Αλβέρτος της Σαξονίας (φιλόσοφος)

Αλβέρτος της Σαξονίας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1316; Bahrdorf
Θάνατος	8 Ιουλίου 1390; Χάλμπερσταντ
Χώρα πολιτογράφησης	Γερμανία
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	λατινική γλώσσα
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Καρόλου
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μαθηματικός; φιλόσοφος; διδάσκων πανεπιστημίου; καθολικός ιερέας; καθολικός επίσκοπος
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο της Βιέννης; Πανεπιστήμιο του Παρισιού
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Roman Catholic Bishop of Halberstadt (από 1366); επίσκοπος
	δεδομένα

Ο Αλβέρτος της Σαξονίας (γερμανική γλώσσα: Albert von Rickmersdorf, 1316 – 8 Ιουλίου 1390) ήταν Γερμανός φιλόσοφος, γνωστός για τις συνεισφορές του στη λογική και στη φυσική. Διετέλεσε Επίσκοπος του Χάλμπερσταντ από το 1366 μέχρι τον θάνατό του.

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αλβέρτος γεννήθηκε στο μικρό χωριό Ρίκενσντορφ, κοντά στην πόλη Χέλμστεντ της Σαξονίας και ήταν γιος αγρότη. Επειδή όμως έδειξε ξεχωριστό ταλέντο, στάλθηκε να σπουδάσει στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο της Πράγας και στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Στο Παρίσι πήρε το δίπλωμα Magister Artium, που τότε έδινε το δικαίωμα να γίνει κάποιος καθηγητής στο ίδρυμα, θέση που κράτησε από το 1351 ως το 1362. Επιπλέον μελέτησε θεολογία στο Κολέγιο της Σορβόννης, αν και χωρίς να πάρει πτυχίο. Το 1353 αναφέρεται ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Ωστόσο, μετά το 1362, ο Αλβέρτος πήγε στην αυλή του Πάπα Ουρβανού Ε΄ στην Αβινιόν ως επίσημος απεσταλμένος από τον Ροδόλφο Δ΄, δούκα της Αυστρίας, προκειμένου να διαπραγματευθεί την ίδρυση πανεπιστημίου στη Βιέννη. Οι διαπραγματεύσεις ήταν επιτυχείς και ο Αλβέρτος διορίσθηκε ως ο πρώτος πρύτανης του συγκεκριμένου Πανεπιστημίου, το 1365.

Το 1366 ο Αλβέρτος εκλέχθηκε Επίσκοπος του Χάλμπερσταντ (ως Αλβέρτος Γ΄), στην οποία υπαγοταν το χωριό που γεννήθηκε. Απεβίωσε στο Χάλμπερσταντ σε ηλικία μάλλον μεταξύ 65 και 70 ετών.

Η φιλοσοφία του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αλβέρτος της Σαξονίας υπήρξε μαθητής του Ζαν Μπουριντάν και επηρεάσθηκε πάρα πολύ από τις διδαχές του στη φυσική και στη λογική. Ως φυσικός φιλόσοφος, ο Αλβέρτος συνετέλεσε στη διάδοση της «γαλλικής σχολής της φυσικής φιλοσοφίας» στην Ιταλία και στην κεντρική Ευρώπη. Παρόμοια με τον Μπουριντάν, ο Αλβέρτος συνεδύασε την κριτική ανάλυση της γλώσσας με τον επιστημολογικό πραγματισμό. Ο Αλβέρτος διακρίνει, όπως έκανε και ο δάσκαλός του, μεταξύ του απολύτως αδύνατου ή αντιφατικού και του αδύνατου «στη συνηθισμένη πορεία της Φύσεως». Δέχεται λοιπόν τη διατύπωση υποθέσεων κάτω από περιστάσεις, που δεν είναι φυσικώς δυνατές, αλλά όχι αδιανόητες με δεδομένη την παντοδυναμία του Θεού. Αργότερα θεωρήθηκε ως ένας από τους κυριότερους νομιναλιστές, μαζί με τον Μπουριντάν και τον λίγο νεότερο του Μαρσίλιος του Ίνγκεν στο Παρίσι, των οποίων τα έργα είναι συχνά τόσο παρόμοια, ώστε να συγχέονται. Η μεταγενέστερη ευρεία κυκλοφορία των έργων του Αλβέρτου τον κατέστησε γνωστότερη μορφή σε αρκετές περιοχές από όσο ήταν οι σημαντικότεροι Μπουριντάν και Ορέσμιος.

Το έργο του Αλβέρτου στη λογική εμφανίζει επίσης ισχυρή επίδραση από τον Γουλιέλμου του Όκαμ, του οποίου τα σχόλια επί των logica vetus (δηλαδή των έργων του Πορφυρίου, των Κατηγοριών του Αριστοτέλη και του De interpretatione του Αριστοτέλη) έγιναν το αντικείμενο σειράς έργων του Αλβέρτου υπό τον γενικό τίτλο Quaestiones.

Οι διδαχές του Αλβέρτου της Σαξονίας στη λογική και τη μεταφυσική άσκησαν πολύ μεγάλη επίδραση. Η θεωρία της κεκτημένης ταχύτητας (impetus) εισήγαγε ένα τρίτο στάδιο στην αντίστοιχη θεωρία του Αβικέννα^[10], ως προς την κίνηση βλήματος:

Αρχικό στάδιο: Η κίνηση γίνεται σε ευθεία γραμμή, στην κατεύθυνση της κεκτημένης ταχύτητας, η οποία κυριαρχεί, ενώ η επίδραση της βαρύτητας είναι αδιόρατη.
Μεσαίο στάδιο: Η τροχιά αρχίζει να αποκλίνει προς τα κάτω από την ευθεία, ως τμήμα ενός μεγάλου κύκλου, καθώς η αντίσταση του αέρα επιβραδύνει το βλήμα και η βαρύτητα ανακτά τον έλεγχο.
Τελευταίο στάδιο: Η βαρύτητα κυριαρχεί και έλκει το βλήμα προς τα κάτω με κάθετη τροχιά, καθώς όλη η κεκτημένη ταχύτητα έχει δαπανηθεί.

Αυτή η θεωρία υπήρξε πρόδρομος της σύγχρονης θεωρίας της αδράνειας, όπως και η θεωρία του Ιωάννη του Φιλόπονου τον 6ο αιώνα μ.Χ..

Αν και ο Μπουριντάν παρέμενε η κυρίαρχη μορφή στη λογική, το έργο του Αλβέρτου Perutilis logica (περ. 1360) υπήρξε το ευρύτερα διαβασμένο σχετικό κείμενο στον ύστερο ευρωπαϊκό Μεσαίωνα, εξαιτίας της συστηματικής του δομής και του ότι πραγματεύεται και αναπτύσσει ουσιώδεις πλευρές της θέσεως του Γουλιέλμου του Όκαμ. Ακολουθεί τον Όκαμ στη θεωρία των αριστοτελικών κατηγοριών και, σε αντίθεση με τον Μπουριντάν, αρνείται να χειρισθεί την ποσότητα από μόνη της ως χαρακτηριστικό της πραγματικότητας, ανάγοντάς την σε μια «διάθεση» της ουσίας και της ποιότητας. Από την άλλη, η ανάλυση της έννοιας της σχέσεως από τον Αλβέρτο ήταν πολύ πρωτότυπη: Αν και όπως ο Όκαμ αρνείται να θεωρήσει τις σχέσεις ως οντότητες διαφορετικές από τις απόλυτες, τις αποδίδει καθαρά σε μία πράξη της ψυχής, δια της οποίας οι απόλυτες οντότητες συγκρίνονται και τοποθετούνται σε σχέση η μία με την άλλη. Ως συνέπεια αυτού, απέρριπτε τελείως ορισμένες προτάσεις που ο Όκαμ είχε δεχθεί ως λογικές, έστω και αν δεν τις ερμήνευε με τον ίδιο τρόπο.

Η ογκώδης συλλογή του Αλβέρτου με τίτλο Σοφίσματα (Sophismata, περ. 1359) εξετάζει διάφορες προτάσεις που παρουσιάζουν δυσκολίες στην ερμηνεία λόγω της υπάρξεως συγκατηγορηματικών όρων.

Ο Αλβέρτος συνέγραψε επίσης σχόλια στο Ars Vetus με τη μορφή 25 «Λογικών ερωτημάτων» (Quaestiones logicales, περ. 1356), που είχαν να κάνουν με προβλήματα σημασιολογίας και της θέσεως της λογικής, όπως και Quaestiones στα Αναλυτικά Ύστερα του Αριστοτέλη. Ο Αλβέρτος εξέτασε σε μία σειρά αμφιλεγόμενων ερωτημάτων το στάτους της λογικής και της σημασιολογίας, καθώς και τις θεωρίες της αναφοράς και της αλήθειας. Ο Αλβέρτος συνετέλεσε στη διάδοση της τερμινιστικής λογικής στην Κεντρική Ευρώπη. Η θεωρία του των συνεπειών βρίσκεται στο Perutilis Logica. Ο Αλβέρτος πραγματοποίησε ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός στη μεσαιωνική θεωρία του παραγωγικού συλλογισμού.

Αλλά το έργο του που διαβάστηκε ιδιαίτερα ήταν τα σχόλιά του πάνω στα Φυσικά του Αριστοτέλη. Πολλά χειρόγραφα των σχολίων αυτών σώζονται στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ερφούρτη και την Πράγα. Η επιτυχία αυτή εγγυήθηκε τη μετάδοση της παρισινής σχολής φυσικής φιλοσοφίας στην Ιταλία, όπου ο Αλβέρτος θεωρείτο αυθεντία. Το σχόλιό του στο Περί ουρανού άσκησε επίσης επίδραση, παραμερίζοντας τελικώς το αντίστοιχο σχόλιο του Μπουριντάν. Η Πραγματεία επί των αναλογιών αναφερόταν συχνά στην Ιταλία, όπου, μαζί με τα κείμενα των Τόμας Μπράντγουαρντιν και Ορέσμιου, επηρέασε την εφαρμογή της θεωρίας των αναλογιών στην κίνηση.

Τα σχόλια του Αλβέρτου στα Ηθικά Νικομάχεια και τα Οικονομικά επίσης σώζονται, όπως και αρκετά σύντομα μαθηματικά κείμενα, από τα οποία ξεχωρίζει το Tractatus proportionum (περ. 1353). Παρά το ότι ο Αλβέρτος μελέτησε θεολογία στο Παρίσι και ήταν αργότερα επίσκοπος, κανένα θεολογικό κείμενό του δεν σώζεται.

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Perutilis Logica Magistri Alberti de Saxonia («Πολύ χρήσιμη λογική»), Βενετία 1522 και Hildesheim 1974 (αναπαραγωγή)
Quaestiones circa logicam
Quaestiones in artem veterem
Quaestiones Posteriorum Analytici
Quaestiones logicales («Λογικά ερωτήματα»)
De consequentiis («Περί των συνεπειών»), αποδιδόμενο στον Αλβέρτο
De locis dialecticis («Περί διαλεκτικών θεμάτων»), αποδιδόμενο στον Αλβέρτο
Sophismata et Insolubilia et Obligationes, Παρίσι 1489 και Hildesheim 1975 (αναπαραγωγή)
Expositio et quaestiones in Aristotelis Physicam ad Albertum de Saxonia attributae
Questiones subtilissime in libros Aristotelis de caelo et mundo, Venetiis, 1492. Questiones subtilissime super libros posteriorum, Venetiis 1497, Hildesheim 1986 (αναπαραγωγή)
Quæstiones in Aristotelis De cælo
De latitudinibus, Πάδοβα 1505
De latitudinibus formarum
De maximo et minimo
De quadratura circuli («Περί του τετραγωνισμού του κύκλου»)
Tractatus proportionum, Βενετία 1496

Σύγχρονες εκδόσεις και μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Tractatus proportionum: Der Tractatus proportionum von Albert von Sachsen, Osterreichische Akademie der Wissenschaften, math.-nat. Klasse, Denkschriften 116(2):44–72. Springer, Βιέννη 1971
Perutilis logica, λατινικό κείμενο και ισπανική μετάφρ. του A. Muñoz-Garcia, Universidad Nacional Autonoma de Mexico, 1988
Quaestiones in Artem Veterem, λατιν. κείμενο και ισπανική μετάφρ. του A. Muñoz-Garcia, Universidad del Zulia, Maracaibo Βενεζουέλας 1988
De proprietates terminorum (2η πραγματεία της Perutilis logica), επιμ. C. Kann: Die Eigenschaften der Termini, εκδ. Brill, Leiden 1993
Quaestiones super libros Physicorum, επιμ. B. Patar: Expositio et Quaestiones in Aristotelis Physicam ad Albertum de Saxonia attributae, εκδ. Peeters, Louvain 1999 (τρείς τόμοι)
Quaestiones circa Logicam: Twenty-Five Disputed Questions on Logic, αγγλ. μετάφρ. Michael J. Fitzgerald, Dallas Medieval Texts and Translations 9, Louvain & Παρίσι 2010

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ζαν Μπουριντάν

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ ^1,0 ^1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118878646. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2015.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
↑ «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. rickme. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.
↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2015.
↑ rickme.
↑ «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. rickme. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2021.
↑ h521.
↑ WIAG-Pers-EPISCGatz-02816-001.
↑ Michael McCloskey: «Impetustheorie und Intuition in der Physik» στο Newtons Universum, Verlag Spektrum der Wissenschaft, Χαϊδελβέργη 1990, ISBN 3-89330-750-8, σελ. 18.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Joel Biard (επιμ.): Itinéraires d’Albert de Saxe. Paris Vienne au XIVe siècle, Vrin, Παρίσι 1991
Grant, Edward: A Companion to Philosophy in the Middle Ages, στη σειρά Blackwell Companions to Philosophy, Blackwell 2003
Pasnau, Robert: The Cambridge History of Medieval Philosophy, Cambridge University Press, 2010
Thijssen, Johannes M.M.H. (2007). «Albert of Saxony». New Dictionary of Scientific Biography. 1. Νέα Υόρκη: Charles Scribner's Sons, σσ. 34–36. ISBN 978-0-684-31320-7.
J.M.M.H. Thijssen: «The Buridan School Reassessed. John Buridan and Albert of Saxony», Vivarium, τόμος 42 (2004), σσ. 18-42

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Albert of Saxony (philosopher) της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).

[34366fee3420d8fba8131fc21c2755000ae6df73-1] 1,0 ^1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118878646. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2015.

[49fdb5fe81b8355b0a67fc010bab1d0476734c67-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.

[503c8b8879ebe3e0e1614b921627708c0b8228ca-3] Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.

[603fe2a09ccaa8996b9ad42808aaa408a115e33b-4] «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. rickme. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.

[7b286093b6ec03c57e39b254d18edad34fd5115e-5] Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2015.

[826915035a363a16450484088886c259fb5e79c6-6] rickme.

[6c08426c357821e34f9362e434d2c25a30cc8691-7] «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. rickme. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2021.

[605f054a5dbdb831c923450e161f6b6e2732338a-8] 521.

[0eb1f46a351e8cbabadd2546305297fe813d6e56-9] WIAG-Pers-EPISCGatz-02816-001.

[10] Michael McCloskey: «Impetustheorie und Intuition in der Physik» στο Newtons Universum, Verlag Spektrum der Wissenschaft, Χαϊδελβέργη 1990, ISBN 3-89330-750-8, σελ. 18.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]