Ανατολικός Χριστιανικός μοναχισμός

Ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας, που θεωρείται ο Πατέρας του Χριστιανικού Μοναχισμού

Ανατολικός Χριστιανικός μοναχισμός είναι η ζωή που ακολουθούν οι μοναχοί και οι μοναχές της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, της Ανατολίτικης Ορθοδοξίας, της Εκκλησίας της Ανατολής και του Ανατολικού Καθολικισμού. Ο ανατολικός μοναχισμός βασίζεται στον κανόνα του Αγίου Βασιλείου και μερικές φορές αναφέρεται ως Βασιλικός.

Ιστορία

Ο Χριστιανικός μοναχισμός ξεκίνησε στην Ανατολική Μεσόγειο στη Συρία-Παλαιστίνη και την Αίγυπτο όπου οι Πατέρες της Ερήμου πρωτοστάτησαν σε παραδόσεις που θα επηρέαζαν τόσο τις ησυχαστικές παραδόσεις του Ανατολικού Ορθόδοξου Χριστιανισμού όσο και τις δυτικές μοναστικές παραδόσεις που πρωτοστάτησε ο Ιωάννης ο Κασσιανός και κωδικοποιήθηκαν στον Κανόνα του Αγίου Βενέδικτου.

Η Πρωτοχριστιανική περίοδος

Η μυστικιστική και απόκοσμη φύση του χριστιανικού μηνύματος έθεσε πολύ νωρίς τις βάσεις για την ασκητική ζωή. Το παράδειγμα των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, του Ιωάννη του Βαπτιστή και του ίδιου του Ιησού, που πήγαν στην έρημο για να προσευχηθούν και να νηστέψουν έδωσαν το παράδειγμα που ακολούθησαν εύκολα οι ευσεβείς. Στην πρωτοχριστιανική βιβλιογραφία υπάρχουν στοιχεία για άτομα που ασπάστηκαν τη ζωή της αγαμίας και της θανάτωσης για χάρη του Βασιλείου των Ουρανών, αυτά τα άτομα δεν ήταν ακόμη μοναχοί, καθώς δεν είχαν απαρνηθεί τον κόσμο, αλλά ζούσαν είτε σε πόλεις είτε κοντά στα περίχωρα του πολιτισμού. Διαβάζουμε επίσης για κοινότητες παρθένων που ζούσαν μια κοινή ζωή αφοσιωμένη στην αγαμία και την αρετή. Οι μαρτυρίες μερικών από αυτές τις κοινότητες σώζονται στην μαρτυρολογία της εποχής.

Οι ιδρυτές

Η αρχή του μοναχισμού καθεαυτή έρχεται ακριβώς στο τέλος του Μεγάλου Διωγμού του Διοκλητιανού, και ιδρυτής είναι ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας (251 - 356). Ως νέος άκουσε τα λόγια του Ευαγγελίου να διαβάζονται στην εκκλησία: Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε, πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ· καὶ δεῦρο, ἀκολούθει μοι (Αν θέλεις να είσαι τέλειος, πήγαινε και πούλησε ότι έχεις, και δώσε στους φτωχούς και θα έχεις θησαυρό στον ουρανό και έλα και ακολούθησέ με) (Κατά Ματθαίον 19:21). Ο Άγιος Αντώνιος ήταν ανάμεσα στους Πατέρες της Ερήμου - αυτούς που έφυγαν από τον κόσμο για να αναζητήσουν τον Θεό στη σιωπή και την απομόνωση της αιγυπτιακής ερήμου. Γύρω του συγκεντρώθηκαν πολλοί μαθητές, τους οποίους καθοδήγησε στην πνευματική ζωή. Αυτοί οι πρώτοι μοναχοί ήταν ερημίτες, μοναχικοί που έδιναν μοναχικό αγώνα έναντι του πειρασμού στην έρημο.

Καθώς περνούσε ο καιρός, οι μοναχοί άρχισαν να συγκεντρώνονται σε στενότερες κοινότητες. Ο Άγιος Παχώμιος ο Μέγας (περίπου 292-348) θεωρείται ως ο ιδρυτής του κοινοβιακού μοναχισμού, όπου όλοι ζουν την κοινή ζωή μαζί, σε ένα μόνο μέρος και υπό τη διεύθυνση ενός και μόνο Ηγουμένου. Το πρώτο τέτοιο μοναστήρι ήταν στο Ταβένη της Αιγύπτου.

Ο Άγιος Θεόδωρος ο Ηγιασμένος, ο βασικός μαθητής του Αγίου Παχωμίου, τον διαδέχθηκε ως επικεφαλής της μοναστικής κοινότητας στο Ταβένη. Αργότερα, ο ίδιος, συνέχισε με την ίδρυση ενός τρίτου είδους μοναστηριακού ιδρύματος, τη σκήτη, ως «μέση οδό» μεταξύ αγκυροβόλων και κενοβιτών. Μια σκήτη αποτελείται από μεμονωμένες μοναστικές κατοικίες που περιβάλλουν μια κοινή εκκλησία. Κάθε μοναχός ζει μόνος του ή μαζί με έναν ή δύο άλλους και συγκεντρώνονται όλοι, μόνο τις Κυριακές και τις γιορτές. Τον υπόλοιπο χρόνο τον περνούν δουλεύοντας και προσευχόμενοι μόνοι.

Πάνω σε αυτό το τριπλό θεμέλιο χτίστηκε όλος ο μετέπειτα Χριστιανικός μοναχισμός.