Μινωικός πολιτισμός

Χάρτης των ανακτόρων και των λοιπών κέντρων του Μινωϊκού πολιτισμού

Με τον όρο Μινωικός πολιτισμός εννοείται ο προϊστορικός πολιτισμός της Κρήτης, διακριτός του προϊστορικού πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Αρχαία Ελλάδα (Ελλαδικός πολιτισμός) και τα νησιά του Αιγαίου (Κυκλαδικός πολιτισμός). Το όνομα "Μινωικός" προέρχεται από το μυθικό βασιλιά Μίνωα και δόθηκε από τον Άρθουρ Έβανς, τον αρχαιολόγο που ανέσκαψε το ανάκτορο της Κνωσού. Η ανάλυση του Έβανς για το Μινωικό πολιτισμό ολοκληρώθηκε το 1935, και έθεσε το θεμέλιο για τη μελέτη των διαδικασιών και μετασχηματισμών που οδήγησαν στην ανάπτυξη, εδραίωση και παρακμή των Μινωιτών.

Γεωγραφία

Το νησί της Κρήτης βρίσκεται στο κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου. Το κρητικό έδαφος είναι ορεινό με περιορισμένες αλλά γόνιμες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τις οποίες ο κρητικός λαός εκμεταλλευόταν οριακά. Η οικολογία της είναι τυπικά Μεσογειακή και η γεωργική της εκμετάλλευση βασιζόταν κυρίως στα δημητριακά, τα ελαιόδενδρα και την άμπελο. Κατά την ακμή του, ο Μινωϊκός πολιτισμός επεκτάθηκε και πέρα από τη Κρήτη, σε μικρότερα νησιά του Ν. Αιγαίου, καθώς επίσης και στη Κύπρο.

Εξέλιξη

Η πρωιμότερη εγκατάσταση στη Κρήτη έχει εντοπιστεί στις περιοχές Πλακιάς και Πρέβελη. Πρόκειται για παλαιολιθικά και μεσολιθικά ευρήματα, τα παλαιότερα αναγόμενα στα 130.000 χρόνια πριν από σήμερα.
Η νεολιθική κατοίκηση, η οποία μέχρι το 2010 πιστευόταν ότι ήταν η παλαιότερη, αρχίζει με την Ακεραμική περίοδο, περί το 7000 π.Χ. Μετά από αυτή τη περίοδο ακολούθησε μια μακρά περίοδος σχετικής σταθερότητας, έως την έναρξη της Εποχής του Χαλκού, περί το 3000 π.Χ. Οι χρονολογικές παράμετροι που ορίζουν τη Μινωϊκή περίοδο της εποχής του Χαλκού αφορούν κυρίως στο χρονικό διάστημα 3000 έως 1600 π.Χ.. με κυρίαρχα γεγονότα την οικοδόμηση της Κνωσού 1900 π.Χ., την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας 1613 π.Χ., τη κατάκτηση της Κρήτης από τους Μυκηναίους περ. το 1450 π.Χ. και τη καταστροφή της Κνωσού 1370 π.Χ.

Στη Κρήτη άκμασαν περί τις 100 Μινωϊκές πόλεις.

Ζητήματα χρονολόγησης

Οι παραπάνω χρονολογήσεις είναι σχετικές βάσει αιγυπτιακών αντικειμένων που έχουν χρονολογηθεί με μεθόδους απόλυτης χρονολόγησης. Η απόλυτη χρονολόγηση του Μινωϊκού πολιτισμού βρίσκεται σε καθεστώς διαρκούς αναθεώρησης, συνεπώς οι παραπάνω χρονολογήσεις θα πρέπει να θεωρούνται συμβατικές. Στη προκειμένη περίπτωση περισσότερο χρήσιμα είναι τα συστήματα σχετικής χρονολόγησης. Ο Έβανς στηρίχθηκε στις λεπτομέρειες της κεραμεικής τυπολογίας, διαιρώντας το Μινωϊκό πολιτισμό σε Πρώιμη Μινωϊκή ή Πρωτομινωϊκή (ΠΜ), Μεσομινωϊκή (ΜΜ και Υστερομινωϊκή (ΥΜ), με υποπεριόδους I, II, και III. Αν και είναι χρήσιμο ως στρωματογραφική χρονολόγηση, το σύστημα δεν απεικονίζει πλήρως την ανάπτυξη του Μινωϊκού πολιτισμού. Το σημείο αιχμής στην ανάπτυξή του υπήρξε η εγκαθίδρυση ενός ανακτορικού συγκεντρωτικού κράτους και τούτο υπήρξε η αφορμή ώστε να αναπτύξει ο έλληνας αρχαιολόγος Νικόλαος Πλάτων μια εναλλακτική χρονολογική αλληλουχία: Προανακτορική (ΠM I–MM IΑ), Πρωτοανακτορική ή Παλαιοανακτορική (MM IΒ–MM III), Νεοανακτορική (MM III–ΥΜ II [ΥΜ IIIΑ στη Κνωσσό]) και Μεταανακτορική (ΥΜ III). Μεταγενέστερες έρευνες σχετικά με την ύπαρξη ανακτορικών θεσμών και κτηρίων κατά τους τελευταίους αιώνες του Μινωϊκού πολιτισμού οδήγησαν σε τροποποίηση το αρχικό σύστημα παρεμβάλλοντας τη Τελική Ανακτορική (ΥΜ ΙΙ - ΥΜ ΙΙΙΒ Πρώιμη) ανάμεσα στη Νεοανακτορική (ΜΜ ΙΙΙ - ΥΜ ΙΒ) και τη Μετανακτορική (ΥΜ ΙΙΙΒ Ύστερη - ΥΜ ΙΙΙΓ), οι οποίες συρρικνώθηκαν αντίστοιχα.

Χρονολόγηση του Άρθουρ Έβανς και του Νικόλαου Πλάτωνα

3500–2900 π.Χ.	EMI	Προανακτορική
2900–2300 π.Χ.	EMII
2300–2100 π.Χ.	EMIII
2100–1900 π.Χ.	MMIA
1900–1800 π.Χ.	MMIB	Πρωτοανακτορική (ή ΥΜ IIIΑ στη Κνωσσό)
1800–1750 π.Χ.	MMIIA
1750–1700 π.Χ.	MMIIB	Νεοανακτορική
1700–1650 π.Χ.	MMIIIA
1650–1600 π.Χ.	MMIIIB
1600–1500 π.Χ.	LMIA
1500–1450 π.Χ.	LMIB	Μεταανακτορική ή Τελική Ανακτορική (ΥΜ ΙΙ - ΥΜ ΙΙΙΒ Πρώιμη)
1450–1400 π.Χ.	LMII
1400–1350 π.Χ.	LMIIIA
1350–1100 π.Χ.	LMIIIB

Προανακτορική περίοδος

Νεολιθική ΜΜ ΙΑ: περ. 7000–2000 π.Χ.: Η νεολιθική περίοδος στη Κρήτη θεωρείται ότι αρχίζει περί το 7000 π.Χ. Κατά τον Έβανς η Κρήτη αποικίστηκε από λαούς της ΝΔ Μέσης Ανατολής. Πιστοποιημένη μαρτυρία για τη κατοίκηση αυτής της περιόδου είναι η Κνωσός, στη δυτική πλευρά της κοιλάδας του Καιράτου σε μια έκταση 0.25 εκτ. με κατ' εκτίμησιν πληθυσμό 70 ατόμων. Κατά την άποψη αυτή οι πρώτοι άποικοι έφεραν μαζί τους τις δομές μιας πλήρως αναπτυγμένης καλλιεργητικής κοινωνίας και τη πρωτογλώσσα από την οποία προέκυψαν τα μεταγενέστερα γλωσσικά ιδιώματα του νησιού. Πολύ λίγες τοποθεσίες είναι γνωστές για μια περίοδο 2.500 χρόνων. Οι μαρτυρίες πολλαπλασιάζονται στην ύστερη νεολιθική και στη χαλκολιθική περίοδο (περ. 4500–3500 π.Χ.). Η Κνωσός φθάνει πλέον στην έκταση των 5 εκτ. και ο κατ' εκτίμησιν πληθυσμός της τα 1500 άτομα. Η συγκεκριμένη αύξηση δεν είναι δυνατόν να ερμηνευθεί από κάποια δραστική δημογραφική αύξηση των γηγενών και έτσι έχει προταθεί η υπόθεση ότι υπήρξε ένα δεύτερο κύμα αποικισμού, στην ίδια περίοδο που αποικήθηκαν και πολλά από τα νησιά του Αιγαίου. Η εμφάνιση νέων τεχνοτροπιών στη κεραμεική της πρώιμης εποχής του Χαλκού στον Άγιο Ονούφριο και τους Πύργους και άλλα υπολείμματα υλικού πολιτισμού παρόμοια με αυτά του κυκλαδικού πολιτισμού είναι σοβαρή ένδειξη που στρέφει προς την υπόθεση της ύπαρξης ενός μεταναστευτικού ρεύματος στο Αιγαίο στη συγκεκριμένη περίοδο.

Αν και η ΠΜ I φάση καθορίζει συμβατικά την έναρξη της εποχής του Χαλκού, ο όρος είναι μάλλον παραπλανητικός. Η μεταλλουργία του χαλκού ήταν ήδη γνωστή στην ύστερη νεολιθική (Χαλκολιθική) στη Κνωσό, αλλά οι χρήσεις του ορείχαλκου δεν εξαπλώθηκαν ευρέως μέχρι τη ΠΜ ΙΙ (περ. 2500 π.Χ.). Η κατανόηση των κοινωνιών της ΠΜ I–ΜΜ ΙΑ (περ. 3500–2000 π.Χ.) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ταφικά ευρήματα, ιδιαίτερα τους κυκλικούς τύμβους στη Μεσαρά, και από λιγοστά ανεσκαμμένα πεδία, όπως τα Δέβλα, η Μύρτος, η Κορυφή (0,09 εκτ.) που έδωσε και το όνομά της στη χαρακτηριστική κεραμεική της ΠΜ II Περιόδου. Η παρουσία τέτοιων τόπων με πληθυσμό πιθανώς 30-50 ατόμων, υπονοεί κοινωνίες με σχετική ισότητα, αντίθετα με τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις της Κνωσού, της Φαιστού των Μαλίων του Μόχλου με πληθυσμούς που ποικίλουν από 450 άτομα στη Φαιστό έως 1.500 άτομα στη Κνωσό. Το μέγεθός τους και οι μνημειακές κατασκευές της Κνωσού ή τα ταφικά ευρήματα του Μόχλου μας οδηγούν στην υπόθεση της ανάδυσης μιας κοινωνικής ιεραρχίας ήδη από τη ΠΜ ΙΙ. Στην ύστερη προανακτορική φάση (ΜΜ ΙΑ στη κεντρική Κρήτη, ΠΜ ΙΙΙ στην ανατολική), Οι πλούσιοι τάφοι μιας ελίτ αριστοκρατίας εξαπλώνονται (Αρχάνες, Μάλια, Μόχλος) και συνιστούν ενδείξεις επαφών με την ανατολική Μεσόγειο. Πέραν τούτου υποδεικνύουν και τη σημασία της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και των εξωτερικών επαφών ως παραγόντων ανάδυσης της κοινωνίας των ανακτόρων.

Ανακτορική περίοδος

Το ανάκτορο της Κνωσού

(ΜΜ IΒ έως ΥΜ ΙΒ: περ. 2000–1470 π.Χ.). Τα πρώτα κτήρια που αναφέρονται ως 'ανάκτορα' χτίστηκαν στις αρχαιολογικές θέσεις της Κνωσού, των Μαλίων, της Ζάκρου και της Φαιστού στη ΜΜ ΙΒ φάση. Από αρχιτεκτονικής άποψης είναι μνημειακές κατασκευές (η συνολική έκταση των δαπέδων ποκίλει από 13.000 τμ² (13 στρέμματα) στη Κνωσό έως 1.300 τμ² (1.3 στρέμματα) (στα Μάλια), διατεταγμένες γύρω από μια κεντρική αυλή, με λιθόστρωτη δυτική αυλή και εξελιγμένες τεχνικές οικοδόμησης, όπως οι λίθινοι ορθοστάτες. Η ομοιομορφία των πρώτων ανακτόρων είναι σχετικά φαινομενική, κάτι που φαίνεται ιδιαίτερα στα Μάλια με το διασκορπισμένο τους περίγραμμα, ενώ είναι πιθανό διακριτά ανακτορικά οικοδομήματα να μην εμφανίστηκαν σε όλο το νησί έως τη ΜΜ ΙΒ, κυρίως στην ανατολική Κρήτη, όπου το εκτεταμένο οδικό δίκτυο, οι σταθμοί και τα παρατηρητήρια οικοδομήθηκαν κατά τη ΜΜ ΙΙ, για να συνδέσουν το Παλαίκαστρο και το κάτω Ζάκρο με το ΝΑ τμήμα του νησιού.

Οι καινοτομίες στην οικονομική και κοινωνική οργάνωση της ύστερης προανακτορικής περιόδου διακρίνονται καλύτερα στο αρχιτεκτονικό περιβάλλον των πρώτων ανακτόρων. Τα ανάκτορα συσσώρευαν το γεωργικό πλεόνασμα των γαιών τους σε κατασκευές μεγάλων αποθηκών τροφίμων, ώστε να καταστεί δυνατό να χρησιμοποιούνται σε εποχές πίεσης και πιθανώς σε τελετουργικούς εορτασμούς. Για τη καταγραφή των αποθεμάτων και άλλων στοιχείων χρησιμοποιούνταν δύο είδη γραφών —η αποκαλούμενη κρητική ιερογλυφική (κυρίως στη Κνωσό και τα Μάλια) και οι γραμμικές γραφές. Πινακίδες Γραμμικής Α και Γραμμικής Β βρέθηκαν στη Φαιστό κυρίως. Στη Φαιστό επίσης χρησιμοποιήθηκαν πήλινες σφραγίδες για τον άμεσο έλεγχο των αποθηκευτικών χώρων και των ίδιων των δοχείων. Η βιοτεχνική παραγωγή αναπτύχθηκε στα ανάκτορα και είναι πολύ πιθανό το γεγονός ότι τα ανάκτορα μονοπώλησαν πρώτες ύλες όπως ο χαλκός από την Αττική και άλλες πηγές, ο κασσίτερος και το ελεφαντοστούν μέσω της Συρίας.

Ευρήματα πολύχρωμης κεραμεικής στις Καμάρες χαρακτηριστικά της πρωτοανακτορικής περιόδου είναι διαδεδομένα σε διάφορους τόπους της ανατολικής Μεσογείου και στην Αίγυπτο, υποδεικνύοντας δρόμους εμπορίου και σχέσεις ανταλλαγής με τις σημαντικότερες μεσογειακές δυνάμεις. Οι επαφές με την ελληνική ηπειρωτική χώρα και νησιά του Αιγαίου (ειδικά τις Κυκλάδες) είναι πυκνές κατά τη διάρκεια της πρωτοανακτορικής περιόδου και εντείνονται ακόμη περισσότερο στη νεοανακτορική περίοδο. Οι εικονογραφικές μαρτυρίες και τα τέχνεργα προτείνουν ότι τα ανάκτορα χρησιμοποιούντο επίσης ως τελετουργικά κέντρα ενώ στις λατρευτικές θέσεις περιλαμβάνονται σπήλαια (π.χ. Ιδαίον Άντρον και Δικταίον Άντρον), πηγές (π.χ. Κάτω Σύμη), και ιερά σε κορυφές —ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Μινωϊκού πολιτισμού— ήταν ευρέως διαδεδομένα στην ύπαιθρο.

Τα ανάκτορα έγιναν εστιακά σημεία εγκατάστασης και η αύξηση των εγκαταστάσεων στη Κνωσό μέχρι τη νεοανακτορική περίοδο εκτιμάται σε 0,75 τχ², γεγονός που υποδεικνύει πληθυσμό ίσως και 12.000 ατόμων. (Συγκριτικά, οι Μυκήνες της (ΥΕ) Υστεροελλαδικής περιόδου ήταν 0,3 τχ², συμπεριλαμβανομένης της περιτοιχισμένης ακρόπολης). Τα εδάφη που ελέγχονταν από τη Κνωσό, τη GAMO και τα Μάλια πιθανώς κάλυπταν έκταση πάνω από 1.000 τετρ. χλμ.

Η μετάβαση από τα παλαιά ή πρώτα ανάκτορα (της πρωτοανακτορικής) στα νέα ή δεύτερα ανάκτορα (της νεοανακτορικής περιόδου) καθορίζεται από την αναδημιουργία των οικοδομημάτων, μετά από τις καταστροφές —πιθανώς εξαιτίας σεισμού— και στις τρεις σημαντικές θέσεις της Μεσομινωϊκής (MM II και IIIA). Τα νέα ανάκτορα γίνονται περισσότερο κατανοητά σε ό,τι αφορά στο τρόπο λειτουργίας τους, καθώς παρουσιάζουν μείζονες αρχιτεκτονικές ομοιότητες. Διατηρούν πολλούς από τους ρόλους των προκατόχων τους, όπως είναι η αποθήκευση, η τελετουργία, η παραγωγή και η συγκέντρωση πρώτων υλών μέσω των επαφών με την ελληνική ηπειρωτική χώρα και τα αιγαιακά νησιά, την ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο. Με εντυπωσιακό τρόπο αναδεικνύονται αυτές οι επαφές στις Μινωϊκού ύφους τοιχογραφίες του Τελ Κάμπρι (Tel Kabri) στο Ισραήλ και του Τελ ελ-Νταμπ’α Tell el-Dab'a (αρχαία Αὔαρις) στο Δέλτα του Νείλου.

Αρχαίες αναφορές

Σύμφωνα με τον Όμηρο η Κρήτη ήταν εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη την εποχή εκείνη όπως σημειώνει στη ραψωδία 19 της Οδύσσειας.

ΟΜΗΡΟΣ - Ὀδύσσεια

Απόδοση

Κρήτη τις γαῖ᾽ ἔστι, μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ, καλὴ καὶ πίειρα, περίρρυτος· ἐν δ᾽ ἄνθρωποι πολλοί, ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες· 175 ἄλλη δ᾽ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί, ἐν δ᾽ Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες, Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί· τῇσι δ᾽ ἐνὶ Κνωσός, μεγάλη πόλις, ἔνθα τε Μίνως ἐννέωρος βασίλευε Διὸς μεγάλου ὀαριστής, 180 πατρὸς ἐμοῖο πατήρ, μεγαθύμου Δευκαλίωνος.

Κάπου υπάρχει η Κρήτη, νησί στη μέση ενός πελάγου βαμμένου στο μαβί, πλούσιο κι εύφορο, θαλασσοφίλητο· το κατοικούν πολλοί, άνθρωποι αναρίθμητοι, σε πόλεις ενενήντα. Μεικτή η γλώσσα τους κι ανάκατη, ανάλογα με τη φυλή· άλλοι Αχαιοί, άλλοι οι βέροι Κρητικοί γενναίοι, εκεί κι οι Δωριείς στα τρία χωρισμένοι, κι ακόμη οι Κύδωνες κι οι θείοι Πελασγοί. Ανάμεσά τους η Κνωσός, μεγάλη πόλη, όπου βασίλευε άλλοτε ο Μίνως, στα εννιά του χρόνια του μεγάλου Δία αγαπημένος, 180πατέρας του πατέρα μου, του αντρείου Δευκαλίωνα —

Ο Στράβωνας γράφει:

τούτων φησὶ Στάφυλος τὸ μὲν πρὸς ἕω Δωριεῖς κατέχειν, τὸ δὲ δυσμικὸν Κύδωνας, τὸ δὲ νότιον Ἐτεόκρητας, ὧν εἶναι πολίχνιον Πρᾶσον, ὅπου τὸ τοῦ Δικταίου Διὸς ἱερόν• τοὺς δ’ ἄλλους ἰσχύοντας πλέον οἰκῆσαι τὰ πεδία. τοὺς μὲν οὖν Ἐτεόκρητας καὶ τοὺς Κύδωνας αὐτόχθονας ὑπάρξαι εἰκός, τοὺς δὲ λοιποὺς ἐπήλυδας, οὓς ἐκ Θετταλίας φησὶν ἐλθεῖν Ἄνδρων τῆς Δωρίδος μὲν πρότερον νῦν δὲ Ἑστιαιώτιδος λεγομένης•

Κατά το Στάφυλο ανατολικά ζούνε οι Δωριείς, δυτικά οι Κύδωνες, στα νότια οι Ετεοκρήτες, με οικισμό τους το Πράσο, όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Διός. Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες. Είναι εμφανές ότι οι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι γηγενείς, ενώ οι άλλοι επήλυδες. Ο Ανδρων λέει πως ήρθαν από τη Θεσσαλία, από τη περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εστιώτισα

Pax Minoica και Μινωϊκή Θαλασσοκρατία

Όταν ο Έβανς έφερε στο φως τη Κνωσό, λόγω της έλλειψης οχυρώσεων, θεώρησε ότι οι Μινωΐτες ήταν ένας ειρηνικός λαός και γι'αυτό δημιούργησε τον όρο "Μινωϊκή Ειρήνη"(Pax Minoica). Βέβαια, αυτή η άποψη έχει καταρριφθεί τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της ανακάλυψης οχυρωμένων οικισμών (λ.χ. Κομμός και Κουφωτό-Αγία Φωτιά Σητείας), όπλων, καθώς επίσης και νωπογραφιών με πολεμικό περιεχόμενο.

Μινωϊκά ξίφη και στιλέτα που βρέθηκαν στα Μάλια και χρονολογούνται μεταξύ 1800-1600 π.Χ.

Αναπαράσταση πολεμικής σκηνής σε νωπογραφία του Ακρωτηρίου της Θήρας

Οι Μινωΐτες είχαν δημιουργήσει μια μεγάλη θαλασσοκρατία, χάρη στο πανίσχυρο στόλο τους. Ο ιστορικός Θουκυδίδης, παρότι έζησε μία χιλιετία αργότερα, αναφέρει χαρακτηριστικά για το Μινωϊκό ναυτικό:

Ο Μίνως, εξ όσων κατά παράδοσιν γνωρίζομεν, πρώτος απέκτησε πολεμικόν ναυτικόν, και εκυριάρχησεν επί του μεγαλυτέρου μέρους της θαλάσσης, η οποία ονομάζεται σήμερον Ελληνική. Κατακτήσας τας Κυκλάδας νήσους, ίδρυσεν αποικίας εις τας περισσοτέρας από αυτάς, αφού εξεδίωξε τους Κάρας και εγκατέστησε τους υιούς του ως κυβερνήτας. Ως εκ τούτου και την πειρατείαν φυσικά κατεδίωκεν όσον ημπορούσεν από την θάλασσαν αυτήν, διά να περιέρχωνται εις αυτόν ασφαλέστερον τα εισοδήματα των νήσων.

Αναπαράσταση νηοπομπής σε νωπογραφία του Ακρωτηρίου της Θήρας

Σύγχρονη ανακατασκευή Μινωϊκού πλοίου

Κοινωνία

Αναπαράσταση γυναικών σε Μινωϊκή νωπογραφία

Στη κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας βρισκόταν ο βασιλιάς που ονομαζόταν "Μίνωας", ο οποίος είχε νομοθετική και διοικητική εξουσία. Ακολουθούσαν οι ευγενείς, οι οποίοι απάρτιζαν το δικαστήριο και πιθανότατα διέθεταν και συμβουλευτική εξουσία. Υπήρχαν επίσης εξειδικευμένοι αξιωματούχοι, όπως γραμματείς και φοροεισπράκτορες, που ασκούσαν τη γραφειοκρατική εξουσία. Στο ιερατείο υπήρχαν και άνδρες και γυναίκες. Ο υπόλοιπος πληθυσμός ασχολούνταν με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία ή ήταν τεχνίτες, οι οποίοι συνήθως εργάζονταν στα ανάκτορα.

Οι γυναίκες στη Μινωϊκή Κρήτη κατά πάσα πιθανότητα ήταν εξέχουσες προσωπικότητες, όπως φαίνεται από το πλήθος των γυναικείων αναπαραστάσεων σε δαχτυλίδια, νωπογραφίες και πολλά άλλα έργα τέχνης.

Γενετική

Η αρχαιογενετική μελέτη με τίτλο "A European population in Minoan Bronze Age Crete" που εκδόθηκε το 2013, μελέτησε το μιτοχονδριακό DNA (mtDNA) 37 Μινωϊκών σκελετών ηλικίας 4,400–3,700 ετών που βρέθηκαν σε σπήλαιο του Οροπέδιου Λασιθίου, και τους συνέκρινε με 135 αρχαίες και σύγχρονες πληθυσμιακές ομάδες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι Μινωΐτες είχαν τη πιο στενή μιτοχονδριακή συγγένεια με τους νεολιθικούς και σύγχρονους πληθυσμούς της Ευρώπης, αποκλείοντας υποθέσεις προέλευσης από τη Βόρεια Αφρική όπως είχε προτείνει ο Άρθουρ Έβανς στο παρελθόν. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι ο Μινωϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε από αυτόχθονο πληθυσμό της Κρήτης.

Η αρχαιογενετική μελέτη με τίτλο "Genetic origins of the Minoans and Mycenaeans" που εκδόθηκε το 2017 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Μινωΐτες είχαν στενή γενετική σχέση με τους Μυκηναίους, και ότι και οι δύο σχετίζονταν στενά αλλά όχι απόλυτα με τους σύγχρονους Έλληνες. Η ίδια μελέτη ανέφερε επίσης ότι τουλάχιστον 3/4 του DNA των Μινωϊτών και των Μυκηναίων προερχόταν από τους πρώιμους Νεολιθικούς γεωργούς που ζούσαν στη δυτική Μικρά Ασία και το Αιγαίο Πέλαγος (Μινωΐτες ~84–85%, Μυκηναίοι ~74–78%), ενώ περί το υπόλοιπο 1/4 προερχόταν από αρχαίους πληθυσμούς που σχετίζονταν με τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες του Καυκάσου και το Νεολιθικό Ιράν (Μινωΐτες ~14–15%, Μυκηναίοι ~8–17%). Σε αντίθεση με τους Μινωΐτες, οι Μυκηναίοι είχαν επίσης κληρονομήσει ~4-16% από μία "βόρεια" πηγή που σχετίζεται με τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες της Ανατολικής Ευρώπης και της Άνω Παλαιολιθικής Σιβηρίας, και εισήχθη μέσω μίας εγγύτερης πηγής που σχετίζεται είτε με τους κατοίκους της δυτικής Ευρασιατικής στέπας είτε με την Αρμενία.

Μινωϊκά δείγματα μελέτης

Κωδικός	Τοποθεσία	Χρονολόγηση	Φύλο	mtDNA	Y-DNA
I0070	Σπήλαιο Αγίου Χαράλαμπου Λασιθίου, Κρήτη	2000-1700 ΠΚΧ	XY	H13a1	J2a1d
I0071	Σπήλαιο Αγίου Χαράλαμπου Λασιθίου, Κρήτη	2000-1700 ΠΚΧ	XX	U5a1	–
I0073	Σπήλαιο Αγίου Χαράλαμπου Λασιθίου, Κρήτη	2000-1700 ΠΚΧ	XY	H	J2a1
I0074	Σπήλαιο Αγίου Χαράλαμπου Λασιθίου, Κρήτη	2000-1700 ΠΚΧ	XX	H5	–
I9005	Σπήλαιο Αγίου Χαράλαμπου Λασιθίου, Κρήτη	2000-1700 ΠΚΧ	XX	H	–
I9123	Αρμένοι Χανίων, Κρήτη	1370-1340 ΠΚΧ	XX	U5a1	–
I9127	Μονή Οδηγήτριας Ηρακλείου, Κρήτη	2900-1900 ΠΚΧ	XX	J2b1a1	–
I9128	Μονή Οδηγήτριας Ηρακλείου, Κρήτη	2900-1900 ΠΚΧ	XX	I5	–
I9129	Μονή Οδηγήτριας Ηρακλείου, Κρήτη	2900-1900 ΠΚΧ	XX	H+163	–
I9130	Μονή Οδηγήτριας Ηρακλείου, Κρήτη	2900-1900 ΠΚΧ	XY	U3b3	G2a2b2
I9131	Μονή Οδηγήτριας Ηρακλείου, Κρήτη	2900-1900 ΠΚΧ	XX	K1a2	–

Δείτε επίσης

• Αγία Τριάδα
• Κνωσός
• Φαιστός
• Γόρτυνα
• Ζάκρος
• Ζώμινθος
• Γραμμική Α
• Δίσκος της Φαιστού
• Κυπρομινωϊκό συλλαβάριο
• Μινωϊκή έκρηξη

Βιβλιογραφία

• Peatfield, Alan A. D. et al, (1996) "Aegean Cultures" στο The Oxford Companion to Archaeology, Brian M. Fagan, (ed.), Oxford University Press .
• Evans, Sir Arthur, 1921-35. The Palace of Minos: A Comparative Account of the Successive Stages of the Early Cretan Civilization as Illustrated by the Discoveries at Knossos, 4 τομ. (επανεκδ. 1964).
• Pendlebury, J. D. S., (1963), Archaeology of Crete, (1939, ανατ. 1963).
• Hood, S., (1971), The Minoans, London.
• Willetts, R. F., 1976 [επανεκδ. 1995], The Civilization of Ancient Crete, New York: Barnes & Noble Books.
• Simpson, R. H., (1982), Mycenaean Greece, Park Ridge, NJ: Noyes Press
• Goodison, Lucy, and Christine Morris, (εκδ.) 1998, "Beyond the Great Mother: The Sacred World of the Minoans," στο Ancient Goddesses: The Myths and the Evidence, London: British Museum Press, 113-132.
• Fitton, J. Lesley: Die Minoer, Konrad Theiss Verlag, Stuttgart 2004, ISBN 3-8062-1862-5 (Καλή εισαγωγή).
• Warren, P. - Hankey, V.: Aegean Bronze Age Chronologie, Bristol 1989. (Θεμελιώδες, αλλά τελευταία αμφισβητούμενο έργο για την απόλυτη χρονολόγηση).
• Manning, S.:The Absolute Chronology of Aegean Early Bronze Age, Sheffield 1995.
• Lohmann, Hans: Die Santorin-Katastrophe - ein archäologischer Mythos; in: Olshausen, E. - Sonnabend, H. (Hrsg.), Naturkatastrophen in der antiken Welt, Stuttgart 1998, S.337-363.
• Otto, Brinna: König Minos und sein Volk, Artemis&Winkler Verlag, Düsseldorf/Zürich 1997, ISBN 3-7608-1219-8
• Wunderlich, Hans Georg: Wohin der Stier Europa trug, Rowohlt Verlag, Reinbek bei Hamburg 1972, ISBN 3-498-07269-2 (Διαβάζεται ευχάριστα, αλλά πολλές αναλύσεις του έχουν σήμερα πια ξεπεραστεί, π.χ. η υπόθεση του Wunderlich ότι τα ανάκτορα ήταν νεκροπόλεις, που σήμερα απορρίπτεται καθολικά.)
• Chaniotis, Angelos: Das antike Kreta, Verlag C.H. Beck, München 2004, ISBN 3-406-50850-2
• Siebenmorgen, Harald (επιμ.): Im Labyrinth des Minos. Kreta- die erste europäische Hochkultur (Κατάλογος έκθεσης), Biering & Brinkmann, München 2000, ISBN 3-930609-26-6
• Thierfelder, Helmut: Die Minoer. Ein Handelsvolk?; in: Münstersche Beitrage zur Antiken Handelsgeschichte 2 (1983), 43-58.
• Manning, Sturt W. et al.: Chronology for the Aegean Late Bronze Age 1700–1400 B.C., in: Science 312, 2006, S. 565-569.
• Moses Finley, Les Premiers Temps de la Grèce, Maspéro, Paris, 1973.
• Reynold Higgins, Minoan and Mycenaen Art , Thames & Hudson, London 1997, ISBN 978-0-500-20303-3
• Edmond Lévy (éd.), Le Système palatial en Orient, en Grèce et à Rome, Brill, Leyde, 1987.
• Volker J. Dietrich: Die Wiege der abendländischen Kultur und die minoische Katastrophe. Ein Vulkan verändert die Welt (Neujahrsblatt der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich Band 207). Koprint Verlag, Alpnach Dorf 2004.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Joachim Schüring: Eine unendliche Geschichte. Abenteuer Archäologie 5: 12 (2006) (pdf-Datei)
• ancient-cultures.com - Beginn der griechischen Zivilisation - Minoer und Mykener (dt.)
• Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου: griechische Version englische Version
• http://www.anderegg-web.ch/archaeologie/kreta.htm
• Minoische Kultur (antikefan.de)
• «Η ανακτωρική κοινωνία» - Μινωϊκή Κρήτη. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού