Τα Καπρίτσια

Capricho Νο.43: El sueño de la razón produce monstruos (Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα)
Ονομασία	Capricho Νο.43: El sueño de la razón produce monstruos (Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα)
Δημιουργός	Q5432
Έτος δημιουργίας	περ. 1797-98
Είδος	Χαρακτικό
Ύψος	21.5 εκ.
Πλάτος	15 εκ.
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Τα Καπρίτσια (Ισπανικά:Los Caprichos) είναι μια σειρά 80 χαρακτικών που δημιούργησε ο Ισπανός καλλιτέχνης Φρανθίσκο Γκόγια κατά τα έτη 1797 και 1798, και τα δημοσίευσε σαν μία συλλογή έργων το 1799. Τα χαρακτικά αυτά ήταν ένα καλλιτεχνικό πείραμα: ένα μέσο που χρησιμοποιεί ο Γκόγια για να καταδικάσει την παγκόσμια ανοησία, και την ανοησία στην Ισπανική κοινωνία στην οποία έζησε. Η κριτική του είναι εκτεταμένη και καυστική. Στρέφεται κατά της κυριαρχίας της δεισιδαιμονίας, της αμάθειας και της ανικανότητας της άρχουσας τάξης, της έλλειψης παιδείας, των οικογενειακών λαθών, και της παρακμής της λογικής. Σε κάποια από τα χαρακτικά της σειράς ο καλλιτέχνης στρέφεται κατά του κλήρου. Ο Γκόγια περιγράφοντας αυτή τη σειρά έργων, ανέφερε ότι απεικονίζει τις αμέτρητες ιδιορρυθμίες και ανοησίες που υπάρχουν σε κάθε πολιτισμένη κοινωνία, και τις κοινές προκαταλήψεις και τις παραπλανητικές πρακτικές που τα έθιμα, η αμάθεια, ή η ιδιοτέλεια τις έχουν καταστήσει συνήθεις.

Το έργο αυτό ήταν μία διαφωτιστική, δυναμική κριτική της Ισπανίας του 18ου αιώνα, και της ανθρωπότητας γενικότερα. Το ανεπίσημο ύφος, καθώς και η απεικόνιση της σύγχρονης κοινωνίας που συναντώνται στα Καπίτσια τα καθιστά - καθώς και τον ίδιο τον Γκόγια- προάγγελο του κινήματος του Μοντερνισμού που εμφανίστηκε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα. Ειδικά το έργο Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα έχει λάβει κορυφαία αναγνώριση.

Ο Γκόγια έγραψε μία σύντομη εξήγηση για κάθε εικόνα σε ένα χειρόγραφο που τώρα βρίσκεται στο Μουσείο ντελ Πράδο. Αυτές οι σημειώσεις βοηθούν σημαντικά στην κατανόηση των -συχνά αινιγματικών- προθέσεων του καλλιτέχνη, όπως και οι τίτλοι που βρίσκονται κάτω από κάθε εικόνα. Αυτή η σειρά του Γκόγια, και η τελευταία ομάδα χαρακτικών της σειράς Οι Συμφορές του Πολέμου, τα οποία ο Γκόγια αποκαλούσε "caprichos enfáticos" (εμφατικά καπρίτσια) απέχουν πολύ από το πνεύμα της ξέγνοιαστης φαντασίας που ο όρος "καπρίτσιο" συνήθως αντιπροσωπεύει στην τέχνη.

Ιστορικά στοιχεία

Το 1799 ο Γκόγια διαφήμιζε τα Καπρίτσια γράφοντας: Μπορεί κανείς να τα αγοράσει από το κατάστημα ποτών και αρωμάτων της Κάγε δε Δεσενιάνο πληρώνοντας 320 ρεάλια για τη σειρά των 80 χαρακτικών. Ωστόσο, λίγες βδομάδες αργότερα, τα χαρακτικά έπαψαν να διατίθενται στο κοινό, πιθανώς λόγω πιέσεων που ασκήθηκαν από εκκλησιαστικούς κύκλους. Το 1803 οι μήτρες και όσες σειρές απέμεναν αδιάθετες δωρίστηκαν από τον Γκόγια στον βασιλιά Κάρολο Δ και μεταφέρθηκαν στο Βασιλικό Χαλκογραφείο, όπου βρίσκονται έως σήμερα. Ως "αντάλλαγμα" για τη δωρεά του αυτή, ο Γκόγια έλαβε την υπόσχεση ότι θα δοθεί ετήσιο εισόδημα στον γιο του Χαβιέρ. Τα Καπρίτσια δεν επρόκειτο να τυπωθούν και πάλι στο σύνολό τους παρά πολύ αργότερα, στα μέσα του 19ου αιώνα, συμβάλλοντας έκτοτε σημαντικά (αρχικά ίσως και περισσότερο απ' ότι οι πίνακες του) στο να γίνει ο Γκόγια ευρύτατα γνωστός και να αποκτήσει τη φήμη που απέκτησε στην Ευρώπη.

Τεχνική

Ο Γκόγια χρησιμοποίησε στα Καπρίτσια, όπως και στα περισσότερα χαρακτικά του, την τεχνική της γραμμικής οξυγραφίας, σύμφωνα με την οποία ο καλλιτέχνης χαράζει το βασικό σχέδιο με αιχμηρό αντικείμενο στο κερί με το οποίο καλύπτεται η πλάκα χαλκού. Εν συνεχεία, η πλάκα βυθίζεται στο κατάλληλο υγρό, το οποίο "περνάει" από τις χαράξεις που έχουν γίνει στο κερί και τις αποτυπώνει στο μέταλλο , από το οποίο και γίνεται η εκτύπωση. Παράλληλα, ωστόσο, με τη γραμμική οξυγραφία, για να πετύχει μεγαλύτερες ενιαίες επιφάνειες γκρίζου ή μαύρου χρώματος, ο Γκόγια χρησιμοποιούσε και την τονική οξυγραφία (ακουατίντα, Αγγλικά: aquatint), η οποία είχε εμφανιστεί σχετικά πρόσφατα τότε στη Γαλλία. Με αυτόν τον τρόπο πέτυχε εντυπωσιακές τονικές διαβαθμίσεις, όπως αυτές που κυριαρχούν στο χαρακτικό Την απήγαγαν!, όπου δύο άντρες έχουν απαγάγει μια γυναίκα.

Τα έργα της σειράς Τα Καπρίτσια (Los Caprichos)

• 
  Capricho Νο. 1: Francisco Goya y Lucientes, Pintor (Φρανθίσκο Γκόγια υ Λουθιέντες, ζωγράφος), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 2: El sí pronuncian y la mano alargan al primero que llega (Λένε το ναι και δίνουν το χέρι στον πρώτο τυχόντα), 21,5 x 15,3 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 3: Que viene el coco (Να ο μπαμπούλας!), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 mm (χαρτί)
• 
  Capricho Νο.4: El de la Rollona (Το μαμόθρεφτο), 20,5 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 5: Tal para cual (Όμοιος ομοίω), 19,8 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 6: Nadie se conoce (Κανείς δεν αναγνωρίζει τον κανένα), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 7: Ni así la distingue (Ούτε καν έτσι την αναγνωρίζει), 19,7 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 8: ¡Que se la llevaron! (Την απήγαγαν!), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 9: Tántalo (Τάνταλος)
• 
  Capricho Νο. 10: El amor y la muerte (O έρωτας και ο θάνατος)
• 
  Capricho Νο. 11: Muchachos al avío (Μάγκες στη δουλειά)
• 
  Capricho Νο. 12: A caza de dientes (Στο κυνήγι για δόντια)
• 
  Capricho Νο. 13: Están calientes (Είναι ξαναμμένοι)
• 
  Capricho Νο. 14: Qué sacrificio (Τι Θυσία!)
• 
  Capricho Νο. 15: Bellos consejos (Ωραίες συμβουλές)
• 
  Capricho Νο. 16: Dios la perdone Y era su madre (Ο Θεός να τη συγχωρέσει! Kαι ήταν η μάνα της)
• 
  Capricho Νο. 17: Bien tirada está (Την τραβάει σωστά)
• 
  Capricho Νο. 18: Y se le quema la casa (Και του καίγεται το σπίτι)
• 
  Capricho Νο. 19: Todos caerán (Όλοι θα πέσουν)
• 
  Capricho Νο. 20: Ya van desplumados (Ξεπουπουλιάστηκαν κιόλας)
• 
  Capricho Νο. 21: ¡Cual la descañonan! (Πώς την ξεπουπουλίζουν!)
• 
  Capricho Νο. 22: ¡Pobrecitas! (Κακομοιρούλες)
• 
  Capricho Νο. 23: Aquellos polvos (Tέτοια σκόνη)
• 
  Capricho Νο. 24: No hubo remedio (Δεν υπήρξε γιατρειά)
• 
  Capricho Νο. 25: Si quebró el cántaro (Ναι, έσπασε το κανάτι)
• 
  Capricho Νο. 26: Ya tienen asiento (Απέκτησαν κιόλας κάθισμα)
• 
  Capricho Νο. 27: ¿Quién más rendido? (Ποιος είναι πιο υποταγμένος;)
• 
  Capricho Νο. 28: Chitón (Σουτ!)
• 
  Capricho Νο. 29: Esto sí que es leer (Αυτό μάλιστα, είναι διάβασμα)
• 
  Capricho Νο. 30: ¿Por qué esconderlos? (Γιατί να τα κρύψει;)
• 
  Capricho Νο. 31: Ruega por ella (Προσεύχεται γι' αυτήν)
• 
  Capricho Νο. 32: Porque fue sensible (Επειδή ήταν ευαίσθητη)
• 
  Capricho Νο. 33: Al conde Palatino (Προς τον Παλατιανό κόμητα)
• 
  Capricho Νο. 34: Las rinde el sueño (Παραδόθηκαν στον ύπνο)
• 
  Capricho Νο. 35: Le descañona (Τον γδέρνει)
• 
  Capricho Νο. 36: Mala noche (Άσκημη νύχτα)
• 
  Capricho Νο. 37: ¿Si sabra más el discípulo? (Αν θα ξέρει πιο πολλά ο μαθητής;)
• 
  Capricho Νο. 38: ¡Bravísimo! (Μπραβίσιμο!)
• 
  Capricho Νο. 39: Hasta su abuelo (Περήφανος για τον παππού του)
• 
  Capricho Νο. 40: ¿De qué mal morirá? (Από τι κακό θα πεθάνει;)
• 
  Capricho Νο. 41: Ni más ni menos (Ούτε λίγο, ούτε πολύ)
• 
  Capricho Νο. 42: Tú que no puedes (Εσύ που δεν μπορείς)
• 
  Capricho Νο. 43: El sueño de la razón produce monstruos (Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα)
• 
  Capricho Νο. 44: Hilan delgado (Ψιλογνέθουν)
• 
  Capricho Νο. 45: Mucho hay que chupar (Έχουν πολλά να ρουφήξουν)
• 
  Capricho Νο. 46: Corrección (Μετάνοια)
• 
  Capricho Νο. 47: Obsequio al maestro (Τιμή στο δάσκαλο)
• 
  Capricho Νο.48: Soplones (Ψιθυριστές)
• 
  Capricho Νο. 49: Duendecitos (Μικρά Τελώνια)
• 
  Capricho Νο. 50: Los Chinchillas (Οι Τσιντσίγιας)
• 
  Capricho Νο. 51: Se repulen (Καλωπίζονται)
• 
  Capricho Νο. 52: ¡Lo que puede un sastre! (Να τι καταφέρνει ένας ράφτης!)
• 
  Capricho Νο. 53: ¡Que pico de oro! (Γειά σου χρυσόστομε!)
• 
  Capricho Νο. 54: El vergonzoso (Ο ντροπαλός)
• 
  Capricho Νο. 55: Hasta la muerte (Μέχρι θανάτου)
• 
  Capricho Νο. 56: Subir y bajar (Ανεβάσματα και κατεβάσματα)
• 
  Capricho Νο. 57: La filiación (Η καταγωγή)
• 
  Capricho Νο. 58: Trágala perro (Κατάπιε το, σκύλε)
• 
  Capricho Νο. 59: ¡Y aún no se van! (Και παρόλα αυτά δεν φεύγουν)
• 
  Capricho Νο. 60: Ensayos (Δοκιμές)
• 
  Capricho Νο. 61: Volavérunt (Πέταξαν στο καλό)
• 
  Capricho Νο. 62: ¡Quién lo creyera! (Ποιος θα το πίστευε!)
• 
  Capricho Νο. 63: ¡Miren que graves! (Δέστε τι σοβαροί!)
• 
  Capricho Νο. 64: Buen viaje (Καλό ταξίδι)
• 
  Capricho Νο. 65: ¿Dónde va mamá? (Πού πάει η μαμά;)
• 
  Capricho Νο. 66: Allá va eso (Να κι αυτό)
• 
  Capricho Νο. 67: Aguarda que te unten (Στάσου να σ' αλείψουν)
• 
  Capricho Νο. 68: Linda maestra (Ωραία δασκάλα!)
• 
  Capricho Νο. 69: Sopla (Φύσημα)
• 
  Capricho Νο. 70: Devota profesión (Ευλαβές επάγγελμα)
• 
  Capricho Νο. 71: Si amanece, nos vamos (Όταν χαράξει, εμείς φεύγουμε)
• 
  Capricho Νο. 72: No te escaparás (Δεν θα ξεφύγεις)
• 
  Capricho Νο. 73: Mejor es holgar (Καλύτερα να τεμπελιάζεις)
• 
  Capricho Νο. 74: No grites, tonta (Μην τσιρίζεις, ανόητη)
• 
  Capricho Νο. 75: ¿No hay quién nos desate? (Δεν βρίσκεται κανείς να μας λύσει;)
• 
  Capricho Νο. 76: Está vuestra merced... pues, como digo... ¡eh! ¡cuidado! si no... (Εντάξει; Εμ...λοιπόν, όπως είπα... Ε! Προσοχή Αλλιώς ...)
• 
  Capricho Νο. 77: Unos a otros (Ο ένας στον άλλον)
• 
  Capricho Νο. 78: Despacha, que despiertan (Κάνε γρήγορα, ξυπνούν)
• 
  Capricho Νο. 79: Nadie nos ha visto (Κανένας δε μας είδε)
• 
  Capricho Νο. 80: Ya es hora (Είναι ώρα)

Πηγές

• Albert Boime, A Social History of Modern Art. University of Chicago Press, 1991. ISBN 0-226-06335-6.
• John J. Ciofalo, The Self-Portraits of Francisco Goya. Cambridge University Press, 2001.
• Εθνική Πινακοθήκη

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Caprichos (PDF in the Arno Schmidt Reference Library)
• Translation of the 1799 Advertisement for sale of the series
• Pruebas de estado