Πιέτρο Πομπονάτσι
| Πιέτρο Πομπονάτσι | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Pietro Pomponazzi (Ιταλικά) |
| Γέννηση | 16 Σεπτεμβρίου 1462[1] Μάντοβα[2] |
| Θάνατος | 18 Μαΐου 1525 Μπολόνια[3][2] |
| Ψευδώνυμο | Peretto Mantovano |
| Θρησκεία | Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | λατινική γλώσσα[1][4] Ιταλικά[4] |
| Εκπαίδευση | διδάκτωρ φιλοσοφίας |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο της Πάδοβας |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | φιλόσοφος καθηγητής πανεπιστημίου συγγραφέας[5] διδάσκων πανεπιστημίου[6] |
| Εργοδότης | Πανεπιστήμιο της Μπολόνια Πανεπιστήμιο της Πάδοβας[7] Πανεπιστήμιο της Φερράρας[8] |
| Επηρεάστηκε από | αβερροϊσμός |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Πιέτρο Πομπονάτσι (Pietro Pomponazzi, 16 Σεπτεμβρίου 1462 – 18 Μαΐου 1525) ήταν Ιταλός φιλόσοφος. Είναι γνωστός και με το εκλατινισμένο ή το εξελληνισμένο ονοματεπώνυμό του, Petrus Pomponatius ή Πέτρος Πομπονάτιος.
Βίος και έργο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Πομπονάτσι γεννήθηκε στη Μάντοβα και άρχισε την εκπαίδευσή του εκεί. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Πάδοβα, όπου απεφοίτησε ως ιατρός το 1487. Το 1488 εκλέχθηκε έκτακτος καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου ήταν συνάδελφος του ο αβερροϊστής Αλεσσάντρο Ακιλλίνι. Από το 1495 έως το 1509 κατείχε την έδρα της φυσικής φιλοσοφίας εκεί, μέχρι το κλείσιμο των Σχολών στην Πάδοβα, οπότε εξασφάλισε μια θέση καθηγητή στη Φερράρα. Εκεί παρέδιδε μαθήματα πάνω στο έργο του Αριστοτέλη Περί ψυχής και για την αριστοτελική έννοια της εντελέχειας. Το 1512 ωστόσο προσκλήθηκε στην Μπολόνια, όπου και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του και όπου συνέγραψε όλα τα σημαντικά έργα του.
Η κυριαρχία της ιατρικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας είχε περιορίσει την ενεργητικότητα του Πομπονάτσι, αλλά στη Φερράρα, και ακόμα περισσότερο στην Μπολόνια, η μελέτη της ψυχολογίας και νέων ιδεών στη θεολογία θεωρούνταν σημαντικότερες. Το 1516 δημοσίευσε το σημαντικότερο ίσως έργο του, το De immortalitate animae (= «Περί της αθανασίας της ψυχής»), το οποίο γέννησε μια θύελλα αντιδικιών ανάμεσα στους θωμιστές (που ήταν οι κυρίως εκπρόσωποι των φιλοσοφικών θέσεων της επίσημης Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας), στους αβερροϊστές με επικεφαλής τον Αγκοστίνο Νίφο, και στους λεγόμενους Αλεξανδριστές. Η πραγματεία του Πομπονάτσι κάηκε ως αιρετική στη Βενετία και ο ίδιος ο φιλόσοφος διέτρεξε σοβαρό κίνδυνο θανάτου στα χέρια των Ρωμαιοκαθολικών. Ακολούθησαν δύο φυλλάδες του, η «Apologia» και το «Defensorium», όπου εξηγούσε την παράδοξη θέση του ως χριστιανική και ταυτοχρόνως φιλοσοφικώς υλιστική. Οι δύο τελευταίες του πραγματείες, το De incantationibus και το De fato, εκδόθηκαν μόνο μετά τον θάνατό του, σε μία έκδοση των έργων του στη Βασιλεία.
Απόψεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Πομπονάτσι παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον ως ο φιλοσοφικός προάγγελος της Αναγεννήσεως. Γεννήθηκε σε μια μεταβατική εποχή, στην οποία ο φορμαλισμός του ΄σχολαστικισμού έχανε την κυριαρχία του στη σκέψη των ανθρώπων τόσο των εκκλησιαστικών κύκλων, όσο και των κοσμικών. Μέχρι τότε ο δογματισμός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας βασιζόταν πάνω στον Αριστοτέλη όπως αυτός ερμηνεύθηκε από τον Θωμά Ακινάτη. Τόσο στενή ήταν αυτή η ταύτιση, ώστε οποιαδήποτε διαφωνία με τον Αριστοτέλη, ή ακόμη και η απόπειρα να ανοιχθούν και πάλι οι παλαιές συζητήσεις επί των αριστοτελικών προβλημάτων, θεωρείτο επικίνδυνη αίρεση.
Ο Πομπονάτσι διεξεδίκησε το δικαίωμα να μελετήσει τον Αριστοτέλη ελεύθερα και αφοσιώθηκε στο Περί ψυχής με τη θέληση αργότερα να αποδείξει πως ο Ακινάτης είχε συλλάβει τελείως λανθασμένα την αριστοτελική θεωρία του ενεργητικού και του παθητικού οργάνου της νοήσεως.
Στο «Περί της αθανασίας της ψυχής» ο Πομπονάτσι υπεστήριξε συγκεκριμένα ότι οι Ακινάτης και Αριστοτέλης συγκρούονται πάνω στο ζήτημα της αθανασίας της ψυχής. Αν και ο ίδιος ο Πομπονάτσι δεν ακολουθεί εδώ την άποψη του Αριστοτέλη, πιστεύει ότι ο Έλληνας φιλόσοφος υποστηρίζει πολύ καθαρά την απόλυτη θνητότητα της ψυχής, με μόνο περιορισμένα χαρακτηριστικά αθανασίας. Ο Πομπονάτσι δεν ήταν ο πρώτος που προέβη σε αυτόν τον ισχυρισμό και φαίνεται ότι είχε επηρεασθεί από τον Έλληνα σχολιαστή του Αριστοτέλη Αλέξανδρο τον Αφροδισιέα. Επιπλέον ισχυρίζεται ότι η αθανασία της ψυχής είναι αδύνατο να εξακριβωθεί με τον ορθό λόγο και ότι η απάντηση στο ερώτημα πρέπει έτσι να αφεθεί στις δυνάμεις του Θεού. Αφού οι Γραφές αποκαλύπτουν ότι ο Θεός δημιουργεί τις ψυχές των ανθρώπων αθάνατες, επιχειρηματολόγησε ο Πομπονάτσι, μπορούμε και εμείς να αποδεχθούμε ως αληθή την υπόθεση της αθανασίας της ψυχής και με αυτή την αποδοχή να υπερβούμε τα όρια του ορθού λόγου. (Αυτή η συζήτηση επηρέασε τον μεταγενέστερο κάτοχο της πανεπιστημιακής του έδρας, τα έτη 1591-1631, τον Τσεζάρε Κρεμονίνι, του οποίου η προσήλωση στον Αριστοτέλη τον οδήγησε στο αντίθετο συμπέρασμα σχετικώς με τη θνητότητα της ψυχής.)
Ο Πομπονάτσι διεκήρυξε την προσήλωσή του στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και στα διδάγματά της[9], οπότε παρά το αμφιλεγόμενο έργο του, δεν καταδικάσθηκε από αυτή. Επιβεβαιώθηκε έτσι και πάλι η αρχή ότι η θρησκεία και η φιλοσοφία, η πίστη και η γνώση, μπορούν να είναι εκ διαμέτρου αντίθετες και ωστόσο να συνυπάρχουν στο μυαλό του ίδιου διανοητή. Δίνει ένα παράδειγμα αυτού του παραδόξου στο De incantatione, όπου συνοψίζει επιχειρήματα κατά της υπάρξεως δαιμόνων και πνευμάτων πάνω στη βάση της αριστοτελικής θεωρίας για τον κόσμο, ενώ ταυτοχρόνως, ως πιστός Χριστιανός, επιβεβαιώνει την πίστη του στην ύπαρξή τους. Σε αυτό το έργο, ο Πομπονάτσι επιμένει εμφατικά στην ύπαρξη της τακτικής ακολουθίας της φύσεως: του αιτίου και του αποτελέσματος. Τα πάντα ωριμάζουν και μετά παρακμάζουν, έτσι και οι θρησκείες έχουν την ακμή τους και κατόπιν υποκύπτουν στη φθορά. Ακόμα και ο Χριστιανισμός, προσέθεσε (υπό τη συνθήκη ότι ομιλεί ως φιλόσοφος), έδειχνε σημεία παρακμής.
Ο Πιέτρο Πομπονάτσι πέθανε στην Μπολόνια σε ηλικία 62 ετών.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 121975325. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ 2,0 2,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 4,0 4,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. js20020610009. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. js20020610009. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2019.
- ↑
«Pietro Pomponazzi». Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Elisa Cuttini: Unità e pluralità nella tradizione europea della filosofia pratica di Aristotele. Girolamo Savonarola, Pietro Pomponazzi e Filippo Melantone, Rubbettino 2005
- Stefano Perfetti: το λήμμα «Pietro Pomponazzi» στη The Stanford Encyclopedia of Philosophy, έκδοση φθινοπώρου 2008, επιμ. Edward N. Zalta
- Marco Sgarbi: Pietro Pomponazzi: Tra tradizione e dissenso, Leo S. Olschki, Firenze 2010
- Pasquale Vitale: «Potentia dei absoluta e libertà in Pietro Pomponazzi», Dialegesthai / Rivista telematica di filosofia, 12/2010