Μετάβαση στο περιεχόμενο

Δούκας Ερνστ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Δούκας Ερνστ

Ο Δούκας Ερνστ (γερμανικά: Herzog Ernst) είναι Γερμανός θρυλικός ήρωας και ο τίτλος γερμανικού έπους της μεσαιωνικής άνω γερμανικής γλώσσας, το οποίο πιθανότατα γράφτηκε γύρω στο 1180 από έναν ανώνυμο συγγραφέα από την περιοχή του Ρήνου. Συχνά αναφέρεται σε παλαιότερες ταξινομήσεις ως ένα από τα λεγόμενα έπη των μινεστρέλων του Μεσαίωνα, έργα που για πρώτη φορά μετά από αιώνες κυριαρχίας των θρησκευτικών θεμάτων στην ποίηση, είχαν σκοπό όχι διδακτικό, αλλά ψυχαγωγικό. [1]

Η ιστορία ήταν πολύ δημοφιλής τον Μεσαίωνα στη Γερμανία, όπως αποδεικνύεται από τον αριθμό των χειρογράφων που έχουν βρεθεί σε ένα ευρύ φάσμα περιοχών. Βασισμένος σε ιστορικά γεγονότα, ο ποιητής αναμειγνύει στοιχεία επικά, παραμύθια και φανταστικές περιγραφές της Ανατολής και των μακρινών περιοχών (δημοφιλές θέμα λόγω της Β΄ Σταυροφορίας), και προβάλει την τιμή, την πίστη και τη συγχώρεση, βασικές αρχές του ιπποτισμού.

Ιστορικό υπόβαθρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ιστορικό υπόβαθρο του αφηγηματικού ποιήματος, το οποίο βασίζεται σε λατινική πηγή, συνδυάζει (μεταξύ άλλων γεγονότων) δύο ιστορικά γεγονότα: τη διαμάχη μεταξύ του δούκα Λιούντολφ της Σουηβίας και του πατέρα του αυτοκράτορα Όθωνα Α΄ το 953-954 και την εξέγερση του δούκα Ερνέστου Β΄ της Σουαβίας ενάντια στον πατριό του αυτοκράτορα Κορράδο Β΄ το το 1026–1027. [2]Οφείλει τις πολυάριθμες διασκευές του στις περιπέτειες του ήρωα στη μυθική Ανατολή, καθώς και στο πολιτικό υπόβαθρο: την προβληματική σχέση μεταξύ πριγκίπων και βασιλιάδων. [3]

Εντυπωσιακός είναι ο περίπλοκος συνδυασμός διαφορετικών αφηγηματικών μοτίβων, τα οποία συνδυάζει έξυπνα ο ποιητής, ειδικά στη συνένωση της αυτοκρατορικής ιστορίας (εξέγερση και ενέργειες του Δούκα Ερνστ μετά την επιστροφή του) και της ανατολίτικης ιστορίας (περιπέτειες σε ξένη χώρα). Στην ανατολίτικη ιστορία χρησιμοποιεί μοτίβα και σκηνές που ήταν γνωστές τον 12ο αιώνα από τη μυθική ταξιδιωτική λατινική αφήγηση του 9ου αιώνα Navigatio Sancti Brendani του Ιρλανδού αγίου Μπρένταν με θαλασσινές περιπέτειες του αγίου και των συντρόφων του στον Ατλαντικό και από τη συλλογή παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες (Σεβάχ ο Θαλασσινός) και βασίζεται στις μεσαιωνικές γνώσεις από εγκυκλοπαίδειες και αρχαίες περιγραφές του κόσμου. Ειδικότερα, η απεικόνιση των σωματικά παραμορφωμένων και των μυθικών πλασμάτων της Ανατολής, όπως εμφανίζονται στον μεσαιωνικό Παγκόσμιο χάρτη του Έμπσντορφ, π.χ. πλάσματα με ανθρώπινα σώματα και κεφάλια γερανών, [4]το μαγνητικό βουνό, μυρμήγκια που θάβουν χρυσάφι, πυγμαίοι, ήταν τόσο συναρπαστικά που διαμόρφωσαν μια πλούσια παράδοση για έργα με περιγραφές της εξωτικής Ανατολής και του ρομαντικού κόσμου των Σταυροφοριών.

Ο Ερνστ μεγαλώνει στη Βαυαρία υπό την κηδεμονία του συμβούλου Βέτζελ, μετά τον θάνατο του δούκα πατέρα του όταν ο Ερνστ ήταν παιδί. Λόγω της καταγωγής του, της κατάλληλης κατάρτισης και των αρετών του, αντιπροσωπεύει το ιδανικό αυλικό πρότυπο και είναι υποδειγματικός ηγεμόνας: έμαθε ιταλικά και λατινικά, πέρασε μερικά «χρόνια σπουδών» στο εξωτερικό και τελικά χρίστηκε ιππότης, αφοσιωμένος στην υπεράσπιση της εκκλησίας, της χριστιανικής πίστης και στην προστασία των χήρων και των ορφανών. Μια μέρα, ο αυτοκράτορας Ότο στέλνει τον στενό του σύμβουλο κόμη Χάινριχ να ζητήσει σε γάμο τη μητέρα του Ερνστ, Αδελαΐδα. Πολύ σύντομα, ο Χάινριχ αντιπαθεί τον Ερνστ, ο οποίος διαπρέπει στις ιπποτικές αρετές, αλλά έχει μια ιδιοσυγκρασία ανυπότακτη που μπορεί να τον οδηγήσει σε δύσκολες καταστάσεις. Μετά το γάμο της μητέρας του με τον αυτοκράτορα, ο οποίος τον αντιμετωπίζει σαν θετό του γιο, ο Ερνστ λαμβάνει πολλά φέουδα και αγαθά και γίνεται ο σημαντικότερος σύμβουλος στην αυλή.

Ο Χάινριχ από ζήλια διασπείρει ψευδείς φήμες ότι ο Ερνστ θέλει να ανατρέψει τον αυτοκράτορα και καταφέρνει να καταστρέψει τον δεσμό του Ότο με τον θετό γιο του. Παρά τις αρχικές αμφιβολίες, ο Ότο πιστεύει τις συκοφαντίες, αποσύρει την εύνοιά του προς τον Ερνστ και βάζει τον Χάινριχ να πραγματοποιήσει στρατιωτική εκστρατεία εναντίον της Βαυαρίας. Τόσο οι προσπάθειες της μητέρας του όσο και της πριγκιπικής κοινότητας αποτυγχάνουν. Ο αυτοκράτορας παραμένει ανένδοτος και αρνείται στον Ερνστ την ευκαιρία να υπερασπιστεί τον εαυτό του σε δημόσιο δικαστήριο. Ο Ερνστ αποφασίζει να εκδικηθεί και κάνει μια απόπειρα δολοφονίας κατά του Χάινριχ, τον οποίο σκοτώνει, και του αυτοκράτορα, από την οποία ο Ότο διασώζεται. Ειρηνική λύση στη σύγκρουση δεν είναι πλέον δυνατή. Ο αυτοκράτορας του αφαιρεί τα φέουδα και την κληρονομιά του και οι πρίγκιπες απομακρύνονται τώρα από τον Ερνστ. Στον εξαετή πόλεμο που ξέσπασε, ο Ερνστ αρχικά αγωνίστηκε ενάντια στον αυτοκρατορικό στρατό, αλλά όταν οι πόροι του εξαντλήθηκαν, εγκατέλειψε την αντίσταση και αποφάσισε να φύγει.

Ο Ερνστ, ο σύμβουλός του Βέτζελ και μια μικρή ομάδα ιπποτών ξεκίνησαν για την Ιερουσαλήμ. Ταξιδεύουν μέσω της Κωνσταντινούπολης και σαλπάρουν προς τους Αγίους τόπους, τους πιάνει καταιγίδα και καταλήγουν σε άγνωστα νερά. Μετά από πολλές κακουχίες, φτάνουν σε μια παράξενη, εγκαταλελειμμένη πόλη όπου προσπαθούν ανεπιτυχώς να απελευθερώσουν μια γυναίκα που είχε αιχμαλωτιστεί από ανθρωπόμορφα πουλιά. Μετά την αναχώρησή τους, το πλοίο τους καταστρέφεται στο μυστηριώδες μαγνητικό βουνό και χρειάζεται να ξεγελάσουν μερικούς γρύπες για να τους πετάξουν στον προορισμό τους. Ακολουθώντας ένα ποτάμι, η μειωμένη πλέον ομάδα ιπποτών κατασκευάζουν μια σχεδία και ταξιδεύουν κάτω από το βουνό, όπου ο Ερνστ βρίσκει ένα τεράστιο πετράδι, κόσμημα που σκοπεύει να χαρίσει στον Ότο κατά την επιστροφή του.

Τελικά η ομάδα βρίσκει τον δρόμο προς τον πολιτισμό, φθάνουν στη χώρα των Αριμασπών αν και οι άνθρωποι σε αυτήν την περιοχή φαίνονται πολύ διαφορετικοί, άλλοι με ένα μόνο μάτι, άλλοι με ένα πόδι ή μακριά αυτιά. Αφού υπερασπίστηκε τον τοπικό βασιλιά πολεμώντας πολλά από αυτά τα πλάσματα, ο Ερνστ κερδίζει τον σεβασμό και λαμβάνει ένα φέουδο, σύντομα όμως αναχωρεί με τους άνδρες του με ένα νέο πλοίο. Φτάνει σε μια φυλή πυγμαίων, τους οποίους ελευθερώνει από τα ανθρωπόμορφα πουλιά που συνάντησε προηγουμένως. Επιτέλους, καταφέρνει να φτάσει στην Ινδία, όπου αρχικά βοηθά τον βασιλιά να πολεμήσει τον σουλτάνο της Βαβυλώνας, πριν χρησιμοποιήσει τη βοήθεια του σουλτάνου για να ταξιδέψει στην Ιερουσαλήμ. Μετά από πολλές νέες περιπέτειες, τελικά επιστρέφει στο σπίτι του, όπου ο αυτοκράτορας τον συγχωρεί και του επιστρέφει την περιουσία του και ο Ερνστ του παραδίδει το πετράδι που είχε φυλάξει γι' αυτόν. [5]

Τα φανταστικά πλάσματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιστορία ξεκινά στη Δύση και στη συνέχεια μεταφέρεται σε μια εξωτική Ανατολή γεμάτη με φανταστικούς πολιτισμούς και πλάσματα. Ωστόσο, ο Ερνστ δεν παραξενεύεται, τα αντιμετωπίζει ήρεμα. Το κοινό της εποχής υπέθετε ότι τα περίεργα πλάσματα σε μακρινά μέρη θεωρούνταν δεδομένα. Πολυάριθμα κείμενα και αναφορές (που τότε θεωρούνταν ταξιδιωτικές αναφορές, αλλά στην εποχή μας θα ταξινομούνταν ως λογοτεχνία του φανταστικού) έκαναν την ύπαρξη μυθικών πλασμάτων να φαίνεται αυτονόητη, άλλωστε το φανταστικό παρουσιάζονταν πάντα με φόντο οικείο: η κοινωνική δομή είναι παρόμοια με της χώρας του (φεουδαρχική) και τα πλάσματα είναι σαν τους ανθρώπους (απλώς με μια ιδιαίτερα τονισμένη ανατομική απόκλιση).[6]

Το ποίημα μεταφράστηκε και διασκευάστηκε ευρέως, με σημαντικές αλλαγές ανάλογα με το ενδιαφέρον του αφηγητή και του κοινού, από τον Μεσαίωνα έως την εποχή μας.

Αξιοσημείωτη είναι και η διασκευή του Δούκα Ερνστ, που αποδόθηκε στον Ούλριχ φον Έτζενμπαχ. Λατινικές μεταφράσεις καταγράφηκαν από τον 13ο αιώνα σε στίχους και δύο σε πεζογραφία. Η πρώτη έκδοση τυπώθηκε στο Άουγκσμπουργκ το 1476, ακολούθησαν άλλες δύο εκδόσεις μεταξύ 1477 και 1486. Μια άλλη συντομευμένη εκδοχή παραδόθηκε μέχρι τον 19ο αιώνα. Ένα άσμα που εστιάζει σχεδόν αποκλειστικά στις περιπέτειες στην Ανατολή - παραδίδεται επίσης ως «λαϊκό βιβλίο» - γράφτηκε αρχικά τον 14ο αιώνα.[3]

Το 1817, ο Λούντβιχ Ούλαντ χρησιμοποίησε το θέμα στην τραγωδία του Duke Ernst of Swabia, όπως και ο θεατρικός συγγραφέας Πήτερ Χανκς στο έργο The People's Book of Duke Ernst ή The Hero and His Entourage (1956). Αξιοσημείωτη είναι η διασκευή σε ταινία κινουμένων σχεδίων Herzog Ernst από τον Lutz Dammbeck το 1993.[7]