Μοργκάνα λε Φέι

"Morgan le Fay", του Άντονυ Φρέντερικ Σάντυς (1829-1904), 1864, Πινακοθήκη του Μπέρμιγχαμ.

H Μόργκαν ή Μοργκάνα λε Φέυ (αγγλ. Morgan/Morgana le Fay), είναι βασική μορφή του Αρθουριανού Κύκλου, μια πανίσχυρη μάγισσα και πολλές φορές αντίπαλη του βασιλιά Αρθούρου και της συζύγου του, Γκουίνεβηρ.

Η Μοργκάνα είναι κόρη της μητέρας του Αρθούρου, λαίδης Ιγκρέιν, και του πρώτου της συζύγου, Γκορλουά, Δούκα της Κορνουάλης. Ο Αρθούρος είναι ετεροθαλής αδερφός της από την Ιγκρέιν και τον Ούθερ Πεντράγκον. Η Μοργκάνα έχει και δυο μεγαλύτερες αδερφές, την Ιλέιν και τη Μοργκώζ, η οποία είναι μητέρα του Γκαουέιν και του προδότη Μόρντρεντ.

Πρώτες αναφορές της Μοργκάνα

Ο χαρακτήρας πρωτοεμφανίζεται με το όνομα Μόργκεν το 12ο αιώνα στο λατινικό Vita Merlini (Η Ζωή του Μέρλιν) του Τζέφρεϋ του Μόνμουθ, όπου είναι μια από τις εννιά αδερφές που κυβερνούν στο Άβαλον. Ο συγγραφέας την παρουσιάζει σαν τυπική καλή νεράιδα, που είχε την ικανότητα να θεραπεύει, ακόμα και να αλλάζει μορφές. Ο ίδιος συγγραφέας, στο Historia Regum Britanniae (Ιστορία του Βασιλείου της Βρετανίας) ισχυρίστηκε ότι ο Αρθούρος έπλευσε προς το Άβαλον, αφού τραυματίστηκε θανάσιμα στη μάχη του Κάμλαν και μεταγενέστεροι συγγραφείς συνδέουν τη Μοργκάνα με το γεγονός αυτό, ακόμα και όσοι γενικά την περιγράφουν σαν μοχθηρή προσωπικότητα.

Στην ουαλική παράδοση υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία για τη γέννηση του Όουεν (Owain mab Urien), ο οποίος σε μεταγενέστερα γραπτά εμφανίζεται ως γιος της Μοργκάνα. Ο βασιλιάς Ούριεν βρίσκει μια όμορφη νεράιδα δίπλα σε ένα ποτάμι, που είναι υποχρεωμένη να πλένει ρούχα εκεί μέχρι να αποκτήσει παιδί από ένα Χριστιανό βασιλιά. Ο Ούριεν σμίγει μαζί της και γυρίζει ένα χρόνο αργότερα, όπου βρίσκει τη γυναίκα με δυο παιδιά, τον Όουεν και τη δίδυμη αδερφή του, Μόρβυντ. Η γυναίκα είναι η Μόντρον, που ήταν γνωστή και σαν ουαλική θεότητα, της οποίας ο πατέρας, Άβαλλοκ, είναι βασιλιάς ενός τόπου σαν το Άβαλον. Αυτό αποτυπώνει μια σύνδεση μεταξύ της Μοργκάνα του Αρθουριανού Κύκλου και της αυθεντικής ουαλικής παράδοσης, ωστόσο η Μοργκάνα εμφανίζεται παράλληλα με τον Ούριεν και τον Όουεν σε πολλά γαλλικά διηγήματα προτού γίνει οποιαδήποτε σύνδεση μεταξύ τους.

Επίσης, συχνά συσχετίζεται με την ιρλανδική πολεμική θεότητα Μόρριγκαν, κυρίως λόγω της ομοιότητας των ονομάτων τους.

Η Μοργκάνα στη Μεσαιωνική λογοτεχνία

Ο Κύκλος της Βουλγάτας (από τη λατινική ονομασία editio vulgata, δηλ. κοινή έκδοση) όσον αφορά την ιστορία του Αρθούρου, βρίσκει τη Μοργκάνα να διατηρεί καλές σχέσεις με τον Αρθούρο, αλλά να έχει θυμώσει με τη Γκουίνεβηρ, επειδή μπήκε ανάμεσα σε εκείνη κι έναν από τους εραστές της. Η Μοργκάνα προσπαθεί να σαγηνεύσει τον Λάνσελοτ και να ξεσκεπάσει τη σχέση του με τη Βασίλισσα, συχνά μέσω μαγικών τρόπων. Για παράδειγμα, φέρνει στην Αυλή του Αρθούρου ένα μαγικό κέρας, από το οποίο καμιά άπιστη γυναίκα δεν μπορεί να πιει, γιατί φτύνει αυτό που ήπιε.

Ο σερ Τόμας Μάλορυ υιοθέτησε αυτό το πορτραίτο της Μοργκάνα στο βιβλίο του Ο θάνατος του Αρθούρου (γαλλ. Le Morte d'Arthur), αν και επεξέτεινε το ρόλο της. Με ανθρώπινα και μαγικά μέσα, η Μοργκάνα προσπαθεί να ανατρέψει τον Αρθούρο από το θρόνο, ιδιαίτερα όταν οργανώνει την κλοπή του Εξκάλιμπερ από τον εραστή της, Άκκολον, και τη μονομαχία του με τον Αρθούρο.

Σύγχρονες εμφανίσεις της Μοργκάνα

Σύγχρονες ερμηνείες του Αρθουριανού μύθου θέλουν τη Μοργκάνα να σαγηνεύει τον Αρθούρο και να γεννάει τον διεστραμμένο Μόρντρεντ, αν και στις αυθεντικές πηγές μητέρα του Μόρντρεντ θεωρείται η Μοργκώζ. Εξάλλου, οπαδοί του φεμινισμού θεωρούν τη Μοργκάνα σαν προσωποποίηση γυναικείας δύναμης. Σε αυτό το πλαίσιο κάποιες φορές η Μοργκάνα λε Φέυ συνδέεται με διάφορες ερμηνείες για την κελτική θηλυκή πνευματικότητα. Βασικό παράδειγμα αποτελεί το μυθιστόρημα της συγγραφέως Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ "Ομίχλες της Άβαλον". Εδώ παρουσιάζεται μια διαφορετική άποψη για την εναντίωση της Μοργκάνα στον Αρθούρο, καθώς οι πράξεις της προέρχονται από τη μάχη να διατηρήσει ζωντανή την Παλαιά Θρησκεία απέναντι στην καταπίεση που υφίσταται από το Χριστιανισμό.

Στην ταινία "Εξκάλιμπερ" (1981), η Μοργκάνα αναλαμβάνει έναν από τους παραδοσιακούς της ρόλους σαν μαθητευόμενη του Μέρλιν, αν και νέο στοιχείο αποτελεί ο ανταγωνισμός με το δάσκαλό της.

Η Μοργκάνα έχει παρουσία και στο χώρο των κόμικς, και μάλιστα και στις δύο μεγάλες αμερικανικές εταιρίες του χώρου. Στη Marvel Comics αποτελεί μια σατανική ισχυρότατη μάγισσα που έχει έρθει αρκετές φορές αντιμέτωπη με ήρωες όπως ο Spider-Man και οι Εκδικητές, ενώ το ίδιο περίπου ισχύει και στην DC Comics. Εμφανίσεις του χαρακτήρα της Μοργκάνα έχουν γίνει βέβαια και σε άλλα κόμικς διάφορων δημιουργών όπως στο Σλέιν του Σάιμον Μπίσλεϋ.

Διάφορα

Το όνομα της, όπως είναι γνωστό στα ιταλικά, Φάτα Μοργκάνα (Fata Morgana), δηλ. "Μοργκάνα η Νεράιδα", έχει δοθεί παραδοσιακά σε ένα οπτικό φαινόμενο που οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή.

Πηγές

• Rachel Bromwich (1963) Trioedd Ynys Prydein: The Triads of the Island of Britain, University Of Wales Press. ISBN 0-7083-1386-8. Triad: Peniarth 147
• Norris J. Lacy, editor. The New Arthurian Encyclopedia. New York: Garland Publishing, Inc., 1991.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Morgan le Fay στο Wikimedia Commons