό θρόνο μετονομάστηκε σε Μαρία (στο Βυζάντιο την αποκάλεσαν, κατά λάθος, Μαρία Αλανή). Δύο χρόνια αργότερα το 1067 πέθανε ο αυτοκράτορας πεθερός της και ενώ ο Μιχαήλ, σε ηλικία 17 ετών περίπου, διαδέχθηκε τυπικά τον πατέρα του για λίγους μόνο μήνες, καθώς η μητέρα του αμέσως μετά παντρεύτηκε το στρατηγό Ρωμανό Διογένη, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1068 ανέλαβε τη βασιλική αρχή. Το [[1071]] στη μάχη του [[Μάχη του Μαντζικέρτ| Ματζικέρτ]] ο Ανδρόνικος Δούκας, επηρεασμένος από τον πατέρα του Ιωάννη Δούκα καθώς και από τον [[Μιχαήλ Ψελλός | Μιχαήλ Ψελλό]], πρόδωσε τον αυτοκράτορα [[Ρωμανός Δ΄ Διογένης|Ρωμανό Δ' Διογένη]], ώστε τελικά ο αυτοκράτορας να αιχμαλωτιστεί από τους Σελτζούκους του [[Αλπ Αρσλάν]]. Όταν όμως αυτός ελευθερώθηκε, ο [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ]] θορυβηθείς εξαπέστειλε στρατεύματα τα οποία συνέλαβαν τον Ρωμανό Δ' και τον τύφλωσαν. Σε αυτό το κλίμα το 1071 ο Μιχαήλ και η Μαρία ανεβαίνουν στο θρόνο και το 1074 γεννήθηκε ο διάδοχος Κωνσταντίνος. |
||
=Με το Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη= |
==Με το Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη== |
||
Το 1078 ο [[Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης|Νικηφόρος Βοτανειάτης]] επαναστάτησε ενάντια στο αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ´ και με τη σύμπραξη των Σελτζούκων Τούρκων βάδισε προς τη [[Νίκαια Βιθυνίας | Νίκαια]], όπου ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα. Η εκλογή του επικυρώθηκε από την αριστοκρατία και τον κλήρο, ενώ ο Μιχαήλ ο Ζ´, ανίκανος να αντιμετωπίσει την κατάσταση παραιτήθηκε από το θρόνο και έγινε μοναχός. Ο [[Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης]] αρχικά επεδίωξε να παντρευτεί την [[Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα]], μητέρα του [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ Ζ΄]] και χήρα του [[Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας | Κωνσταντίνου Ι΄]] και[[Ρωμανός Δ΄ Διογένης | Ρωμανού Δ΄]]. Αυτό το σχέδιο υπονομεύτηκε από τον Καίσαρα Ιωάννη Δούκα και ο Νικηφόρος τελικά επέλεξε να παντρευτεί τη Μαρία, τη χήρα του Μιχαήλ Ζ´, καθώς είχε ανάγκη την υποστήριξη της ισχυρής οικογένειας των Δουκών, ενώ η Μαρία δέχθηκε καθώς ήλπιζε να εξασφαλίσει έτσι το δικαίωμα του γιού της στη διαδοχή του θρόνου. Ο γάμος έγινε το 1078 και η Μαρία μετά τη συμβίωσή της με τον Μιχαήλ, άτομο με ενδιαφέροντα πνευματικά, αναγκάστηκε να ζήσει με έναν στρατιωτικό και κατά 50 χρόνια μεγαλύτερό της. Εν τούτοις, ο Νικηφόρος Γ' δεν αναγνώρισε τα δικαιώματα διαδοχής του γιού της Μαρίας [[Κωνσταντίνος Δούκας (συναυτοκράτορας) | Κωνσταντίνου Δούκα]] και υπέδειξε ως διάδοχο κάποιον ευνοούμενό του. |
Το 1078 ο [[Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης|Νικηφόρος Βοτανειάτης]] επαναστάτησε ενάντια στο αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ´ και με τη σύμπραξη των Σελτζούκων Τούρκων βάδισε προς τη [[Νίκαια Βιθυνίας | Νίκαια]], όπου ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα. Η εκλογή του επικυρώθηκε από την αριστοκρατία και τον κλήρο, ενώ ο Μιχαήλ ο Ζ´, ανίκανος να αντιμετωπίσει την κατάσταση παραιτήθηκε από το θρόνο και έγινε μοναχός. Ο [[Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης]] αρχικά επεδίωξε να παντρευτεί την [[Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα]], μητέρα του [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ Ζ΄]] και χήρα του [[Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας | Κωνσταντίνου Ι΄]] και[[Ρωμανός Δ΄ Διογένης | Ρωμανού Δ΄]]. Αυτό το σχέδιο υπονομεύτηκε από τον Καίσαρα Ιωάννη Δούκα και ο Νικηφόρος τελικά επέλεξε να παντρευτεί τη Μαρία, τη χήρα του Μιχαήλ Ζ´, καθώς είχε ανάγκη την υποστήριξη της ισχυρής οικογένειας των Δουκών, ενώ η Μαρία δέχθηκε καθώς ήλπιζε να εξασφαλίσει έτσι το δικαίωμα του γιού της στη διαδοχή του θρόνου. Ο γάμος έγινε το 1078 και η Μαρία μετά τη συμβίωσή της με τον Μιχαήλ, άτομο με ενδιαφέροντα πνευματικά, αναγκάστηκε να ζήσει με έναν στρατιωτικό και κατά 50 χρόνια μεγαλύτερό της. Εν τούτοις, ο Νικηφόρος Γ' δεν αναγνώρισε τα δικαιώματα διαδοχής του γιού της Μαρίας [[Κωνσταντίνος Δούκας (συναυτοκράτορας) | Κωνσταντίνου Δούκα]] και υπέδειξε ως διάδοχο κάποιον ευνοούμενό του. |
||
=Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και Κωνσταντίνος Δούκας= |
==Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και Κωνσταντίνος Δούκας== |
||
Στη συνωμοσία που εξυφάνθηκε εναντίον του Νικηφόρου το 1081 από τον [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός | Αλέξιο Α΄ Κομνηνό]] με τους αδερφούς του, η Μαρία συμπαρατάχθηκε με τους συνωμότες. Για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των [[Δυναστεία των Δουκών | Δουκών]], ο Αλεξιος Κομνηνός επανέφερε τον Κωνσταντίνο Δούκα, τον γιο της Μαρίας ως συναυτοκράτορα. Μάλιστα αργότερα τον αρραβώνιασε με την πρωτότοκο κόρη του, την [[Άννα Κομνηνή | Άννα]]. Και έτσι η [[ Άννα Κομνηνή]] θα ανατραφεί στο σπίτι της Μαρίας, ως μνηστή του Κωνσταντίνου. Όμως η γέννηση του γιου του Αλέξιου, [[Ιωάννης Β΄ Κομνηνός|Ιωάννη]], το 1087 τερμάτισε την αναγνώριση του Κωνσταντίνου ως συναυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος, όμως, συνέχισε να έχει φιλικές σχέσεις με τον αυτοκράτορα μέχρι τον αιφνίδιο θάνατό του, περίπου το 1095. |
Στη συνωμοσία που εξυφάνθηκε εναντίον του Νικηφόρου το 1081 από τον [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός | Αλέξιο Α΄ Κομνηνό]] με τους αδερφούς του, η Μαρία συμπαρατάχθηκε με τους συνωμότες. Για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των [[Δυναστεία των Δουκών | Δουκών]], ο Αλεξιος Κομνηνός επανέφερε τον Κωνσταντίνο Δούκα, τον γιο της Μαρίας ως συναυτοκράτορα. Μάλιστα αργότερα τον αρραβώνιασε με την πρωτότοκο κόρη του, την [[Άννα Κομνηνή | Άννα]]. Και έτσι η [[ Άννα Κομνηνή]] θα ανατραφεί στο σπίτι της Μαρίας, ως μνηστή του Κωνσταντίνου. Όμως η γέννηση του γιου του Αλέξιου, [[Ιωάννης Β΄ Κομνηνός|Ιωάννη]], το 1087 τερμάτισε την αναγνώριση του Κωνσταντίνου ως συναυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος, όμως, συνέχισε να έχει φιλικές σχέσεις με τον αυτοκράτορα μέχρι τον αιφνίδιο θάνατό του, περίπου το 1095. |
||
=Εκτοπισμένη= |
==Εκτοπισμένη== |
||
Λίγα χρόνια μετά, η Μαρία εισέρχεται σε μοναστήρι, αλλά τελικά έζησε στο παλάτι της, στα Μάγγανα και στην ιδιοκτησία της στο κάστρο του Πετριτζού, στη Θράκη. Παρόλο που φορούσε το ράσο της μοναχής συνέχισε την κοινωνική της ζωή συναναστρεφόμενη λόγιους, όπως τον νεοπλατωνιστή Ιωάννη Πετρίτσι, τον Ιωάννη Ιταλό και τον Θεοφύλακτο αρχιεπίσκοπο Αχρίδος. Επίσης συνέχισε και τη φιλανθρωπική της δράση και το ενδιαφέρον της για τη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Όπως τεκμηριώνεται από τα έγγραφα της συνόδου Rouis-Ourbnisi το έτος 1103 βρισκόταν ακόμα στη ζωή και από αυτό συνάγεται ότι η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι έζησε πολλά χρόνια μετά την εκτόπισή της. |
Λίγα χρόνια μετά, η Μαρία εισέρχεται σε μοναστήρι, αλλά τελικά έζησε στο παλάτι της, στα Μάγγανα και στην ιδιοκτησία της στο κάστρο του Πετριτζού, στη Θράκη. Παρόλο που φορούσε το ράσο της μοναχής συνέχισε την κοινωνική της ζωή συναναστρεφόμενη λόγιους, όπως τον νεοπλατωνιστή Ιωάννη Πετρίτσι, τον Ιωάννη Ιταλό και τον Θεοφύλακτο αρχιεπίσκοπο Αχρίδος. Επίσης συνέχισε και τη φιλανθρωπική της δράση και το ενδιαφέρον της για τη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Όπως τεκμηριώνεται από τα έγγραφα της συνόδου Rouis-Ourbnisi το έτος 1103 βρισκόταν ακόμα στη ζωή και από αυτό συνάγεται ότι η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι έζησε πολλά χρόνια μετά την εκτόπισή της. |
||
=Επίλογος= |
==Επίλογος== |
||
Τα χρόνια που έζησε η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι στο Βυζάντιο ήταν χρόνια παρακμής και γεωγραφικής συρρίκνωσης της αυτοκρατορίας. Στην παρακμή αυτή είχε μερίδιο ευθύνης και ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας, καθώς και άλλα μέλη της οικογένειας των Δουκών. Αλλά και στη Γεωργία τα χρόνια αυτά δεν ήταν καθόλου καλύτερα, καθώς η χώρα ζούσε τους καταστροφικούς πολέμους με τους Σελτζούκους και υπήρχε μεγάλη δυστυχία και πείνα στον πληθυσμό. Στο Βυζάντιο την παρακμή ανέστειλε η άνοδος του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού (1081-1118) και στη Γεωργία ο ηγεμών Δαβίδ Δ΄ ο Χτίστης (1089-1125) ήταν αυτός που απώθησε τους Σελτζούκους.. |
Τα χρόνια που έζησε η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι στο Βυζάντιο ήταν χρόνια παρακμής και γεωγραφικής συρρίκνωσης της αυτοκρατορίας. Στην παρακμή αυτή είχε μερίδιο ευθύνης και ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας, καθώς και άλλα μέλη της οικογένειας των Δουκών. Αλλά και στη Γεωργία τα χρόνια αυτά δεν ήταν καθόλου καλύτερα, καθώς η χώρα ζούσε τους καταστροφικούς πολέμους με τους Σελτζούκους και υπήρχε μεγάλη δυστυχία και πείνα στον πληθυσμό. Στο Βυζάντιο την παρακμή ανέστειλε η άνοδος του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού (1081-1118) και στη Γεωργία ο ηγεμών Δαβίδ Δ΄ ο Χτίστης (1089-1125) ήταν αυτός που απώθησε τους Σελτζούκους.. |
||
=Παραπομπές= |
==Παραπομπές== |
||
<references /> |
|||
[[Κατηγορία:Σύζυγοι Βυζαντινών Αυτοκρατόρων]] |
[[Κατηγορία:Σύζυγοι Βυζαντινών Αυτοκρατόρων]] |
||
Έκδοση από την 18:52, 18 Νοεμβρίου 2017
| Μαρία η Αλανή | |
|---|---|
.jpg) | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1050 (περίπου)[1] Βασίλειο της Γεωργίας |
| Χώρα πολιτογράφησης | Γεωργία Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας (1065–1078)[2] Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης (1078–1081)[2] |
| Τέκνα | Κωνσταντίνος Δούκας |
| Γονείς | Βαγράτιος Δ΄ της Γεωργίας[3] και Μπορένα της Αλανίας |
| Αδέλφια | Γεώργιος Β΄ της Γεωργίας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Βυζαντινή Αυτοκράτειρα (1071–1081) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι έγινε ευρύτερα γνωστή στο Βυζάντιο αλλά και στις ιστορικές συγγραφές ως Μαρία Αλανή, όπως εσφαλμένα την αποκαλούσαν στο Βυζάντιο. Η Μάρθα ήταν πριγκίπισσα της Γεωργίας που έγινε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου ως σύζυγος δύο Βυζαντινών αυτοκρατόρων, του Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα και του Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη, ενώ ο γιός που απέκτησε με τον Μιχαήλ Ζ΄ ο Κωνσταντίνος Δούκας διετέλεσε συναυτοκράτορας του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού. Την ομορφιά και τα χαρίσματά της τα περιγράφει με πολλούς επαίνους η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα[4].
Καταγωγή
Η Μάρθα Μπαγκρατιόνι γεννήθηκε το 1053 στη Γεωργία και ήταν κόρη του βασιλιά Μπαγκράτ Δ΄ από τον δεύτερό του γάμο με την Μπορένα την Αλανή (Βorena της Αλανίας). Σημειωτέον ότι πρώτη σύζυγος του Μπαγκράτ Δ΄ ήταν η Ελένη Αργυροπούλαινα, ανεψιά του Ρωμανού Γ΄ Αργυρού, η οποία απεβίωσε ένα χρόνο μετά το γάμο της. Σε ηλικία περίπου 5 ετών ο πατέρας της Μάρθας, ο Μπαγκράτ Δ΄ , ανταποκρινόμενος στην επιθυμία της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, έστειλε τη Μάρθα στην Κωνσταντινούπολη για να ανατραφεί υπό την κηδεμονία της αυτοκράτειρας. Τη στιγμή της άφιξης του παιδιού στην Πόλη, η Θεοδώρα πέθανε αιφνιδίως και η Μάρθα επέστρεψε στην πατρίδα της.
Με το Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα
Δέκα χρόνια αργότερα με τη μεσολάβηση της γιαγιάς της, της μητέρας του Μπαγκράτ, η Μάρθα θα ξαναπάρει το δρόμο για την Πόλη προκειμένου να συνάψει τους αρραβώνες της με τον διάδοχο του θρόνου Μιχαήλ Δούκα, γιό του Κωνσταντίνου του Ι΄. Ο γάμος της με τον διάδοχο έγινε το 1065, και εικάζεται ότι μετά την ανάρρησή της στον αυτοκρατορικό θρόνο μετονομάστηκε σε Μαρία (στο Βυζάντιο την αποκάλεσαν, κατά λάθος, Μαρία Αλανή). Δύο χρόνια αργότερα το 1067 πέθανε ο αυτοκράτορας πεθερός της και ενώ ο Μιχαήλ, σε ηλικία 17 ετών περίπου, διαδέχθηκε τυπικά τον πατέρα του για λίγους μόνο μήνες, καθώς η μητέρα του αμέσως μετά παντρεύτηκε το στρατηγό Ρωμανό Διογένη, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1068 ανέλαβε τη βασιλική αρχή. Το 1071 στη μάχη του Ματζικέρτ ο Ανδρόνικος Δούκας, επηρεασμένος από τον πατέρα του Ιωάννη Δούκα καθώς και από τον Μιχαήλ Ψελλό, πρόδωσε τον αυτοκράτορα Ρωμανό Δ' Διογένη, ώστε τελικά ο αυτοκράτορας να αιχμαλωτιστεί από τους Σελτζούκους του Αλπ Αρσλάν. Όταν όμως αυτός ελευθερώθηκε, ο Μιχαήλ θορυβηθείς εξαπέστειλε στρατεύματα τα οποία συνέλαβαν τον Ρωμανό Δ' και τον τύφλωσαν. Σε αυτό το κλίμα το 1071 ο Μιχαήλ και η Μαρία ανεβαίνουν στο θρόνο και το 1074 γεννήθηκε ο διάδοχος Κωνσταντίνος.
Με το Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη
Το 1078 ο Νικηφόρος Βοτανειάτης επαναστάτησε ενάντια στο αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ´ και με τη σύμπραξη των Σελτζούκων Τούρκων βάδισε προς τη Νίκαια, όπου ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα. Η εκλογή του επικυρώθηκε από την αριστοκρατία και τον κλήρο, ενώ ο Μιχαήλ ο Ζ´, ανίκανος να αντιμετωπίσει την κατάσταση παραιτήθηκε από το θρόνο και έγινε μοναχός. Ο Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης αρχικά επεδίωξε να παντρευτεί την Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, μητέρα του Μιχαήλ Ζ΄ και χήρα του Κωνσταντίνου Ι΄ και Ρωμανού Δ΄. Αυτό το σχέδιο υπονομεύτηκε από τον Καίσαρα Ιωάννη Δούκα και ο Νικηφόρος τελικά επέλεξε να παντρευτεί τη Μαρία, τη χήρα του Μιχαήλ Ζ´, καθώς είχε ανάγκη την υποστήριξη της ισχυρής οικογένειας των Δουκών, ενώ η Μαρία δέχθηκε καθώς ήλπιζε να εξασφαλίσει έτσι το δικαίωμα του γιού της στη διαδοχή του θρόνου. Ο γάμος έγινε το 1078 και η Μαρία μετά τη συμβίωσή της με τον Μιχαήλ, άτομο με ενδιαφέροντα πνευματικά, αναγκάστηκε να ζήσει με έναν στρατιωτικό και κατά 50 χρόνια μεγαλύτερό της. Εν τούτοις, ο Νικηφόρος Γ' δεν αναγνώρισε τα δικαιώματα διαδοχής του γιού της Μαρίας Κωνσταντίνου Δούκα και υπέδειξε ως διάδοχο κάποιον ευνοούμενό του.
Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και Κωνσταντίνος Δούκας
Στη συνωμοσία που εξυφάνθηκε εναντίον του Νικηφόρου το 1081 από τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό με τους αδερφούς του, η Μαρία συμπαρατάχθηκε με τους συνωμότες. Για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Δουκών, ο Αλεξιος Κομνηνός επανέφερε τον Κωνσταντίνο Δούκα, τον γιο της Μαρίας ως συναυτοκράτορα. Μάλιστα αργότερα τον αρραβώνιασε με την πρωτότοκο κόρη του, την Άννα. Και έτσι η Άννα Κομνηνή θα ανατραφεί στο σπίτι της Μαρίας, ως μνηστή του Κωνσταντίνου. Όμως η γέννηση του γιου του Αλέξιου, Ιωάννη, το 1087 τερμάτισε την αναγνώριση του Κωνσταντίνου ως συναυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος, όμως, συνέχισε να έχει φιλικές σχέσεις με τον αυτοκράτορα μέχρι τον αιφνίδιο θάνατό του, περίπου το 1095.
Εκτοπισμένη
Λίγα χρόνια μετά, η Μαρία εισέρχεται σε μοναστήρι, αλλά τελικά έζησε στο παλάτι της, στα Μάγγανα και στην ιδιοκτησία της στο κάστρο του Πετριτζού, στη Θράκη. Παρόλο που φορούσε το ράσο της μοναχής συνέχισε την κοινωνική της ζωή συναναστρεφόμενη λόγιους, όπως τον νεοπλατωνιστή Ιωάννη Πετρίτσι, τον Ιωάννη Ιταλό και τον Θεοφύλακτο αρχιεπίσκοπο Αχρίδος. Επίσης συνέχισε και τη φιλανθρωπική της δράση και το ενδιαφέρον της για τη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Όπως τεκμηριώνεται από τα έγγραφα της συνόδου Rouis-Ourbnisi το έτος 1103 βρισκόταν ακόμα στη ζωή και από αυτό συνάγεται ότι η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι έζησε πολλά χρόνια μετά την εκτόπισή της.
Επίλογος
Τα χρόνια που έζησε η Μάρθα-Μαρία Μπαγκρατιόνι στο Βυζάντιο ήταν χρόνια παρακμής και γεωγραφικής συρρίκνωσης της αυτοκρατορίας. Στην παρακμή αυτή είχε μερίδιο ευθύνης και ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας, καθώς και άλλα μέλη της οικογένειας των Δουκών. Αλλά και στη Γεωργία τα χρόνια αυτά δεν ήταν καθόλου καλύτερα, καθώς η χώρα ζούσε τους καταστροφικούς πολέμους με τους Σελτζούκους και υπήρχε μεγάλη δυστυχία και πείνα στον πληθυσμό. Στο Βυζάντιο την παρακμή ανέστειλε η άνοδος του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού (1081-1118) και στη Γεωργία ο ηγεμών Δαβίδ Δ΄ ο Χτίστης (1089-1125) ήταν αυτός που απώθησε τους Σελτζούκους..
Παραπομπές
- ↑ 1,0 1,1 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage. www
.thepeerage .com /p22158 .htm #i221571. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2021. - ↑ 2,0 2,1 p22158.htm#i221571. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ 3,0 3,1 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
- ↑ Alexidze Alexander: Μάρθα-Μαρία: μια εξέχουσα φυσιογνωμία στην ιστορία του βυζαντινού και γεωργιανού πολιτισμού. Στο βιβλίο της Μ. Κορομηλά: Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα, Έκδοση Πολιτιστικής Εταιρείας "ΠΑΝΟΡΑΜΑ", Αθήνα 1991,σελ. 204-212, ISBN 960-85142-1-5