Απεικονίσεις της Μαρίας Αντουανέτας στην τέχνη και την ποπ κουλτούρα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα από τον Ζαν-Μπατίστ Γκοτιέ Νταγκοτί, 1775.

Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα της Γαλλίας έχει περάσει στην ιστορία για τη θρυλική της τάση της προς την υπερβολή και για τον θάνατό της: εκτελέστηκε με γκιλοτίνα κατά τη Βασιλεία του Τρόμου στο απόγειο της Γαλλικής Επανάστασης το 1793 με την κατηγορία της προδοσίας. Η ζωή της έχει γίνει αντικείμενο πολλών ιστορικά τεκμηριωμένων βιογραφιών και θέμα ρομαντικών μυθιστορημάτων και ταινιών.

Βιογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως πολλοί άνθρωποι και πολλά γεγονότα που αφορούσαν τη Γαλλική Επανάσταση, η ζωή και ο ρόλος της Μαρίας Αντουανέτας στη μεγάλη αυτή στιγμή της ιστορίας εξαρτήθηκαν από πολλούς παράγοντες. Πολλές θεωρίες υπάρχουν για το πόσο μεγάλη επιρροή είχε στην επανάσταση και στην κατεύθυνση που πήρε τελικά. Ως μισητή φιγούρα βασίλισσας στα μάτια των επαναστατών, θεωρούνταν γνήσιο πρότυπο του παλιού καθεστώτος, ίσως ακόμη περισσότερο και από τον σύζυγό της, βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ΄. Η στοργική και μητρική της πλευρά επισκιάστηκε λόγω των ασυλλόγιστων δαπανών και της πολυτελούς ζωής της, καθώς και της γνωστής επιθυμίας της να προωθήσει την Αυστριακή Αυτοκρατορία. Έτσι, οι επαναστάτες την έβλεπαν ως εμπόδιο στην Επανάσταση.

Οι απόψεις για τον ρόλο της Μαρίας Αντουανέτας στη γαλλική ιστορία διέφερουν πολύ μέσα στον χρόνο. Ακόμη και όσο ζούσε, ήταν δημοφιλής εικόνα καλοσύνης και συνάμα σύμβολο όλων των κακών στοιχείων της γαλλικής μοναρχίας. Ωστόσο, κάποιοι θα υποστήριζαν ότι η κοινή ιστορική άποψη είναι ότι η Μαρία Αντουανέτα ήταν μάλλον ένα ακόμη τραγικό θύμα του ριζοσπαστισμού της Επανάστασης, παρά ένα σύμβολο της ανεπάρκειας της μοναρχίας. Αυτή η άποψη επικεντρώνεται περισσότερο στην τεκμηρίωση για τους τελευταίους μήνες, εβδομάδες και ημέρες πριν από την εκτέλεσή της, όπου φαίνεται περισσότερο ως μετανοούσα, στοργική μητέρα παρά ως προκλητική βασίλισσα.

Ορισμένες σύγχρονες πηγές, όπως η Μαίρη Γουόλστονκραφτ[1] και ο Τόμας Τζέφερσον,[2] τοποθετούν την ευθύνη για τη Γαλλική Επανάσταση και τη Βασιλείας του Τρόμου στους ώμους της Μαρίας Αντουανέτας. Άλλοι, κυρίως εκείνοι που τη γνώριζαν, εστιάζουν περισσότερο στον γλυκό χαρακτήρα της και το ιδιαίτερο θάρρος της μπροστά στις αντιξοότητες.[3] Σύμφωνα με την Καμπάν, η βασίλισσα ήταν παρεξηγημένη από τους υπηκόους της και από τους ευγενείς στις Βερσαλλίες. Η Καμπάν περιγράφει αρκετούς που, αφού πέρασαν χρόνο με τη βασίλισσα, απέκτησα πιο θετική γνώμη για εκείνη.[4]

Αμέσως μετά τομ θάνατο της Μαρίας Αντουανέτας, η εικόνα που σχημάτιζαν οι κατηγορίες κατά της βασίλισσας παρέμεινε ως η «σωστή» άποψη για πολλά χρόνια, καθώς η είδηση της εκτέλεσής της έγινε δεκτή με χαρά από τον γαλλικό λαό και οι κατηγορίες δεν σταμάτησαν ούτε και μετά τον θάνατό της.[5] Ωστόσο, από τους βασιλόφρονες θεωρήθηκε μάρτυρας τόσο εντός όσο και εκτός Γαλλίας, σε σημείο που ο Ναπολέων Βοναπάρτης γκρέμισε τον Πύργο της για να απαλλαγεί από όλα τα σύμβολα της καταπίεσης από τη βασιλική οικογένεια.[6] Η εικόνα της βασίλισσας ως μάρτυρα παρέμεινε στη μεταναπολεόντεια εποχή και μέχρι τον 19ο αι. Παράλληλα, δημοσιεύματα όπως το έργο του Ζιλ Μισλέ απεικόνιζαν τη βασίλισσα ως μια επιπόλαιη σπάταλη που κατέστρεψε τη Γαλλία από μόνη της.[7]

Το τέλος του 19ου αι. επέφερε μερικές ακόμη αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπιζόταν η βασίλισσα, ιδιαίτερα υπό το φως του (λογοκριμένου) ημερολογίου Journal intime του κόμη Άξελ Φέρσεν από έναν από τους απογόνους του. Οι θεωρίες για έναν μεγάλο δεκαετή έρωτα μεταξύ της βασίλισσας και του κόμη συζητιούνται έκτοτε. Η δημοφιλής θεωρία είναι ότι ο Λουί Σαρλ, ο δεύτερος δελφίνος (που πέθανε σε ηλικία 10 ετών από κακοποίηση), ήταν παιδί του Φέρσεν και ο βασιλιάς το γνώριζε.[8] Άλλοι υποστηρίζουν ότι η βασίλισσα είχε έναν δεσμό, αλλά δεν έκανε παιδί. άλλοι δεν πιστεύουν καν στην ύπαρξη του δεσμού.[9]

Τον 20ό αι., ορισμένες νέες βιογραφίες άρχισαν να αναπαριστούν τη βασίλισσα υπό ένα κάπως πιο συμπαθητικό πρίσμα. Ακόμη και όσοι την επέκριναν ήταν πιο συγκρετημένοι από τους επικριτές του 18ου και του 19ου αι. Η κοινή γνώμη υποβοηθήθηκε επίσης τον 20ό αι. με την εμφάνιση ταινιών βασισμένων σε βιογραφίες της βασίλισσας. Οι γνωστότερες ίσως από αυτές είναι η αμερικανική ταινία Μαρία Αντουανέτα, η τραγική βασίλισσα (Marie Antoinette, 1938), (βασισμένη στο βιβλίο του 1932 Μαρία Αντουανέτα. Εικόνα ενός μέσου χαρακτήρα (Marie Antoinette. Bildnis eines mittleren Charakters) του Στέφαν Τσβάιχ) με την υποψήφια για Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου Νόρμα Σίρερ, καθώς και η ταινία Μαρία Αντουανέτα (Marie Antoinette, 2006) της Σοφίας Κόπολα, (με βάση το βιβλίο του 2001 Marie Antoinette: The Journey της λαίδης Αντόνια Φρέιζερ), με την Κίρστεν Ντανστ στον ρόλο της βασίλισσας.

Το βιβλίο του Στέφαν Τσβάιχ κυκλοφόρησε σε ελληνική μετάφραση της Διονυσίας Μπιτζιλέκη από τις Εκδόσεις Γκοβόστη και με υπότιτλο "Πορτρέτο ενός κοινού χαρακτήρα".[10] Αντίστοιχα, το βιβλίο της Αντόνια Φρέιζερ κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2006 από τις εκδόσεις Μέδουσα - Σέλας Εκδοτική σε μετάφραση Δημήτρη Κιόρτση και Αλέξη Εμμανουήλ[11] και θεωρείται από ορισμένους σύγχρονους ιστορικούς η πιο εμπεριστατωμένη βιογραφία της βασίλισσας. Ωστόσο, φυσικά, βασίζεται σε προηγούμενες βιογραφίες και διηγήσεις. Ένα ακόμη βιβλίο γράφτηκε από τον διάσημο Αμερικανό μυθιστοριογράφο Άπτον Σίνκλερ με τη μορφή θεατρικού έργου με τίτλο Μαρία Αντουανέτα.[12]

Ταινίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτος Πρωτότυπος τίτλος Τίτλος στα ελληνικά Σκηνοθεσία Ηθοποιός
1923 Scaramouche Σκαραμούς Ρεξ Ίνγκραμ Κλοτίλντ Ντελάνο
1930 Captain of the Guard Ο λοχαγός της φρουράς Τζον Ρόμπερτσον Έβελιν Χολ
1934 Madame Du Barry Βασίλισσα χωρίς στέμμα Γουίλιαμ Ντίτερλε Ανίτα Λουίζ
1937 The King Without a Crown Ζακ Τουρνέρ Ντόρις Λόιντ
1938 Marie Antoinette Μαρία Αντουανέτα, η τραγική βασίλισσα Γ. Σ. Βαν Ντάικ Νόρμα Σίρερ
1949 Black Magic Γκρέγκορι Ράτοφ Νάνσι Γκιλντ
1952 Scaramouche Σκαραμούς, ο εκδικητής Τζορτζ Σίντνεϊ Νίνα Φος
1954 Royal Affairs in Versailles Αν μιλούσαν οι Βερσαλλίες Σασά Γκιτρί Λάνα Μαρκόνι
1956 Marie-Antoinette reine de France Μαρία Αντουανέτα Ζαν Ντελανουά Μισέλ Μοργκάν
1957 The Story of Mankind Ο κύριος της Γης Ίργουιν Άλεν Μαρί Γουίλσον
1959 John Paul Jones Ο άρχων των 5 ωκεανών Τζον Φάροου Σουζάνα Κανάλες
1961 La Fayette Λαφαγιέτ, η έφοδος των γενναίων Ζαν Ντρεβίλ Λιζελότ Πουλβέρ
1970 Start the Revolution Without Me Αρχίστε την επανάσταση χωρίς εμένα Μπαντ Γιόρκιν Μπίλι Γουάιτλο
1981 History of the World, Part I Η τρελή ιστορία του κόσμου Μελ Μπρουκς Φιόνα Ρίτσμοντ
1989 La Révolution française Ρομπέρ Ενρικό, Ρίτσαρντ Τ. Χέφρον Τζέιν Σέιμουρ
L'autrichienne Πιερ Γκρανιέ-Ντεφέρ Ούτε Λέμπερ
1995 Jefferson in Paris Ο Τζέφερσον στο Παρίσι Τζέιμς Άιβορι Σάρλοτ ντε Τούρκχαϊμ
2001 The Affair of the Necklace Επιχείρηση περιδέραιο Τσαρλς Σάιερ Τζόελι Ρίτσαρντσον
2006 Marie Antoinette Μαρία Αντουανέτα Σοφία Κόπολα Κίρστεν Ντανστ
Marie-Antoinette, la véritable histoire Ιβ Σιμονό, Φρανσίς Λεκλέρκ Καρίν Βανάς
2012 Farewell, My Queen Αντίο, βασίλισσά μου Μπενουά Ζακό Ντιάνε Κρούγκερ
2014 Mr. Peabody and Sherman Ο κος Πίμποντι & ο Σέρμαν Ρομπ Μίνκοφ Λόρι Φρέζιερ
2022 Chevalier Στίβεν Γουίλιαμς Λούσι Μπόιτον
2023 Napoleon Ναπολέων Ρίντλεϊ Σκοτ Κάθριν Γουόκερ
2023 Jeanne du Barry Ζαν ντι Μπαρί, η ερωμένη του βασιλιά Μαϊγουέν Πολίν Πολμάν

Τηλεόραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Η Ελίζαμπεθ Μπέρινγκτον έπαιξε τη Μαρία Αντουανέτα στην κωμική σειρά του BBC Let Them Eat Cake (1999).[13]
  • Η Σου Πέρκινς ερμηνεύει τον ρόλο στο τρίτο επεισόδιο της δεύτερης σειράς του The Supersizers Go... (BBC One, 2009).[14]
  • Η Μαρία Αντουανέτα εμφανίστηκε σε ένα επεισόδιο του τρίτου κύκλου της αμερικανικής τηλεοπτικής σειράς κινουμένων σχεδίων Τζόνι Μπράβο,[15] όπου μιλούσε αγγλικά με γαλλική προφορά.
  • Στη σειρά Οικογένεια Άνταμς, η Γουέντσντεϊ Άνταμς έχει μια ακέφαλη κούκλα που ονομάζεται Μαρία Αντουανέτα.[16]
  • Στο Toy Story, ο Μπαζ Λαϊτγίαρ πίνει τσάι με μια ακέφαλη κούκλα που ονομάζεται Μαρία Αντουανέτα.
  • Μια φανταστική εκδοχή της Μαρίας Αντουανέτας απεικονίζεται από την Κόρτνεϊ Φορντ στον 5ο κύκλο της σειράς υπερήρωων του CW Legends of Tomorrow.[17]
  • Η Μαρία Αντουανέτα εμφανίζεται σε ένα επεισόδιο της σειράς Animaniacs με τη Μελίσα Ράους να την ντουμπλάρει με γαλλική προφορά.

Περιστασιακές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μαρία Αντουανέτα έχει αναφερθεί σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές, συνήθως ως φιγούρα που υποδηλώνει την υπερβολή ή την καταραμένη ομορφιά.

Μερικά αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι η κινηματογραφική μεταφορά (1939) του μυθιστορήματος Όσα παίρνει ο άνεμος, στην οποία ένα πορτρέτο της βασίλισσας κρέμεται πάνω από το κρεβάτι της Σκάρλετ Οχάρα στη νέα της έπαυλη στην Ατλάντα.[18] Στο Οικογένεια Άνταμς 2 (Addams Family Values, 1993), η Γουέντσντεϊ Άνταμς ντύνει τον νέο της αδελφό Μαρία Αντουανέτα και προσπαθεί να τον εκτελέσει στην γκιλοτίνα για εγκλήματα κατά της δημοκρατίας.[19]

Στην ταινία του Ντίνου Δημόπουλου Μια τρελή τρελή οικογένεια (1965), όταν η Πάστα Φλώρα (Μαίρη Αρώνη) μαθαίνει ότι ο εν διαστάσει σύζυγός της, Στέλιος (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος), σκοπεύει να φέρει στο σπίτι τους τη νέα του μνηστή (Ελένη Κριτή), αναφωνεί: "Αυτό είναι επανάσταση! Τώρα καταλαβαίνω τι πέρασε η καημενούλα η Μαρία Αντουανέτα".

Στην αμερικανική δραματική σειρά Gossip Girl του CW, ένα σκίτσο που μοιάζει πολύ με την Κίρστεν Ντανστ στον ρόλο της Μαρίας Αντουανέτας διακοσμεί την κρεβατοκάμαρα της βασικής ηρωίδας Μπλερ Γουόλντορφ. Στη δεύτερη σειρά του Sex and the City, όταν η Σάρλοτ Γιορκ επικρίνει μια φίλη της επειδή πιστεύει ότι ζει σε αταξική κοινωνία, η Κάρι Μπράντσο την αποκαλεί Μαρία Αντουανέτα. Για ττον γάμο Μέλανι και Λίντσεϊ στο Queer as Folk, μια Γαλλίδα υπεύθυνση τροφοδορίας προτείνει ένα πλούσιο γαλλικό επιδόρπιο στο οποί η Μέλανι απαντάει: "Και πόσο κάνει το τελευταίο γεύμα της Μαρίας Αντουανέτας;"

Στη δραματική σειρά τρόμου του AMC Ο τρόμος, ο Τζορτζ Χένρι Χότζσον φοράει στολή της Μαρίας Αντουανέτας στο καρναβάλι.

Ιστορική μυθοπλασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πιο γνωστό ιστορικό μυθιστόρημα που παρουσιάζει τη Μαρία Αντουανέτα Ο ιππότης του κόκκινου σπιτιού (Le Chevalier de Maison-Rouge) του Αλέξανδρου Δουμά.[20] Είναι το πρώτο από μια σειρά έξι βιβλίων του Δουμά με την επωνυμία «μυθιστορήματα της Μαρίας Αντουανέτας». Σε γενικές γραμμές, η βασίλισσα παρουσιάζεται με συμπάθεια.

Οι δύο πιο γνωστές κινηματογραφικές ερμηνείες της Μαρίας Αντουανέτας ήταν στην ταινία Μαρία Αντουανέτα, η τραγική βασίλισσα του 1938, σε σκηνοθεσία Γ. Σ. Βαν Ντάικ, στην οποία τη βασίλισσα έπαιξε Νόρμα Σίρερ και στη Μαρία Αντουανέτα του 2006 σε σκηνοθεσία Σοφίας Κόπολα και πρωταγωνίστρια την Κίρστεν Ντανστ.

Η Μαρία Αντουανέτα κατέχει εξέχουσα θέση στα The Ghosts of Versailles, εν μέρει οπερατική μεταφορά του θεατρικού έργου Η ένοχη μητέρα του Μπομαρσέ σε μουσική του Τζον Κοριλιάνο και λιμπρέτο του Γουίλιαμ Μ. Χόφμαν.

Στην ταινία Αμαντέους, η βασίλισσα αναφέρεται δύο φορές από τον αδερφό της, αυτοκράτορα Ιωσήφ Β' ως "Αντουανέτα". Η τελική της πτώση προμηνύεται όταν ο αυτοκράτορας λέει στον Μότσαρτ γιατί απαγόρευσε το έργο Ο γάμος του Φιγκαρό.

Στην ταινία του 2007 Σρεκ ο τρίτος, η πριγκίπισσα Φιόνα φοράει ένα φόρεμα που μοιάζει πολύ με τα υπερμεγέθη φορέματα της Μαρίας Αντουανέτας.

Στο φινάλε του 6ου κύκλου της σειράς κινουμένων σχεδίων Totally Spies!, οι Σαμ, Κλόβερ και Άλεξ κερδίζουν ένα βραβείο για να μείνουν στο Ανάκτορο των Βερσαλλιών. Οι κατάσκοποι και οι συμμαθητές τους συμμετέχουν σε μια γαλλική επίδειξη μόδας που βασίζεται στη Μαρία Αντουανέτα και την αγαπημένη της ενδυμασία ως βασίλισσα της Γαλλίας τον 17ο αι.

Μουσική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιντεοπαιχνίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μόδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η 9η έκδοση του CR Fashion Book είναι εμπνευσμένη από τη Μαρία Αντουανέτα.[24] Στο εξώφυλλο την υποδύεται η Ριάνα.

Η σειρά 2013 Resort Collection της Chanel άντλησε έμπνευση από τη Μαρία Αντουανέτα.[25]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Wollstonecraft, 33–35.
  2. ↑ Fraser, 457–458.
  3. ↑ Fraser, 129, 291.
  4. ↑ Campan, Jeanne-Louise-Henriette (2006). The Private Life of Marie Antoinette: A Confidante's Account. 1500 Books, LLC, p. 125
  5. ↑ Fraser, 442.
  6. ↑ Fraser, 382.
  7. ↑ Fraser, 455.
  8. ↑ Hermann, chapter 6.
  9. ↑ «Tea at Trianon». Elena Maria Vidal. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2007. 
  10. ↑ «Μαρία Αντουανέτα». Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  11. ↑ «Μαρία Αντουανέτα». Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  12. ↑ «Marie Antoinette . A play by Upton Sinclair... 3087978». www.nationaltrustcollections.org.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. [νεκρός σύνδεσμος]
  13. ↑ «Let Them Eat Cake characters». British Comedy Guide (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  14. ↑ «Feature: Sue Perkins and Giles Coren on Supersizers Eat». The Telegraph (στα Αγγλικά). 10 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  15. ↑ «Hold That Schmoe». Johnny Bravo Wiki (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  16. ↑ «5 ηθοποιοί που έπαιξαν την Wednesday πριν την Τζένα Ορτέγκα». Provocateur. 1 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  17. ↑ Gelman, Vlada (17 February 2020). «Legends of Tomorrow EPs Preview New Zari's First Time-Travel Mission, Taking on Original Influencer Marie Antoinette». TVLine. https://tvline.com/2020/02/17/legends-of-tomorrow-spoilers-season-5-episode-4-zari-first-case-marie-antoinette/. Ανακτήθηκε στις 17 February 2020. 
  18. ↑ «Best Shot Collection: Gone With the Wind (Pt. 2) - Blog - The Film Experience». thefilmexperience.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  19. ↑ Davis, Maddie (5 Δεκεμβρίου 2022). «The Addams Family Is Great, but Addams Family Values Is the Superior Film». CBR (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  20. ↑ «Le Chevalier de Maison-Rouge». www.ecoledesloisirs.fr (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  21. ↑ Queen - Killer Queen Lyrics, https://www.metalkingdom.net/lyrics-song/queen-killer-queen-15796, ανακτήθηκε στις 2024-04-06 
  22. ↑ Καβατζικλής, Δημήτρης. «Η Μαρία Αντουανέτα στην ποπ κουλτούρα». mikropragmata.lifo.gr. 
  23. ↑ Maloy, Sarah (24 Ιουνίου 2011). «Selena Gomez Time Travels In 'Love You Like A Love Song' Video». Billboard (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2024. 
  24. ↑ «Rihanna As Marie Antoinette On the Cover of CR Fashion Book» (στα αγγλικά). CR Fashion Book. 2016-09-07. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-01-04. https://web.archive.org/web/20180104192531/http://www.crfashionbook.com/celebrity/a9167414/rihanna-crfashionbook/. Ανακτήθηκε στις 2018-01-04. 
  25. ↑ Blanks, Tim. «Chanel Resort 2013 Fashion Show» (στα αγγλικά). Vogue. https://www.vogue.com/fashion-shows/resort-2013/chanel. Ανακτήθηκε στις 2018-01-04. 

Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Απεικονίσεις_της_Μαρίας_Αντουανέτας_στην_τέχνη_και_την_ποπ_κουλτούρα&oldid=10533591"