Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία République française | ||||||
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Σύνθημα Πρότυπο:Native phrase | ||||||
| Ύμνος "La Marseillaise" | ||||||
 | ||||||
| Πρωτεύουσα | Παρίσι | |||||
| Πολίτευμα | Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία | |||||
| Νομοθετικό Σώμα | Κοινοβούλιο | |||||
| Ιστορία | ||||||
| - | Ίδρυση | |||||
| - | Κατάλυση | |||||
| Νόμισμα | {{unbulleted list CFP franc (XPF)}} | |||||
Η Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία ήταν η ρεπουμπλικανική κυβέρνηση της Γαλλίας από το 1946 έως και το 1958, η οποία βασιζόταν στο τέταρτο δημοκρατικό σύνταγμα της χώρας. Ήταν με πολλούς τρόπους μια αναβίωση της Τρίτης Δημοκρατίας, η οποία ήταν σε ισχύ πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και υπέφερε πολλά από τα ίδια προβλήματα. Η Γαλλία υιοθέτησε το σύνταγμα στις 13 Οκτωβρίου 1946.
Τα επιτεύγματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Τέταρτη Δημοκρατία ήταν μια εποχή μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης στη Γαλλία και ανοικοδόμησης των κοινωνικών θεσμών και της βιομηχανίας μετά τον πόλεμο. Ακόμη, η χώρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που άλλαξε την ήπειρο μόνιμα. Τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Τέταρτης Δημοκρατίας ήταν στην κοινωνική μεταρρύθμιση και την οικονομική ανάπτυξη. Το 1946, η κυβέρνηση δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο κοινωνικής ασφάλισης, που εξασφάλισε ασφάλιση κατά της ανεργίας, αναπηρίας και γήρατος και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους τους πολίτες.
Τα προβλήματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κάποιες προσπάθειες έγιναν επίσης για την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας για να αποτραπεί η ασταθής κατάσταση που υπήρχε πριν από τον πόλεμο. Ωστόσο η αστάθεια παρέμενε στην Τέταρτη Δημοκρατία που είδε συχνές αλλαγές στην κυβέρνηση: συνολικά 22 κυβερνήσεις άλλαξαν σετα 12 χρόνια της ιστορίας της. Επιπλέον, η κυβέρνηση αποδείχτηκε ανίκανη να πάρει αποτελεσματικές αποφάσεις σχετικά με την αποαποικιοποίηση των πολυάριθμων γαλλικών αποικιών, τις οποίες η χώρα εξακολουθούσε να έχει. Μετά από μια σειρά κρίσεων, κυρίως την κρίση στην Αλγερία το 1958, η Τέταρτη Δημοκρατία κατέρρευσε. Ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκωλ επέστρεψε στην πολιτική για να αναλάβει Πρωθυπουργός σε μια μεταβατική κυβέρνηση που είχε την εξουσία να σχεδιάσει ένα νέο γαλλικό σύνταγμα. Η Τέταρτη Δημοκρατία διαλύθηκε μετά το δημοψήφισμα στις 5 Οκτωβρίου 1958 με το οποίο ιδρύθηκε η σύγχρονη Πέμπτη Δημοκρατία, η οποία έδωσε υπερεξουσίες στον Προέδρο της Δημοκρατίας.Ο Πρωθυπουργός της Γαλλίας έχασε πολλές και και σημαντικές από τις εξουσίες του όπως την ιδιότητα να μπορεί να διαχειριστεί την πορεία της χώρας και της οικονομίας και την προεδρία του υπουργικού συμβουλίου.
Ιστορικό πλαίσιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας, η κυβέρνηση του Βισύ διαλύθηκε και ιδρύθηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση της Γαλλικής Δημοκρατίας (GPRF). Με το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής τάξης απαξιωμένο ενώ περιλάμβανε πολλά από μέλη που είχαν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό συνεργαστεί με τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, ο γκωλισμός και ο κομμουνισμός έγιναν οι πιο δημοφιλείς πολιτικές δυνάμεις στη Γαλλία.
Ο Σαρλ ντε Γκωλ ηγήθηκε της GPRF από το 1944 έως το 1946. Εν τω μεταξύ, λάμβαναν χώρα διαπραγματεύσεις πάνω στο προτεινόμενο νέο σύνταγμα, το οποίο επρόκειτο να τεθεί σε δημοψήφισμα. Ο Ντε Γκωλ υποστήριξε το προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης και επέκρινε την επαναφορά αυτό που υποτιμητικά αποκαλούσε «σύστημα κομμάτων». Παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1946 και αντικαταστάθηκε από τον Φελίξ Γκουέν (Félix Gouin, SFIO). Τελικά μόνο το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCF) και η σοσιαλιστική SFIO υποστήριξαν το σχέδιο του συντάγματος, το οποίο προβλέπει μια μορφή διακυβέρνησης που βασίζεται σε ένα μόνο κοινοβουλευτικό όργανο αλλά και αυτό απορρίφθηκε στο δημοψήφισμα της 5 Μαΐου 1946.
Στις βουλευτικές εκλογές του 1946, η RGR (Rassemblement des gauches républicaines), η οποία περιλάμβανε το Ριζοσπαστικό-Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Δημοκρατικό και τη Σοσιαλιστική Ένωση της Αντίστασης και άλλα συντηρητικά κόμματα, η οποία έλαβε 37,42%, προσπάθησε ανεπιτυχώς να αντιταχθεί στους χριστιανοδημοκράτες και σοσιαλιστές της συμμαχίας MRP-SFIO-PCF η οποία έλαβε 41,87%. Η νέα συντακτική συνέλευση αποτελούνταν από 216 χριστιανοδημοκράτες βουλευτές, 153 σοσιαλιστές και 76 κεντρώους βουλευτές. Έτσι σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας Κέντρου-Χριστιανοδημοκρατών.
Γράφτηκε νέο σχέδιο Συντάγματος, το οποίο πρότεινε αυτή τη φορά τη δημιουργία μιας μορφής διακυβέρνησης με δύο σώματα. Ο Λεόν Μπλουμ (SFIO) ήταν επικεφαλής του GPRF από το 1946 έως το 1947. Μετά από νέες εκλογές τον Ιούνιο του 1946 ο χριστιανοδημοκράτης Ζωρζ Μπιντώ (Georges Bidault) ανέλαβε την ηγεσία του Υπουργικού Συμβουλίου. Παρά τον λόγο του Ντε Γκωλ στη Μπαγιέ της 16ης Ιουνίου 1946, στον οποίο κατήγγειλε τα νέα θεσμικά όργανα, το νέο σχέδιο εγκρίθηκε από το γαλλικό λαό: Το 53% των ψηφοφόρων ψήφισαν υπέρ (με αποχή σε ποσοστό 31%) στο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1946. Τελικά τον επόμενο χρόνο καθιερώθηκε η Τέταρτη Δημοκρατία, ενός θεσμικού συσχετισμού στον οποίο η ουσιαστική εξουσία βρισκόταν στα χέρια του Προέδρου της Κυβέρνησης, δηλαδή του Πρωθυπουργού, ο οποίος ανέλαβε και την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων. Το Σύνταγμα επίσης για πρώτη φορά αναγνώρισε στον Πρωθυπουργό τον τίτλο του αρχηγού του Γαλλικού στρατού. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας περιορίστηκε μόνο σε έναν πολύ συμβολικό ρόλο, με ελάχιστες έως και σχεδόν ανύπαρκτες αρμοδιότητες.
Η αποτυχία του κοινοβουλευτικού συστήματος στη Γαλλία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρόθεση των συντακτών του νέου Συντάγματος ήταν να εξορθολογίσουν το κοινοβουλευτικό σύστημα. Οι υπουργοί ήταν υπόλογοι στο νομοθετικό σώμα, τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, ωστόσο θεσπίστηκαν μέτρα με σκοπό την προστασία του Υπουργικού Συμβουλίου και την ενίσχυση του κύρους του πρωθυπουργού της Γαλλίας. Ο στόχος του νέου συντάγματος ήταν να συμφιλιώσει την κοινοβουλευτική δημοκρατία με υπουργική σταθερότητα.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με το νέο Σύνταγμα, ο πρόεδρος της Κυβέρνησης ήταν ο αρχηγός της εκτελεστικής εξουσίας και των ενόπλων δυνάμεων (πρωθυπουργός της Γαλλίας). Ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, ο οποίος εκλέγονταν από το Κοινοβούλιο (Εθνοσυνέλευση και το Συμβούλιο της Δημοκρατίας), έπαιζε έναν πολύ συμβολικό ρόλο. Μοναδικές αρμοδιότητές του ήταν να απονέμει τις διακρίσεις, να προκηρύσσει εκλογές ή δημοψήφισμα και να διορίζει τον νικητή των βουλευτικών εκλογών ως πρωθυπουργό, ο οποίος υπόκειται σε εκλογή από την Εθνοσυνέλευση πριν από το σχηματισμό ενός υπουργικού συμβουλίου. Ο πρωθυπουργός ήταν αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και μόνο αυτός είχε εξουσία πάνω σε αυτές. Ο πρωθυπουργός ήταν, επίσης, το μόνο μέλος της εκτελεστικής τη δυνατότητα να απαιτήσει ψήφο εμπιστοσύνης από την εθνοσυνέλευση (στην Τρίτη Δημοκρατία οποιοδήποτε υπουργός θα μπορούσε να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης). Το υπουργικό συμβούλιο θα μπορούσε να απορριφθεί εάν η απόλυτη πλειοψηφία των μελών της εθνοσυνέλευσης ψήφιζαν εναντίον του υπουργικού συμβουλίου. Τέλος, η εθνοσυνέλευση θα μπορούσε να διαλυθεί μετά από δύο υπουργικές κρίσεις στον νομοθέτη.
Ωστόσο, αυτά τα συνταγματικά μέτρα δεν λειτούργησαν. Τον Ιανουάριο του 1947, μετά την εκλογή του από την εθνοσυνέλευση και το διορισμό των υπουργών του, ο πρωθυπουργός Πολ Ραμαντιέ ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης, προκειμένου να επαληθεύσει ότι η συνέλευση ενέκρινε τη σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου του. Έτσι, ξεκίνησε μια προσαρμοσμένη διπλή εκλογή, μια ψηφοφορία για τον πρωθυπουργό που ακολουθείται από μια ψήφο εμπιστοσύνης στο επιλεγμένο υπουργικό συμβούλιο, που αποδυνάμωσε την εξουσία του πρωθυπουργού πάνω στο υπουργικό συμβούλιο. Έτσι, όπως και στην Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία, το καθεστώς αυτό χαρακτηρίζεται από υπουργική αστάθεια. Σιγά σιγά δυνάμωναν οι φωνές που απαιτούσαν τη μεταστροφή του πολιτεύματος από Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία σε Προεδρική Δημοκρατία. Πράγματι μετά από δημοψήφισμα το 1958 ο λαός επέλεξε με ποσοστό 83,72% την Προεδρική Δημοκρατία έναντι 16,28% που προτίμησε την Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Ο πρόεδρος στο εξής θα εκλεγόταν από τον λαό και θα είχε τον κυρίαρχο ρόλο ενώ ο πρωθυπουργός θα έπαυε να κυριαρχούσε και εφεξής θα ήταν όχι ο αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος αλλά οποιοσδήποτε πολίτης που θα επέλεγε ο πρόεδρος της Γαλλίας. Η Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία κατέδειξε τις αδυναμίες του κοινοβουλευτικού συστήματος σε χώρες που χρειάζονταν σταθερότητα και ήταν πολυπολιτισμικές.Παράδειγμα χώρας με αυτά τα κιτήρια που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει προβλήματα σαν τη Γαλλία αποτελεί και η Ελλάδα με τη διαφορά ότι η τελευταία δεν επέλεξε ούτε συζήτησε τη μεταστροφή προς την Προεδρική Δημοκρατία.
Η Τέταρτη Δημοκρατία ήταν επίσης θύμα του πολιτικού πλαισίου. Ο διαχωρισμός των τριών μερών της συμμαχίας, την άνοιξη του 1947, η αποχώρηση του Κομμουνιστικού υπουργών, γκωλλική αντιπολίτευση, και η νέα αναλογική εκπροσώπηση δεν δημιουργηθούν οι συνθήκες για την υπουργική σταθερότητα. Κυβερνητικοί συνασπισμοί αποτελούνταν από ένα συνονθύλευμα απείθαρχους της κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς μερών. Τέλος, η τέταρτη Δημοκρατία ήρθε αντιμέτωπη με την κατάρρευση της γαλλικής αποικιακής αυτοκρατορίας.