Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Pieter Brueghel de Jonge (Ολλανδικά)
Γέννηση1564[1][2]
Βρυξέλλες[1][2]
Θάνατος10  Οκτωβρίου 1638
Αμβέρσα[1][2]
ΕθνικότηταΦλαμανδοί[3]
Χώρα πολιτογράφησηςΚάτω Χώρες των Αψβούργων
Ιδιότηταζωγράφος[4][5] και σχεδιαστής[4]
ΤέκναPieter III. Brueghel[6]
ΓονείςΠίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος και Mayken Coecke
ΑδέλφιαΓιαν Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος[7]
ΣυγγενείςΓιαν Μπρίγκελ ο νεότερος (ανιψιός)
Είδος τέχνηςέργο θρησκευτικής θεματολογίας[4] και ρωπογραφία[4]
Σημαντικά έργαAdoration of the magi, The Good Shepherd, The Return of the Herd και Census at Bethlehem
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος (φλαμανδικά: Pieter Brueghel de Jongere, αναγραφόμενος και ως Pieter Bruegel de Jongere (πριν το 1616 ανέγραφε το όνομά του ως "Brueghel", ενώ μετά το 1616 ως "Breughel"[8]), 1564 ή 1565 - 10 Οκτωβρίου 1636, ήταν Φλαμανδός ζωγράφος γνωστός για τα πολυάριθμα αντίγραφα έργων του πατέρα του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου αλλά και τις δικές του πρωτότυπες συνθέσεις. Η μεγάλη παραγωγικότητα του εργαστηρίου του, τόσο για την εγχώρια όσο και για τις αγορές του εξωτερικού, συνέβαλε στην εγκαθίδρυση της διεθνούς αναγνώρισης του έργου του πατέρα του.

Παραδοσιακά ο Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος έφερε το προσωνύμιο "de helse Brueghel" (= ο Μπρίγκελ της κόλασης) γιατί πιστευόταν ότι ήταν ο δημιουργός μερικών πινάκων με απεικονίσεις φωτιάς και παράξενων εικόνων. Οι πίνακες αυτοί σήμερα έχουν αποδοθεί στον αδελφό του Γιαν Μπρίγκελ τον πρεσβύτερο.[9][10]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος γεννήθηκε στις Βρυξέλλες και ήταν ο μεγαλύτερος γιος του διάσημου ζωγράφου του 16ου αιώνα Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου και της Μάικεν Κούκε φαν Ελστ, θυγατέρας του ζωγράφου Πίτερ Κούκε φαν Ελστ. Ο πατέρας του απεβίωσε το 1569, όταν ο Πίτερ ήταν μόλις 5 ετών. Ύστερα από τον θάνατο και της μητέρας του το 1578 ο Πίτερ, μαζί με τον μικρότερο αδελφό του Γιαν Μπρίγκελ τον πρεσβύτερο και την αδελφή τους Μαρί πήγαν να ζήσουν με τη γιαγιά τους Μάικεν Φερχούλστ, χήρα του ζωγράφου Πίτερ Κούκε φαν Ελστ. Η γιαγιά τους ήταν γνωστή μικρογράφος.[11] Σύμφωνα με τον πρώιμο Φλαμανδό βιογράφο του 17ου αιώνα Κάρελ φαν Μάντερ, η Μάικεν Φερχούλστ ήταν πιθανόν η πρώτη "διδασκάλισσα" των δύο εγγονών της.[9][12]

Η οικογένεια Μπρίγκελ μετοίκησε στην Αμβέρσα κάποια στιγμή μετά το 1578 και ο Πίτερ πιθανόν να συμμετείχε στο εργαστήριο του τοπιογράφου Χίλλις φαν Κόνινξλοο. Ο Δάσκαλός του εγκατέλειψε την Αμβέρσα το 1585 και τα αρχεία της περιόδου 1584/1585 της Συντεχνίας του Αγίου Λουκά της πόλης εμφανίζουν τον Πίτερ ως ανεξάρτητο "Δάσκαλο" (όπου αναγράφεται ως "Peeter Brugel").

Στις 5 Νοεμβρίου 1588 ο Πίτερ νυμφεύτηκε την Ελίζαμπετ Χόντελετ (Elisabeth Goddelet). Το ζευγάρι απέκτησε επτά παιδιά, κάποια από τα οποία πέθαναν σε μικρή ηλικία. Ένας από τους γιους του, που ονομάστηκε Πίτερ Μπρίγκελ ΙΙΙ έγινε επίσης ζωγράφος.[11] Ο Πίτερ Μπρίγκελ είχε σε λειτουργία ένα μεγάλο εργαστήριο στην Αμβέρσα, το οποίο παρήγαγε κυρίως φθηνά αντίγραφα των έργων του πατέρα του για την τοπική αγορά ή για εξαγωγή. Παρά ταύτα, συχνά αντιμετώπιζε οικονομικές δυσχέρειες, πιθανόν επειδή έπινε.[13] Είχε τουλάχιστον εννέα μαθητές, ανάμεσα στους οποίους οι Φρανς Σνάιντερς και Άντριες Ντάνιελς.[13][12]

Ο Πίτερ Μπρίγκελ απεβίωσε στην Αμβέρσα, σε ηλικία 72 ετών.[12]

Έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος ζωγράφισε τοπία, θρησκευτικά θέματα, παροιμίες και σκηνές από το χωριό. Οι σκηνές καθημερινής ζωής των χωρικών δίνει έμφαση στη γραφικότητα και θεωρείται από ορισμένους ότι τους λείπει η λεπτότητα και ο ανθρωπισμός που διέκρινε τους πίνακες του πατέρα του.[14] Ο ίδιος αλλά και το εργαστήριό του ήταν παγαγωγικότατοι αντιγραφείς των πιο διάσημων έργων του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου. Το όνομα και το έργο του ήταν ξεχασμένα κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα, όταν "ανακαλύφθηκε" εκ νέου κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα.[12]

Πρωτότυπα έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πίτερ Μπρίγκελ ο νεότερος δημιούργησε πρωτότυπα έργα, κατά κύριο λόγο στο ύφος του πατέρα του, τα οποία είναι δυναμικά, τολμηρά, με λαμπερά χρώματα και προσαρμοσμένα στο ύφος του 17ου αιώνα.[12] Μια από τις πιο επιτυχημένες συνθέσεις του είναι Ο Δικηγόρος του Χωριού (ορισμένες φορές αποκαλείται και Το γραφείο του φοροσυλλέκτη, Η πληρωμή της δεκάτης, Ο Δικηγόρος Κακών Υποθέσεων ή Το γραφείο του Γραμματέα). Οι διαφορετικοί τίτλοι του πίνακα δείχνουν ότι είχε ερμηνευτεί κατά πολλούς τρόπους τον 17ο αιώνα. Πιθανόν ο τίτλος που του ταιριάζει καλύτερα είναι Ο Δικηγόρος του Χωριού, καθώς το πρόσωπο που κάθεται πίσω από το γραφείο φέρει δικηγορικό πίλο, ενώ η συλλογή των φόρων δεν γινόταν συνήθως σε παρόμοιους χώρους, ενώ τα χαρτιά και οι τσάντες στο γραφείο μοιάζουν με αυτά που απαιτούνται για την υποβολή αιτημάτων και θεσπισμάτων. Η εικόνα παρουσιάζει, επίσης, χωρικούς να παρατάσσονται κρατώντας δώρα, όπως κοτόπουλα και αβγά για να ευχαριστήσουν τον Δικηγόρο, κάτι που συνέβαινε συχνά, ενώ οι πληρωμές της δεκάτης γίνονταν σε σιτηρά.[15] Ο πίνακας απεικονίζει το ενδιαφέρον του δημιουργού αλλά και την προσεκτική του παρατήρηση της ζωής του χωριού. Το εργαστήριό του παρήγαγε πολλά αντίγραφα του πίνακα σε διαφορετικές διαστάσεις. Υπάρχουν 19 υπογεγραμμένες και χρονολογημένες παραλλαγές του έργου αυτού (κατά την περίοδο 1615 - 1622) ανάμεσα σε περίπου 25 πρωτότυπα και 35 παραλλαγές υπό αμφισβήτηση.[13]

Μια ακόμη πρωτότυπη σύνθεση του Μπρίγκελ του νεότερου είναι Η Νύφη της Πεντηκοστής, η οποία είναι γνωστή σε τουλάχιστον πέντε αυτόγραφες παραλλαγές.[12] Ένα από τα αντίγραφα ως πρόσφατα ήταν στην κατοχή του Μητροπολιτικoύ Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης. Ο πίνακας απεικονίζει το φλαμανδικό έθιμο της επιλογής και στέψης μιας "βασίλισσας" κατά την εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή. Ο εορτασμός εστιάζει γύρω από ένα λουλούδι που έκοψαν τα παιδιά από τα χωράφια. Ο πίνακας είναι σαφώς διακριτός τόσο σε ύφος όσο και σε χρώμα από τις εργασίες του πατέρα του: Χρησιμοποιεί ζωηρά χρώματα, με πολύ κόκκινο βερμιγιόν (ζωηρό κόκκινο), πλούσιο γαλαζοπράσινο στις μορφές και μπλε στον ουρανό. Τα χρώματα εμφανίζουν ενότητα τόνων, χαρακτηριστική του 17ου αιώνα. Εμφανίζει επίσης ενότητα τόσο στη σχεδίαση όσο και στη σύνθεση.[16]

Μια ακόμη πρωτότυπη σύνθεση του Μπρίγκελ του νεότερου είναι οι τέσσερις μικροί κυκλικοί πίνακες (tondos) που αντιπροσωπεύουν τις Τέσσερις Εποχές στον Ποταμό (και οι τέσσερις σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Πράγας). Καθώς το ύφος του δεν εξελίχθηκε από αυτό της πρώιμης σταδιοδρομίας του, είναι δύσκολο να χρονολογηθούν αυτά τα έργα.[12]

Σε μερικές περιπτώσεις δεν είναι σαφές αν κάποιο έργο είναι πρωτότυπη σύνθεση του Μπρίγκελ του νεότερου ή αντίγραφο χαμένου έργου του πατέρα του.[13]

Αντιγραφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός από τους πίνακες που δημιούργησε ως δικές του συνθέσεις, ο Μπρίγκελ ο νεότερος αντέγραψε και τις διάσημες συνθέσεις του πατέρα του, μέσω μιας τεχνικής που ονομάζεται "ξεσήκωμα με σκόνη". Αυτή η μεγάλης κλίμακας δραστηριότητα έγινε δυνατό να πραγματοποιηθεί χάρη στο μεγάλο, καλά οργανωμένο εργαστήριό του. Σύγκριση ορισμένων αντιγράφων με τα πρωτότυπα αποκαλύπτει διαφορές, τόσο από άποψη χρωμάτων όσο και παραλείψεις - ή προσθέσεις - ορισμένων λεπτομερειών. Αυτό ίσως σημαίνει ότι ο αντιγραφέας ξανάφτιαξε ορισμένα τμήματα ή ότι βάσισε τα αντίγραφά του σε χαρακτικά των πρωτότυπων παρά στα ίδια τα πρωτότυπα.[17] Ο Μπρίγκελ ο νεότερος συχνά έφτιαχνε πίνακες από τα σχέδια του πατέρα του, περιλαμβανομένων και σχεδίων για χαρακτικά.[10]

Καθώς δεν είχε πάντα πρόσβαση στους πρωτότυπους πίνακες του πατέρα του, συχνά βασιζόταν σε σχεδιάσματα των πατρικών εργασιών για να παραγάγει τα αντίγραφά του.[12] Είχε επίσης πρόσβαση στα, χαμένα σήμερα, σχεδιάσματα και ενδιάμεσα "χαρτόνια" (cartoons) του πατέρα του, τα οποία μετέφερε σε πάνελ με την τεχνική "ξεσηκώματος με σκόνη".[18] Το έργο του συχνά είναι η μόνη πηγή γνώσης για έργα του πατέρα του, που σήμερα θεωρούνται χαμένα.[12]

Τα θέματα των αντιγραμμένων έργων καλύπτουν ολόκληρο το θεματικό φάσμα των έργων του Μπρίγκελ του πρεσβύτερου, περιλαμβανομένων και εξειδικευμένων θρησκευτικών συνθέσεων τόσο σε μικρή όσο και σε μεγάλη κλίμακα. Πρωταρχικά είναι τα θέματα του πατέρα του σχετικά με παροιμίες και σκηνές με χωρικούς.[13]

Ένα από τα πλέον συχνά αντιγραμμένα έργα του πατέρα του ήταν το Χειμωνιάτικο τοπίο με παγοδρόμους και παγίδα για πουλιά. Το έργο αυτό αναπαράχθηκε από τον Πίτερ τον νεότερο και το εργαστήριό του τουλάχιστον 60 φορές. Από τα αντίγραφα αυτά, 10 είναι υπογεγραμμένα και 4 φέρουν χρονολογική σήμανση (1601, 1603, 1616 και 1626). Άλλο δημοφιλές έργο του Πίτερ του πρεσβύτερου ήταν Η Προσκύνηση των Μάγων στο Χιόνι, από το οποίο ο Μπρίγκελ ο νεότερος και το εργαστήριό του δημιούργησαν περίπου 30 αντίγραφα.

Από το εργαστήριο παράχθηκαν επίσης όχι λιγότερα από 25 αντίγραφα της σύνθεσης του πρεσβύτερου Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής προσευχόμενος, το πρωτότυπο του οποίου πιστευόταν ότι ήταν χρονολογημένο το 1566 - σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης.[19] Μερικά από τα αντίγραφα υπάρχουν σε μουσεία όπως το Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, το Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών της Αμβέρσας, το Εθνικό Μουσείο της Κρακοβίας, το Rheinisches Landesmuseum Bonn στη Βόννη, το "Stedelijk Museum Wuyts-Van Campen en Baron Caroly" στο Λίερ του Βελγίου και το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βαλανσιέν. Κάποια από τα αντίγραφα είναι χρονολογημένα και υπογεγραμμένα.[20][21][22]

Η ποιότητα και ο μεγάλος αριθμός παραλλαγών που δημιούργησε ο Μπρίγκελ ο νεότερος υποδεικνύουν ότι είχε γνώση του πρωτότυπου του πατέρα του "από πρώτο χέρι". Οι μελετητές υποστήριξαν ότι η αρχική εικόνα που δημιούργησε ο Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος πρόσφερε ένα κωδικοποιημένο σχόλιο για τις θρησκευτικές συζητήσεις που μαίνονταν στις Κάτω Χώρες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1560 και ότι αντιπροσώπευε ένα μυστικό κήρυγμα όπως τηρούνταν από τους προτεστάντες μεταρρυθμιστές της εποχής εκείνης.[19] Ο Μπρίγκελ ο νεότερος άλλαξε ορισμένες λεπτομέρειες της αρχικής σύνθεσης του πατέρα του: Για παράδειγμα, μερικές παραλλαγές παραλείπουν μια αδιευκρίνιστη μορφή ενός γενειοφόρου άνδρα με μαύρη αμφίεση, ο οποίος στρέφεται προς τον θεατή. Η παράλειψη αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνει τις εικασίες ότι η παρουσία του στην αρχική σύνθεση μόνο τυχαία δεν ήταν.[12] Το διακριτό πρόσωπο αυτής της μορφής υποδεικνύει ότι πιθανόν να ήταν πορτρέτο, ίσως του ίδιου του καλλιτέχνη ή του πάτρονα που είχε παραγγείλει τον πίνακα. Η μορφή του Χριστού είναι είτε αυτή του ανθρώπου με τα γκρίζα πίσω από τον αριστερό βραχίονα του Βαπτιστή ή αυτή του γενειοφόρου άνδρα στο άκρο αριστερό που έχει τα χέρια του σταυρωμένα. Η συνεχιζόμενη δημοφιλία του έργου, έναν αιώνα μετά τον θάνατο του Μπρίγκελ του πρεσβύτερου, όταν το θέμα όχι μόνον είχε χάσει τις πολιτικές του επιπτώσεις αλλά πήγαινε και ενάντια στο θρησκευτικό ρεύμα της εποχής, υποδεικνύει ότι υπήρχε μια πιο αισθητική προσέγγιση του θέματος. Η σύνθεση τότε φαίνεται ότι εκτιμούνταν περισσότερο για την εκπροσώπηση της ανθρωπότητας σε όλη την ποικιλομορφία φυλών, τάξεων, την ιδιοσυγκρασίας και στάσης ζωής.[19]

Η μεγάλης κλίμακας παραγωγή αντιγράφων έργων του πατέρα του δείχνει ότι υπήρχε σημαντική ζήτηση γι' αυτά. Ταυτόχρονα, τα αντίγραφα αυτά συνέβαλαν στην εκλαΐκευση του ύφους του Μπρίγκελ του πρεσβύτερου. Χωρίς τις αντιγραφικές εργασίες του γιου του, το κοινό δεν θα είχε πρόσβαση στα έργα του, τα οποία βρίσκονταν, ως επί το πλείστον, σε ιδιωτικές συλλογές της ελίτ, όπως η βασιλική συλλογή του Ροδόλφου Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Πράγα ή στη Συλλογή Φαρνέζε στην Πάρμα. Ταυτόχρονα, ο Μπρίγκελ ο νεότερος επεξέτεινε το ρεπερτόριο του πατέρα του με δικές του επινοήσεις και παραλλαγές σε θέματα του πατέρα του.[13]

Φωτοθήκη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Έργα του Πίτερ Μπρίγκελ του νεότερου
  • Ο Δικηγόρος του Χωριού ή Το γραφείο του φοροσυλλέκτη
    Ο Δικηγόρος του Χωριού ή Το γραφείο του φοροσυλλέκτη
  • Γαμήλια πομπή
    Γαμήλια πομπή
  • Γαμήλιος χορός στο χωριό Alte Pinakothek, Μόναχο
    Γαμήλιος χορός στο χωριό Alte Pinakothek, Μόναχο
  • Γάμος στο χωριό, Μουσείο Hallwyl, Στοκχόλμη
    Γάμος στο χωριό, Μουσείο Hallwyl, Στοκχόλμη
  • Η Νύφη της Πεντηκοστής, λάδι σε καμβά 50,8 x 77,8 εκ.
    Η Νύφη της Πεντηκοστής, λάδι σε καμβά 50,8 x 77,8 εκ.
  • Χειμωνάτικο τοπίο με παγίδα για πουλιά
    Χειμωνάτικο τοπίο με παγίδα για πουλιά
  • Μεθυσμένος πάνω σε αβγό
    Μεθυσμένος πάνω σε αβγό
  • Ζεύγος στο ψάρεμα
    Ζεύγος στο ψάρεμα
  • Η Προσκύνηση των Μάγων, Μουσείο Ερμιτάζ
    Η Προσκύνηση των Μάγων, Μουσείο Ερμιτάζ
  • Οι επτά πράξεις ελέους, Εθνικό Μουσείο Παλαιάς Τέχνης, Λισαβόνα
    Οι επτά πράξεις ελέους, Εθνικό Μουσείο Παλαιάς Τέχνης, Λισαβόνα
  • Καυγάς στο χωριό
    Καυγάς στο χωριό
  • Η σφαγή των αθώων, ιδιωτική συλλογή
    Η σφαγή των αθώων, ιδιωτική συλλογή


  • Έργα από αντιγραφή
  • Η Προσευχή του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή, πρωτότυπο του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου, Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης
    Η Προσευχή του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή, πρωτότυπο του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου, Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης
  • Αντίγραφο του Η Προσευχή του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή από τον Μπρίγκελ τον νεότερο (μετά το 1616), Groeningemuseum της Μπρυζ, με απάλειψη του μαυροντυμένου άνδρα που κοιτάζει προς τον θεατή
    Αντίγραφο του Η Προσευχή του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή από τον Μπρίγκελ τον νεότερο (μετά το 1616), Groeningemuseum της Μπρυζ, με απάλειψη του μαυροντυμένου άνδρα που κοιτάζει προς τον θεατή
  • Αντίγραφο του Η Προσευχή του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή από τον Μπρίγκελ τον νεότερο (1601-1604), Μουσείο Europeum, Κρακοβία
    Αντίγραφο του Η Προσευχή του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή από τον Μπρίγκελ τον νεότερο (1601-1604), Μουσείο Europeum, Κρακοβία


Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 rkd.nl/explore/artists/13293.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 data.bnf.fr/ark:/12148/cb13335285p.
  3. ↑ www.britannica.com/biography/Pieter-Bruegel-II-the-Younger.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 vocab.getty.edu/page/ulan/500023420.
  5. ↑ The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/14570. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  6. ↑ balat.kikirpa.be/peintres/Detail_notice.php?id=615.
  7. ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 27  Ιουνίου 2019. 500023420. Ανακτήθηκε στις 21  Μαΐου 2021.
  8. ↑ Pieter Brueghel (II) Αρχειοθετήθηκε 2014-07-14 στο Wayback Machine. στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (Ολλανδικά)
  9. ↑ 9,0 9,1 Alexander Wied and Hans J. Van Miegroet. "Jan Breughel I." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 11 Jul. 2014.
  10. ↑ 10,0 10,1 Larry Silver, Peasant Scenes and Landscapes: The Rise of Pictorial Genres in the Antwerp Art Market, University of Pennsylvania Press, 4 Jan, 2012, p. 154-158
  11. ↑ 11,0 11,1 Frans Jozef Peter Van den Branden, Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool, Antwerpen, p. 440-443
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 Alexander Wied and Hans J. Van Miegroet. "Bruegel." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 11 Jul. 2014.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Larry Silver, Peasant Scenes and Landscapes: The Rise of Pictorial Genres in the Antwerp Art Market, University of Pennsylvania Press, 4 Jan, 2012, p. 196-207
  14. ↑ Gibson, Michael. "A Dynasty of Painters: Belgium Celebrates the Bruegels". ARTnews (January 1981): 130.
  15. ↑ Natalie Zemon Davis, The Gift in Sixteenth-century France, University of Wisconsin Press, 2000
  16. ↑ Margaretta M. Salinger, The Whitsun Bride by Pieter Brueghel the Younger, in: Bulletin of The Metropolitan Museum of Art, XXXIV (1939), p. 88-90
  17. ↑ «Pieter Brueghel Młodszy "Kazanie św. Jana Chrzciciela"». www.muzeum.krakow.pl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2014. 
  18. ↑ Odilia Bonebakker, Review of Christina Currie and Dominique Allart, The Brueg(H)el Phenomenon. Paintings by Pieter Bruegel the Elder and Pieter Brueghel the Younger with a Special Focus on Technique and Copying Practice Αρχειοθετήθηκε 2014-07-14 στο Wayback Machine. (Scientia Artis, 8). Brussels: Royal Institute for Cultural Heritage, 2012. 3 vols, fully illus. ISBN 978-2-930054-14-8. in: historian of netherlandish art
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Pieter Brueghel II (Brussels 1564/5-1637/8 Antwerp), Saint John the Baptist Preaching to the Multitude at Christie's
  20. ↑ St John the Baptist Preaching Αρχειοθετήθηκε 2014-07-14 στο Wayback Machine. στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης
  21. ↑ «Pokaz obrazu "Kazanie św. Jana Chrzciciela" Pietera Brueghla Młodszego». culture.pl. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2014. Kopia z początku XVII wieku pokazywana w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka jest w całości dziełem syna - Pietera Brueghla Młodszego - i została zakupiona w 1963 roku przez Muzeum Narodowe w Krakowie. 
  22. ↑ Magdalena Sobczyk, The recent restoration of the Groeningemuseum’s copy of The Sermon of Saint John the Baptist at Codart


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πίτερ_Μπρίγκελ_ο_νεότερος&oldid=10413184"