Κιτρέα η λιμεττία

Κιτρέα η λιμεττία; (Citrus limetta)
	; Από την Flora Universalis του David Dietrich, που δημοσιεύθηκε το 1831 από τον August Schmid στην Jena, Γερμανίας.; Πλάκα χαλκογραφίας, χρωματισμένη με το χέρι.
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Angiosperms);
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Eudicots );
Τάξη:	Σαπινδώδη (Sapindales);
Οικογένεια:	Ρουτίδες (Rutaceae);
Γένος:	Κιτρέα (Citrus);
Είδος:	Κ. η λιμεττία (C. limetta);
Διώνυμο
	Κιτρέα η λιμεττία (Citrus limetta); Joseph Antoine Risso (Risso)

Η Κιτρέα η λιμεττία (Citrus limetta) είναι ένα είδος εσπεριδοειδούς (citrus), κοινώς γνωστό ως γλυκό μοσχολέμονο, γλυκολέμονο και γλυκιά λιμεττία (sweet limetta). Εναλλακτικά, θεωρείται ότι είναι μια ποικιλία του λεμονιού (Citrus limon), η C. limon 'Limetta'.^[1] Είναι εγγενές στη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ασία, καλλιεργείται όμως έντονα και στη λεκάνη της Μεσογείου.^[2]

Είναι διαφορετικός καρπός από το γλυκό μοσχολέμονο της Παλαιστίνης^[3] και από τα γνώριμα ξινά μοσχολέμονα, όπως το Key Lime και το Περσικό μοσχολέμονο. Στη Γαλλία ορισμένες φορές φορές ονομάζεται περγαμόντο (bergamot), δεν πρέπει όμως να συγχέεται με το εσπεριδοειδές δέντρο περγαμοντιά (Citrus bergamia) ή το περγαμόντο.^[4]

Περιγραφή

Το C. limetta είναι μικρό δέντρο, με ύψος έως 8 μ. Έχει ακανόνιστα κλαδιά και σχετικά ομαλό, καφέ-γκρι φλοιό. Έχει πολλά αγκάθια, μήκους από 1,5 έως 7,5 εκ. Οι μίσχοι,^{[Σημ. 1]}^[5] είναι στενοί, αλλά σαφώς φτερωτοί και έχουν μήκος 8-29 χιλ. Τα φύλλα είναι ένωση, με οξυτενή (acuminate) φυλλάδια μήκους 5-17 εκ. και πλάτους 2,8 έως 8 εκ. Τα άνθη είναι λευκά, 2-3 εκ. Οι καρποί είναι ωοειδείς και πράσινοι και με την ωρίμανσή τους γίνονται κίτρινοι, με πρασινωπό πολτό. Ο μυελός του φυτού (pith) είναι λευκός και σε πάχος περίπου 5 χιλ. Παρά την ονομασία του, ο καρπός του γλυκού μοσχολέμονου μοιάζει εμφανισιακά πολύ με πρασινωπό πορτοκάλι.

Το C. limetta φυτρώνει σε τροπικά και υποτροπικά κλίματα. Ξεκινά να αποδίδει καρπούς σε 5-7 έτη, με μέγιστη παραγωγή στα 10 με 20 χρόνια. Πολλαπλασιάζεται με σπόρους.

Γεύση

Όπως υποδηλώνει η ονομασία «γλυκό μοσχολέμονο», η γεύση του είναι γλυκιά και ήπια, αλλά διατηρεί την ουσία του μοσχολέμονου. Η γεύση του μοσχολέμονου αλλάζει γρήγορα όταν έλθει σε επαφή με τον αέρα και θα γίνει πικρή εντός ολίγων λεπτών, αλλά αν γίνει χυμός και καταποθεί γρήγορα, η γεύση είναι γλυκιά. Η γεύση του είναι λίγο πιο επίπεδη από ό,τι στα περισσότερα εσπεριδοειδή, λόγω της έλλειψης οξύτητας. Μπορεί να συγκριθεί με το limeade^{[Σημ. 2]} και την φράπα.

Αφορά τον ωμό καρπό από το γλυκό λεμόνι.
Διατροφική αξία 100 g (3.5 oz)
Ενέργεια		180 kJ
Θερμίδες		43 kcal
Πρωτεΐνες		0,7-0,8 g
Λιπαρά		0,3 g
Υδατάνθρακες		9,3 g
Ίνες		0,5 g
Σάκχαρα		1,7 g
Βιταμίνες
Βιταμίνη Α		0,006 mg (%)
Βιταμίνη C		50 mg (60%)
Ανόργανα άλατα
Ασβέστιο		40 mg (4%)
Σίδηρος		0,7 mg (5%)
Φωσφόρος		30 mg (4%)
Κάλιο		490 mg (10%)
Άλλα συστατικά
Νερό		88 g
Μονάδες μέτρησης μg = micrograms, mg = milligrams IU = International units
Τα ποσοστά είναι χονδρικά με βάση τις συνιστώμενες δόσεις που ισχύουν στις ΗΠΑ για τους ενήλικες.

Χρήσεις

Το γλυκό λάιμ σερβίρεται σχεδόν αποκλειστικά ως χυμός και είναι ο πιο κοινός διαθέσιμος χυμός εσπεριδοειδούς στην Ινδία, το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές. Ο χυμός πωλείται συνήθως από κινητούς πάγκους στο δρόμο, όπου φρεσκοστίβονται και μερικές φορές σερβίρονται με αλμυρό τσάατ μασάλα (chat masala) ή (kala namak), εκτός κι' αν ειπωθεί στον πωλητή να μην το προσθέσει.

Όπως και στα περισσότερα εσπεριδοειδή, ο καρπός είναι πλούσιος σε βιταμίνη C, παρέχοντας 50 mg ανά μερίδα των 100 g.^[6] Στο Ιράν, χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της γρίπης και του κοινού κρυολογήματος.

Το δέντρο χρησιμοποιείται για καλλωπιστικούς σκοπούς καθώς και ως απόθεμα μοσχευμάτων.^[2]

Έλεγχος για την ωριμότητα

Όπως τα περισσότερα εσπεριδοειδή, τα γλυκά λάιμ δεν ωριμάζουν εκτός του δέντρου και πρέπει να συλλέγονται όταν είναι πλήρως ώριμα. Αυτό φαίνεται από τη μεγέθους μπάλας του τένις και τη λαμπερή πρασινοκίτρινη γυαλάδα του. Γρατζουνίστε απαλά την επιφάνεια ενός γλυκού μοσχολέμονου: Εάν εμφανιστούν τα έλαιά του στα νύχια, τότε, είναι ώριμα. Οι χυμώδεις καρποί γίνονται βαρείς με το μέγεθός τους.

Τα άγουροι καρποί είναι ελαφρείς για το μέγεθός τους, σκληροί με στυφή σάρκα και θα πρέπει να συλλεχθούν όταν έχουν ωριμάσει πλήρως. Οι υπερώριμοι καρποί είναι θαμποί και συρρικνωμένοι, με ξηρό, σπογγώδες δέρμα. Αποφύγετε καρπούς με καφέ-κίτρινο αποχρωματισμό.^[7]

Αποθήκευση

Τα γλυκά λάιμ κρατάνε φρέσκα έως και δύο εβδομάδες σε θερμοκρασία δωματίου και τέσσερις έως οκτώ εβδομάδες εάν τοποθετηθούν στο ψυγείο. Ο κατεψυγμένος χυμός θα κρατήσει έως και έξι μήνες. Είναι δυνατόν να παγώσουν φέτες του καρπού, αν και η περιεκτικότητα της λιμονίνης μπορεί να προκαλέσει στο πολτό να έχει πικρή γεύση με την πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με την βύθιση των φετών σε γλυκό σιρόπι, εντός ενός αεροστεγούς γυάλινου βάζου.

Σημειώσεις

↑ Ένας μίσχος (στη βοτανική) είναι ένα στέλεχος που αποδίδει ενιαία λουλούδια στην ταξιανθία. Είναι τα κλαδιά ή τα στελέχη που συνδέουν το κάθε λουλούδι σε μια ταξιανθία, που περιέχει περισσότερα από ένα λουλούδι.
↑ Το limeade, είναι ποτό με την γεύση του μοσχολέμονου, το οποίο γλυκαίνεται με ζάχαρη.

Παραπομπές

↑ Porcher, Michel H. et al. (1995), Multilingual Multiscript Plant Name Database (M.M.P.N.D): Sorting Citrus Names, The University of Melbourne, http://www.plantnames.unimelb.edu.au/Sorting/Citrus_1.html
↑ ^2,0 ^2,1 «Results of your search: Citrus limetta». ars-grin.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015.
↑ Palestine Αρχειοθετήθηκε 2019-07-26 στο Wayback Machine. at Citrus Variety Collection Website, Volume I Αρχειοθετήθηκε 2012-02-05 στο Wayback Machine. See heading: Indian (Palestine)
↑ What is a Bergamot? David Lebovitz. March 6, 2011. “According to the University of California horticultural website, Citrus limetta Risso (or what are called bergamots in France) ‘are sometimes incorrectly referred to as bergamots.’ ”
↑ Hickey, M.; King, C. (2001). The Cambridge Illustrated Glossary of Botanical Terms. Cambridge University Press. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
↑ «Nutritive Value of Indian Foods». google.co.in.
↑ Catherine Reddy. «The Earth of India: All About Sweet Lime (Mosambi)». theindianvegan.blogspot.in. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015.

[5] Ένας μίσχος (στη βοτανική) είναι ένα στέλεχος που αποδίδει ενιαία λουλούδια στην ταξιανθία. Είναι τα κλαδιά ή τα στελέχη που συνδέουν το κάθε λουλούδι σε μια ταξιανθία, που περιέχει περισσότερα από ένα λουλούδι.

[7] Το limeade, είναι ποτό με την γεύση του μοσχολέμονου, το οποίο γλυκαίνεται με ζάχαρη.

[1] Porcher, Michel H. et al. (1995), Multilingual Multiscript Plant Name Database (M.M.P.N.D): Sorting Citrus Names, The University of Melbourne, http://www.plantnames.unimelb.edu.au/Sorting/Citrus_1.html

[ars-grin.gov-2] 2,0 ^2,1 «Results of your search: Citrus limetta». ars-grin.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015.

[3] Palestine Αρχειοθετήθηκε 2019-07-26 στο Wayback Machine. at Citrus Variety Collection Website, Volume I Αρχειοθετήθηκε 2012-02-05 στο Wayback Machine. See heading: Indian (Palestine)

[4] What is a Bergamot? David Lebovitz. March 6, 2011. “According to the University of California horticultural website, Citrus limetta Risso (or what are called bergamots in France) ‘are sometimes incorrectly referred to as bergamots.’ ”

[6] Hickey, M.; King, C. (2001). The Cambridge Illustrated Glossary of Botanical Terms. Cambridge University Press. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)

[8] «Nutritive Value of Indian Foods». google.co.in.

[9] Catherine Reddy. «The Earth of India: All About Sweet Lime (Mosambi)». theindianvegan.blogspot.in. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[Σημ. 1]

[5]

[Σημ. 2]

[6]

[7]