Νικόλαος Γαλάτης

Νικόλαος Γαλάτης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1792 Ιθάκη
Θάνατος	1819 Ερμιόνη Αργολίδας
Χώρα πολιτογράφησης	Επτάνησος Πολιτεία Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα Γαλλικά Ιταλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Φιλικός
Θυρεός

Πλάκα στη πλατεία του χωριού Ανωγής Ιθάκης που γράφει το όνομα του Νικολάου Γαλάτη και τα τελευταία λόγια του «Τί σας έκαμα;».

Ο Νικόλαος Γαλάτης (1792 - 1819) υπήρξε δραστήριο και αμφιλεγόμενο μέλος της Φιλικής Εταιρείας, το οποίο δολοφονήθηκε από άλλα μέλη αυτής για αδιευκρίνιστους λόγους.

Ορισμένοι ιστορικοί αναφέρουν ότι τα υπόλοιπα μέλη ήθελαν να τον απομακρύνουν γιατί επεδίωκε να αναλάβει την ηγεσία της οργάνωσης, και μάλιστα σε κάποια φάση το είχε καταφέρει, άλλοι αναφέρουν ως κίνητρο τον αλαζονικό χαρακτήρα του και τις υποτιθέμενες ή πραγματικές οικονομικές ατασθαλίες του (με το ταμείο της Φιλικής Εταιρείας), και άλλοι την απειλή που φέρεται να ξεστόμισε (ότι σε περίπτωση που οι άλλοι δεν τον αποδέχονταν ως αρχηγό ή δεν ενέδιδαν στις απόψεις του θα τους κατέδιδε στις τουρκικές αρχές). Η τελευταία εκδοχή τον παρουσιάζει ως κίνδυνο για την οργάνωση και πιθανό προδότη.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Ιθάκη και καταγόταν από αρχοντική οικογένεια των Επτανήσων, η οποία εμφανίστηκε πρώτη φορά τον 14ο αιώνα. Οι Γαλαταίοι έλαβαν τίτλους από τους Τόκκους τον 15ο αιώνα και κατείχαν κτήματα στην Ιθάκη. Μετά την αλλαγή του καθεστώτος στα Επτάνησα (δηλαδή όταν ήρθαν στην εξουσία οι Βενετοί), οι τίτλοι και τα προνόμια των ιθακησίων Γαλαταίων αναγνωρίστηκαν από τους Βενετούς προβλεπτές της Κεφαλονιάς. Ο ίδιος ο Νικόλαος Γαλάτης υποστήριζε ότι η οικογένεια του συγγένευε με την οικογένεια Καποδίστρια, κάτι που δεν είναι σαφές. Ο ίδιος συστηνόταν ως κόμης και ως εξάδελφος του Καποδίστρια. Ο πατέρας του Κωνσταντίνος ήταν εύπορος και ίσως διπλωμάτης στο επάγγελμα. Ο Νικόλαος έφερε τον τίτλο του "κόμης", που πιθανώς ήταν λάθος.

Ο Νικόλαος Γαλάτης φοίτησε στη σχολή των Κυδωνιών και εργάστηκε για μερικούς μήνες ως γραφέας, λόγω των γαλλικών και ιταλικών που γνώριζε, στην υπηρεσία του Αλή Πασά. Ήταν πιθανόν μέλος της Φιλόμουσου Εταιρείας και ίσως είχε κοινούς φίλους με τον Ρήγα Φεραίο, αλλά δεν μπορεί να γνώριζε τον ίδιο αφού ήταν έξι ετών όταν τον πρόδωσαν και τον σκότωσαν. Τον Φεβρουάριο του 1816 ο Γαλάτης συνελήφθη από τους Άγγλους και ανακρίθηκε –σύμφωνα με μια εκδοχή λόγω της επίδειξης πλούτου που δεν συμβάδιζε με την τότε οικονομική του κατάσταση, κάτι που μάλλον δεν ευσταθεί αφού ήταν εύπορος. Αφέθηκε λίγες μέρες αργότερα ελεύθερος, και για άγνωστους λόγους κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη.

Η μύηση και η δραστηριότητα

Από εκεί, το 1816, πήγε στην Οδησσό και στην Αγία Πετρούπολη, όπου και μυήθηκε από τον Σκουφά στη Φιλική Εταιρεία, η οποία τότε βρισκόταν σε εμβρυακό στάδιο. Ο κωδική υπογραφή του ήταν ΑΔ.

Ο Γαλάτης συνδύαζε θετικές και αρνητικές ικανότητες, όπως μεγάλη μόρφωση, πατριωτισμό, θέληση αλλά και τυχοδιωκτισμό, πιθανόν και αλαζονεία ή ίσως και επιπολαιότητα. Παρ' όλα αυτά όμως η προσφορά του στη Φιλική Εταιρεία ήταν πολύ σημαντική, αφού αυτός ήταν που άρχισε να την επεκτείνει και να της προσδίδει κύρος. Πριν από τη μύησή του η Φιλική Εταιρεία ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη από άποψη αριθμού μελών. Η απόλυτα αρνητική στάση πολλών ιστορικών απέναντί του πιθανόν να οφείλεται στη γενική συμπεριφορά του ή σε όσα του καταμαρτυρούσαν οι εχθροί του. Όπως και να έχει, φέρεται ως γεγονός ότι οι Φιλικοί αποφάσισαν να προτείνουν την ηγεσία της οργάνωσης στον Καποδίστρια, παρότι ο Τσακάλωφ γνώριζε ότι ο Καποδίστριας ήταν συντηρητικός και προτιμούσε τις αργές διεργασίες της Φιλομούσου Εταιρείας που είχε ιδρύσει ο ίδιος και όχι τη βίαιη επανάσταση. Εντούτοις οι πρώτοι Φιλικοί σκέφτηκαν να κάνουν μια απόπειρα να τον προσεγγίσουν μέσω του Γαλάτη, ο οποίος δήλωνε ότι ήταν και εξάδελφός του. (Πρέπει να αναφερθεί και η εκδοχή ότι ίσως ο πραγματικός αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας ήταν εξαρχής ο Ιωάννης Καποδίστριας με τη σύμφωνη γνώμη του Τσάρου Αλεξάνδρου που ήθελε να κατευθύνει τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα κατά τα συμφέροντα της Ρωσίας. Αν αυτή η εκδοχή αληθεύει, τότε κάποια μέλη της το γνώριζαν αλλά έκαναν διάφορες κινήσεις για να ρίχνουν στάχτη στα μάτια και για να μπορεί ο Καποδίστριας επισήμως να αρνείται κάθε ανάμιξη).

Όπως και να είχε, ο Γαλάτης αμέσως μετά την κατήχησή του πήρε την εντολή να αναχωρήσει για τη Μόσχα, όπου μύησε αρκετούς: τους Πεντεδέκα, Ριζάρη, Πατζιμάδη και Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο τον Φιραρή. Οι μυήσεις ήταν πολύ σημαντικές για την εταιρεία αφού μέχρι τότε μέσα σε δύο χρόνια είχαν γίνει μόνο τρεις μυήσεις. Ο Γαλάτης δηλαδή κυριολεκτικά ζωντάνεψε τη Φιλική Εταιρεία και της άνοιξε δρόμους, αλλά και προσέθεσε μέλη με υπολογίσιμη επιρροή και σημαντικά εισοδήματα που ήταν απαραίτητα για την επανάσταση.

Η συνάντηση με τον Καποδίστρια

Τα γεγονότα είναι αρκετά συγκεχυμένα ως προς τη σειρά τους, επειδή κανένας από τους ιστορικούς της εποχής δεν ήταν φαίνεται διατεθειμένος να δείξει πόσο ενεργός και σημαντικός ήταν ο ρόλος του Γαλάτη. Με επιμονή δική του, ή και με τη σύμφωνη γνώμη των άλλων Φιλικών, έστειλε επιστολή στον Καποδίστρια ζητώντας συνάντηση μαζί του. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Καποδίστρια, που δεν μιλά πουθενά για την επιστολή προς τον ίδιο τον τσάρο, η επιστολή του Γαλάτη προς τον ίδιο, αυτό τον ξένισε. Συμβουλεύθηκε –όπως γράφει– αμέσως τον τσάρο. Είπε στον μονάρχη ότι θα πρόκειται μάλλον για ανοησίες και καλό θα ήταν να μη συναντηθεί με τον Γαλάτη, αλλά ο τσάρος (πάντα σύμφωνα με τον Καποδίστρια) του συνέστησε απεναντίας όχι μόνον να συναντηθεί, αλλά και να μάθει από τον νεαρό Έλληνα όσα περισσότερα μπορούσε. Όταν ο Γαλάτης έφθασε στη Μόσχα «εμπνέει σέβας ενταυτώ και έκπληξιν εις όλους», καθώς μάλιστα έδειχνε την πρόσκληση του Καποδίστρια. Ο Καποδίστριας στα απομνημονεύματά του απαξιώνει τον Γαλάτη και λέει ότι μετά τη συνάντησή του ενημέρωσε τον τσάρο για τις ανοησίες που άκουσε από τα χείλη του νεαρού. Ο τσάρος όμως του είπε να ξανασυναντηθεί για να μάθει ακόμα περισσότερα. Αυτόν τον σύγχυσε πολύ, αλλά έτυχε ο ίδιος να ασθενήσει και επίσης έτυχε τότε (;) ο Γαλάτης να συλληφθεί εν τω μεταξύ από την αστυνομία (αρχηγός της οποίας ήταν τότε ο ελληνικής καταγωγής Ιωάννης Γοργόλης ή Γοργόλιν). Όπως το θέτει δηλαδή στα απομνημονεύματά του, η αστυνομία συνέλαβε τον Έλληνα Φιλικό ανάμεσα στα δύο ραντεβού του με τον ίδιο.

Όπως εκτιμούν οι περισσότεροι ιστορικοί πάντως, αυτό που ονομάζεται από πολλούς Αυτοβιογραφία ή Απομνημονεύματα του Καποδίστρια είναι ουσιαστικά υπόμνημα που επιδιώκει να ξεκαθαρίσει τη στάση του ίδιου έναντι του νέου τσάρου της Ρωσίας (είχε πλέον πεθάνει ο Αλέξανδρος). Κατά συνέπεια όσα αναφέρονται σε αυτό (περιλαμβανομένης της αναφοράς στο Γαλάτη και τα της Φιλικής) πρέπει να τα διαβάζει κανείς στο πλαίσιο ενός ουσιαστικά απολογητικού σημειώματος και όχι ως ακριβή ιστορική αναφορά. Ο Καποδίστριας αναφέρει σε αυτό το υπόμνημα ή Απομνημονεύματα ότι στη συνέχεια συνέστησε στον τσάρο Αλέξανδρο να απελαθεί ο Γαλάτης το συντομότερο δυνατόν, ώστε να μη γίνει ντόρος επειδή θα πληροφορούνταν τα πάντα οι Οθωμανοί μέσω των πρεσβειών τους και πολλοί αθώοι Έλληνες θα έβρισκαν το μπελά τους. Όντως ο Γαλάτης διώχθηκε από τη χώρα και στάλθηκε στη Μολδαβία, όμως ο Καποδίστριας (ή ίσως ο ίδιος ο τσάρος Αλέξανδρος) φέρεται να του έδωσε ένα σημαντικό ποσό. Αυτό αν ευσταθεί (και οι περισσότεροι δέχονται ότι ευσταθεί), δείχνει ότι ο μελλοντικός κυβερνήτης της Ελλάδας χρηματοδοτούσε τον Γαλάτη και τη Φιλική όχι εν αγνοία του τότε τσάρου.

Στο σημείο αυτό ίσως είναι σκόπιμο να παρεμβληθεί και η εκδοχή ότι ο Γαλάτης υπήρξε ή θέλησε να γίνει πιθανόν ο ίδιος πράκτορας των Ρώσων και ίσως ήθελε να υποκαταστήσει στο ρόλο αυτό –και στο μελλοντικό ρόλο του ηγέτη της Ελλάδας– τον Καποδίστρια. Η θεωρία αυτή ερμηνεύει την επιμονή του τσάρου να έρθει ο Καποδίστριας σε συνεννόηση με τον Γαλάτη, όπως και τα χρηματικά ποσά που του δόθηκαν για τις ανάγκες του. Επίσης ερμηνεύει το «θράσος» που πολλοί χρεώνουν στη συμπεριφορά του Γαλάτη: αισθανόταν ότι είχε τις «πλάτες» του τσάρου και όχι απλώς του Καποδίστρια.

Η ρήξη με τους άλλους Φιλικούς

Στη συνέχεια ο Γαλάτης στη Μολδαβία μύησε τον Θεόδωρο Νέγρη, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο κ.ά. Από τη Μολδαβία εξορίστηκε, κατόπιν εντολής του Σκαρλάτου Καλλιμάχη, στο Βουκουρέστι και στη συνέχεια βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Του καταμαρτυρούσαν απαράδεκτη συμπεριφορά (π.χ. μαστίγωσε την πομπή ενός γάμου, που όμως δεν ξέρουμε αν αληθεύει ως γεγονός ούτε τα αίτια για τα οποία αυτό συνέβη) και οικονομικές ατασθαλίες. Επίσης δεχόταν επικρίσεις ότι ο βίος του ήταν αρκετά προκλητικός, σε σημείο που να αφήνει σοβαρές υπόνοιες για χρηματικές ατασθαλίες από το ταμείο των Φιλικών.

Στην Κωνσταντινούπολη τέθηκαν ζητήματα επιλογών και ηγεσίας, και φέρεται ο Γαλάτης να εκνευρίστηκε που δεν του εμπιστεύθηκαν το γενικό συντονισμό παρά τον έδωσαν στον Σέκερη, έναν νεομυημένο. Γι' αυτό το λόγο ή ίσως και επειδή είχε συγκεντρώσει μεγάλα ποσά για την εταιρεία και είχε στρατολογήσει δεκάδες μέλη, θεώρησε τον εαυτό του ιδιαίτερα αδικημένο. Φέρεται να απείλησε ότι θα τους καταδώσει όλους στον Χαλέτ Εφέντη. Κατ' άλλους η φράση περί Χαλέτ Εφέντη κατασκευάστηκε εκ των υστέρων για να καλυφθεί ο πραγματικός λόγος της δολοφονίας. Πάντως ο Φιλήμων αναφέρει ότι ο Γαλάτης έξαλλος κατευθύνθηκε στο σπίτι του Χαλέτ Εφέντη, αλλά τον συνέτισε ένας Ιθακήσιος πλοίαρχος που έτυχε να τον συναντήσει. Τον μετέπεισε και, μετανιωμένος, ο Γαλάτης επέστρεψε στο χώρο συζητήσεων των άλλων Φιλικών και ανάλαφρα τους είπε τι είχε πάει να κάνει. Είπε (σύμφωνα με τον Φιλήμονα): «Δεν μου εμπιστευθήκατε τα Γράμματα των Προσηλύτων ως καλόν σύντροφον». Θορυβήθηκαν όλοι τους πολύ, καθώς κατέφθασαν εκεί και άλλοι Ιθακήσιοι στους οποίους ο πλοίαρχος είχε πει τρομαγμένος τι πήγαινε να κάνει ο Γαλάτης. Τότε φέρεται να αποφασίστηκε και η καταδίκη του σε θάνατο.

Η εκτέλεση του Γαλάτη

Κατά τον Φιλήμονα: «Τίποτε δεν εφαίνετο ικανόν να πείση τον μακρυσμόν του από την Κωνσταντινούπολιν, μεχρισού γράμματά τινά των Πελοποννησίων, παρουσιασθέντα μεθοδικώς και προς τούτον, καθώς και μύριαι άλλαι υποσχέσεις των Αρχηγών της Εταιρείας, εμψυχώνουσι τους πλεονεκτικούς σκοπούς του». Με τα πολλά τέλος τον πείθουν να φύγει με σπετσιώτικο καράβι τον Σεπτέμβριο του 1818, μαζί με τον Τσακάλωφ και τον Παναγιώτη Δημητρόπουλο (Μανιάτη). Τον πήγαιναν στη Μάνη για ν' ασφαλιστούν παραδίδοντάς τον είτε στον Μαυρομιχάλη είτε στον Μούρτζινο να τον κρατήσουν σε φύλαξη με έξοδα της Εταιρείας έως το ξέσπασμα της επανάστασης. «Εις εναντίαν όμως επίφοβον περίστασιν να θανατωθή αφεύκτως».. Στα παράλια της Ερμιόνης ο Δημητρόπουλος πυροβόλησε δύο φορές τον Γαλάτη, ο οποίος μάλιστα στον πρώτο πυροβολισμό προσπάθησε να μαχαιρώσει τον Δημητρόπουλο με το σπαθί του, δεχόμενος αμέσως και δεύτερη σφαίρα. Καθώς πέθαινε, απευθυνόμενος στο δολοφόνο του είπε: «Αχ! Μ' εφάγατε. Τι σας έκαμα;».

Σύμφωνα με πολλές πηγές, οι οποίες όμως μπορεί να αναπαράγουν όλες την ίδια, πιθανόν τον Τσακάλωφ, ο Γαλάτης έζησε άλλα 10-15 λεπτά και ο Δημητρόπουλος άρχισε να κλαίει και να του λέει «Δεν ήθελα να το κάνω αυτό, αλλά δεν υπήρχεν άλλος τρόπος διά να γλιτώσομεν από την ανοικονόμητόν σου κακίαν».

Ο φόνος έγινε πιθανόν στις 9 Ιανουαρίου του 1819, αν και ο Τρικούπης τοποθετεί τα γεγονότα το καλοκαίρι του ίδιου έτους, και άλλοι τα μεταθέτουν στο Νοέμβριο.

Συνεχίζοντας ο Τρικούπης αναφέρεται γενικά στους ανταγωνισμούς και τις εσωτερικές συγκρούσεις στη Φιλική Εταρεία: «Τόσον δε ο ζήλος της Εταιρίας κατέτρωγε τους μύστας αυτής, ώστε επλήγωσέ τις αυτών καιρίως εν Κωνσταντινουπόλει τον Αναγνώστην Δηληγιάννην ως αποδοκιμάζοντα τα της Εταιρείας».

Χαρακτηριστικό είναι πως και τα δυο μοναδικά θύματα της Εταιρείας, ο Γαλάτης και ο Καμαρηνός, είχαν έρθει σε επαφή με τον Καποδίστρια.

Η συνέχεια

Τα «Υδραϊκά Χρονικά» ανέφεραν τότε ότι στο πλοίο είχαν επιβιβαστεί αρχικά τέσσερις Φράγκοι αλλά επέστρεψαν δύο (που σημαίνει ότι δολοφονήθηκε και ο υπηρέτης του Γαλάτη). Οι τουρκικές αρχές φέρονται να διενήργησαν ανακρίσεις για το φόνο και να επέβαλαν πρόστιμο στην Πελοπόννησο για το συμβάν αυτό -άγνωστο σε ποια έκταση οι Τούρκοι γνώριζαν τα πραγματικά αίτια του φόνου. Οι πελοποννησιακές αρχές τότε διαμαρτυρήθηκαν ότι δεν γνώριζαν τίποτα για το έγκλημα και ότι σίγουρα δεν είχαν παραχωρήσει άσυλο στους φονιάδες. Ο Τσακάλωφ και ο Δημητρόπουλος τότε είχαν καταφύγει στη Μάνη. Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης (που περίμενε σε εκείνη τη φάση οικονομική ενίσχυση από τη Φιλική Εταιρεία) αρχικά τους δέχτηκε ως φυγάδες, όμως πολύ γρήγορα, όταν δηλαδή άρχισαν οι ανακρίσεις, τους συνέστησε να καταφύγουν στην Πίζα της Ιταλίας, όπως και έκαναν.

Οι συγγενείς του

Όσον αφορά την οικογένεια του 27χρονου Γαλάτη, είχε έναν αδελφό, τον Κωνσταντίνο, δάσκαλο, και έναν κληρικό, τον Ευστάθιο Γαλάτη, αρχιμανδρίτη, που ήταν χωλός. Ο Ευστάθιος αναζήτησε με πάθος να μάθει τα αίτια του φόνου και, επειδή δεν ικανοποιήθηκε από τις απαντήσεις που πήρε, προσέλαβε κάποιον Φωκά Σφαέλλο και τον πλήρωσε για να σκοτώσει τον Αναγνωστόπουλο και τον Δικαίο (τον Παπαφλέσσα) στο Γαλάτσι ή Γαλάζιο της Ρουμανίας που ήταν κέντρο αποφάσεων της Φιλικής -τους οποίους θεώρησε υπαίτιους του φόνου του αδελφού του κατά τον Φιλήμονα. Οι Φιλικοί το πληροφορήθηκαν όμως, έστησαν ενέδρα στον Σφαέλλο και τον τραυμάτισαν προτού αυτός μπει στο Γαλάτσι. Όταν αυτός ανάρρωσε μετάνοιωσε (αναφέρει ο Φιλήμων) και στη συνέχεια πήρε μέρος στον επαναστατικό αγώνα και έπεσε μαχόμενος στο Δραγατσάνι -πάντα κατά τον Φιλήμονα.

Ο Ευστάθιος Γαλάτης όμως κατέβηκε πλέον ο ίδιος στην Πελοπόννησο για να βρει τους υπαίτιους. Τότε, με πληροφορίες από την Κωνσταντινούπολη, συνεργάτες της Φιλικής Εταιρείας ή ίσως των ελληνικών πελοποννησιακών αρχών του έστησαν και εκείνου ενέδρα -στην Κόρινθο. Ήταν αποφασισμένο κατά τον Φιλήμονα να τον σκοτώσουν κι εκείνον. Τον έσωσε το γεγονός ότι εγγυήθηκε για λογαριασμό του ο Ρένδης (ίσως πρόκειται για το Θεοχάρη Ρένδη ή Ρέντη που μετά έγινε γερουσιαστής). Αυτός ήταν εύπορος Κορίνθιος και δεσμεύθηκε ότι θα καθησύχαζε τον Γαλάτη φροντίζοντας στο εξής αυτός να μη δημιουργήσει άλλα προβλήματα στη Φιλική Εταιρεία -του ξεκαθάρισε ότι θα είχε τη μοίρα του αδελφού του. Πιθανόν να ένιωθε και ο ίδιος αδύναμος να τα βάλει με τόσο πολλούς αφού συν τοις άλλοις χώλαινε από το ένα του πόδι και ήταν εξάλλου και κληρικός.

Απόγονοι της οικογένειας Γαλάτη ζουν στη Ρουμανία, στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Μύκονο.

Πηγές

• Φωτιάδης, Δημήτρης. Η Επανάσταση του 21. Τόμ. 1. Αθήνα: Μέλισσα, 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Μπορείτε να διαβάσετε σε δωρεάν e-book το βιβλίο του Ιωάννου Φιλήμονος εδώ: «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας»
• Μπορείτε να διαβάσετε στα γαλλικά τα : Απομνημονεύματα του Νικολάου Υψηλάντη