Φωσφορικό διαμμώνιο
Το φωσφορικό διαμμώνιο (αγγλ. diammonium phosphate, DAP, ονομασία IUPAC: όξινο φωσφορικό διαμμώνιο), είναι χημική ένωση με τον τύπο (NH4)2HPO4 που υπάγεται σε σειρά υδατοδιαλυτών αλάτων του φωσφορικού αμμωνίου που μπορούν να παραχθούν όταν η αμμωνία αντιδρά με το φωσφορικό οξύ.
Το στερεό φωσφορικό διαμμώνιο παρουσιάζει πίεση διάστασης της αμμωνίας όπως δίνεται από την ακόλουθη εξίσωση:[1]
(NH4)2HPO4(s) <-> NH3(g) + (NH4)H2PO4(s)
Στους 100°C, η πίεση διάστασης του φωσφορικού διαμμωνίου είναι περίπου 5 mmHg.[2]
Σύμφωνα με το MSDS του φωσφορικού διαμμωνίου, η αποσύνθεση ξεκινά από τους 70 °C: "Επικίνδυνα προϊόντα αποσύνθεσης: Σταδιακά χάνει αμμωνία όταν εκτίθεται στον αέρα σε θερμοκρασία δωματίου. Αποσυντίθεται σε αμμωνία και φωσφορικό μονοαμμώνιο στους 70 °C. Στους 155°C, το DAP εκπέμπει οξείδια του φωσφόρου, οξείδια του αζώτου και αμμωνία."
Χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το DAP χρησιμοποιείται κυρίως ως λίπασμα.[3] Αποτελεί το πιο διαδεδομένο -φωσφορικού τύπου- λίπασμα σήμερα. Όταν εφαρμόζεται ως πρώτη ύλη λίπανσης των φυτών, αυξάνει προσωρινά την οξύτητα (pH) του εδάφους, αλλά μακροπρόθεσμα το επεξεργασμένο έδαφος γίνεται πιο όξινο από ότι πριν τη νιτροποίηση του αμμωνίου.
Δεν είναι συμβατό με αλκαλικές χημικές ουσίες επειδή το ιόν αμμωνίου του είναι πιο πιθανό να μετατραπεί σε αμμωνία σε περιβάλλον υψηλού pH. Το μέσο pH στο διάλυμα είναι περίπου 7,5–8.[4] Η τυπική σύνθεση του, όπως απαντάται στα λιπάσματα, είναι: 18-46-0 (18% N, 46% P2O5, 0% K2O).[5]
Το DAP επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως αντιπυρική ουσία. Μειώνει τη θερμοκρασία καύσης του υλικού, μειώνει τους μέγιστους ρυθμούς απώλειας μάζας και προκαλεί αύξηση της παραγωγής υπολειμμάτων ή κάρβουνου.[6] Αυτά είναι σημαντικά αποτελέσματα για την καταπολέμηση της πυρκαγιάς, καθώς η μείωση της θερμοκρασίας πυρόλυσης και η αύξηση της ποσότητας του σχηματιζόμενου άνθρακα μειώνει την ποσότητα του διαθέσιμου καυσίμου και μπορεί να οδηγήσει σε πυροπροστασία. Αποτελεί σήμερα το κύριο συστατικό αρκετών δημοφιλών εμπορικών αντιπυρικών σκευασμάτων, ενώ περιέχεται ως συστατικό των τσιγάρων τύπου «επιβραδυντικών φωτιάς».[7]
Το DAP χρησιμοποιείται επίσης:
- ως θρεπτικό συστατικό μαγιάς στην οινοποιία και την παραγωγή υδρομελιού,
- ως πρόσθετο (additive) σε ορισμένες μάρκες τσιγάρων που είναι ενισχυτικά της νικοτίνης,
- για τη λάμψη στα σπίρτα,
- στη ζάχαρη καθαρισμού,
- ως πρόσθετο για τη συγκόλληση κασσίτερου, χαλκού, ψευδαργύρου και ορείχαλκου, και
- για τον έλεγχο της καθίζησης αλκαλοδιαλυτών και αδιάλυτων σε οξύ κολλοειδών χρωστικών στο μαλλί.
Φυσική εξάπλωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ένωση εμφανίζεται στη φύση ως το εξαιρετικά σπάνιο ορυκτό, φωσφαμίτης.[8][9] Η σχετική ένωση διυδρογόνου εμφανίζεται ως το ορυκτό διφωσφαμίτης. [10][9] Και τα δύο σχετίζονται με κοιτάσματα γκουάνο. [8][10]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ John R Van Wazer (1958). Phosphorus And Its Compounds - Volume I: Chemistry. New York: Interscience Publishers, Inc. σελ. 503.
- ↑ McKetta Jr, John J., επιμ. (1990). Encyclopedia of Chemical Processing and Design (Chemical Processing and Design Encyclopedia). New York: Marcel Dekker, Inc. σελ. 478. ISBN 0-8247-2485-2.
- ↑ IPNI. «Diammonium Phosphate» (PDF). www.ipni.net. International Plant Nutrition Institute. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2014.
- ↑ International Plant Nutrition Institute. «Nutrient Source Specifics: Diammonium Phosphate» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2012.
- ↑ International Plant Nutrition Institute. «Nutrient Source Specifics: Diammonium Phosphate» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2012.
- ↑ George, C.W.; Susott, R.A. (April 1971). «Effects of Ammonium Phosphate and Sulfate on the Pyrolysis and Combustion of Cellulose». Research Paper INT-90 (USDA Forest Service). https://openlibrary.org/b/OL16022833M/Effects_of_ammonium_phosphate_and_sulfate_on_the_pyrolysis_and_combustion_of_cellulose.
- ↑ Phos-Chek MSDS[νεκρός σύνδεσμος], Phos-Chek website
- ↑ 8,0 8,1 «Phosphammite». www.mindat.org. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 9,0 9,1 «List of Minerals». www.ima-mineralogy.org. 21 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 10,0 10,1 «Biphosphammite». www.mindat.org. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.