Μπερλένγκας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 39°24′56.246″N 9°30′36.148″W / 39.41562389°N 9.51004111°W / 39.41562389; -9.51004111

Μπερλένγκας
Γεωγραφία
ΤοποθεσίαΑτλαντικός Ωκεανός
Συντεταγμένες39°27′N 9°32′W / 39.45°N 9.53°W / 39.45; -9.53
ΑρχιπέλαγοςArquipélago das Berlengas
Κύρια νησιάΜπερλένγκα Γκράντε, Εστέλας, Φαρίλιοες-Φορκάντος
Χώρα
Πορτογαλία
Commons page Σχετικά πολυμέσα


Τα νησιά Μπερλένγκας είναι πορτογαλικό αρχιπέλαγος, που αποτελείται από μικρά νησιά του Ατλαντικού και απέχουν 10 έως 17 χιλιόμετρα από την ακτή του Πενίσε της Πορτογαλίας, στην περιοχή Οέστε. Αυτά τα νησιά ήταν παραδοσιακά γνωστά στους Βρετανούς ναυτικούς ως «the Burlings». [1] [2] [3] [4] Το μόνο κατοικημένο νησί είναι το μεγαλύτερο νησί του, το Μπερλένγκα Γκράντε, αν και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μόνιμη κατοίκηση στο αρχιπέλαγος. Τα άλλα νησιά ομαδοποιούνται σε δύο ομάδες νησίδων, τις νησίδες Εστέλας και τις νησίδες Φαρίλιοες-Φορκάντος.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιστορική αποικία καταδίκων: το φρούριο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στα νησιά Μπερλένγκας
Τα σπίτια των ψαράδων στο νησί Μπερλένγκα Γκράντε είναι οι μόνες κατοικίες στο αρχιπέλαγος.

Η ανθρώπινη κατοχή στο Μπερλένγκα Γκράντε (Berlenga Grande) χρονολογείται από την αρχαιότητα: τα νησιά αναφέρονται στη Γεωγραφία του Πτολεμαίου ως Λονδοβρίς (Londobris). [5] Πολύ αργότερα αναφέρθηκε ως το νησί του Saturno από τους Ρωμαίους γεωγράφους και το επισκέφτηκαν διαδοχικά Μουσουλμάνοι, Βίκινγκς και κουρσάροι.

Τα νησιά πιστεύεται ότι ήταν ένας πρώην ιερός τόπος, που χρησιμοποίησαν οι Φοίνικες την πρώτη χιλιετία π.Χ. όπου γιορταζόταν η λατρεία του Βάαλ - Melqart. [6]

Το 1513, με την υποστήριξη της βασίλισσας Ελεονώρας του Βιζέου, μοναχοί από το Τάγμα του Σάο Τζερόνιμο ίδρυσαν έναν οικισμό στο νησί, για να προσφέρουν βοήθεια στη ναυσιπλοΐα και στα θύματα των συχνών ναυαγίων. Το μοναστήρι που ιδρύθηκε εκεί, το Μοναστήρι του Ελέους της Μπερλένγκα, παρέμεινε μέχρι τον 16ο αιώνα, όταν η ασθένεια, η έλλειψη προμηθειών και η κακή επικοινωνία (λόγω του συνεχούς κακού καιρού) ανάγκασαν τους μοναχούς να εγκαταλείψουν το νησί.

Μετά τον Πορτογαλικό Πόλεμο της Αποκατάστασης, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του βασιλιά Ιωάννη Δ', το πολεμικό συμβούλιο αποφάσισε ότι η κατεδάφιση των ερειπίων του μοναστηριού και η χρήση των βράχων τους για την κατασκευή μιας παράκτιας άμυνας θα βοηθούσαν στην προστασία των παράκτιων οικισμών. Το Φρούριο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (São João Baptista das Berlengas) κατασκευάστηκε από τα απομεινάρια των ερειπίων του μοναστηριού. Μέχρι το 1655, είχε ήδη αποκρούσει, κατά την διάρκεια της κατασκευής του, την επίθεση τριών πειρατών της Μπαρμπαριάς. 

Ο φάρος του νησιού (που ονομάστηκε Δούκας της Μπραγκάνζα από τους ντόπιους) κατασκευάστηκε το 1841. [7] Τον 20ό αιώνα ένα ηλιακό πάνελ εγκαταστάθηκε στη στήλη του φάρου ύψους 29 μέτρων, που παρέχει οπτικό πεδίο 31 μιλίων.

Το Διεθνές Συντονιστικό Συμβούλιο του Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα της UNESCO Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (MAB), που συνήλθε στη Δρέσδη (Γερμανία) από τις 28 Ιουνίου έως την 1η Ιουλίου, προσθέτοντας 18 νέες τοποθεσίες, συμπεριέλαβε το Μπερλένγκας στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας (WNBR): σε μία ανακοίνωση στις 30 Ιουνίου 2011, παρουσιάστηκε ο κατάλογος των ταξινομημένων καταφυγίων. [8]

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νησίδες Φαρίλιοες-Φορκάντος που φαίνονται από την Μπερλένγκα Γκράντε

Το αρχιπέλαγος αποτελείται από το μεγαλύτερο νησί, το Μπερλένγκα Γκράντε, και δύο ομάδες μικρότερων νησίδων, τις νησίδες Εστέλας και τις νησίδες Φαρίλιοες-Φορκάντος. Καθώς το αρχιπέλαγος έχει κηρυχθεί ως προστατευόμενη περιοχή για την διαφύλαξη της τοπικής πανίδας (κυρίως των θαλάσσιων πτηνών), το επισκέπτονται μόνο επιστήμονες και, το καλοκαίρι, μικρός αριθμός τουριστών. [9]

Υπάρχει λίγο χώμα στο βραχώδες αρχιπέλαγος, επομένως υπάρχει ελάχιστη βλάστηση. [10] Τα θαλάσσια πουλιά και η θαλάσσια ζωή, όπως το σκουμπρί, ο κέφαλος και ο ξιφίας είναι άφθονα. [10]

Μπερλένγκα Γκράντε[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είσοδος στο Φουράντο Γκράντε

Το Μπερλένγκα Γκράντε είναι το μεγαλύτερο από τα νησιά του αρχιπελάγους Μπερλένγκας. [10] Η υψηλότερη κορυφή είναι 88 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το νησί έχει μήκος 1,5 χιλιόμετρα και πλάτος 0,8 χιλιόμετρα και διαθέτει μια σειρά από αξιοσημείωτα σπήλαια, συμπεριλαμβανομένων των Γκρούτα Αζούλ (Gruta Azul) (Μπλε Σπήλαιο) και Φουράντο Γκράντε (Furado Grande) (Μεγάλη Τρύπα). Το Φουράντο Γκράντε είναι μια φυσική σήραγγα 70 μέτρων πλάτους και 20 μέτρων ύψους, που διασχίζει ολόκληρο το νησί πριν σχηματίσει έναν κόλπο. [9] [10]

Το Φρούριο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (São João Baptista) βρίσκεται στα ανοιχτά της νοτιοανατολικής ακτής της Μπερλένγκα Γκράντε, σε μια μικρή νησίδα, που συνδέεται με το νησί με ένα μονοπάτι/αψίδα-γέφυρα και ένα αγκυροβόλιο προς τον βοριά. [11] Έχει ανακαινιστεί ως ξενώνας όπου μπορούν να μείνουν οι τουρίστες ενώ επισκέπτονται τα νησιά. [9]

Νησίδες Φαρίλιοες-Φορκάντος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι νησίδες Φαρίλιοες-Φορκάντος (Farilhões-Forcados) είναι ακατοίκητα νησιά, που βρίσκονται βορειοδυτικά της Μπερλένγκα Γκράντε.

Γεωλογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτά τα νησιά αποτελούνται από ένα ροζ γρανίτη πολύ σπάνιο στην Ευρώπη και πολύ κοινό στην Αμερική, πλούσιο σε άστριοι. Η διάβρωση έχει δημιουργήσει αξιοσημείωτες μορφές εδάφους, όπως το «ζαχαρόψωμο», ή ακόμη και στενές κοιλάδες με σχεδόν κάθετα τοιχώματα (τα carreiros), καθώς και πολυάριθμες σπηλιές και θαλάσσιες σήραγγες. [12]

Οι διάφορες ομάδες νησιών έχουν διαφορετική μορφολογία, σύνθεση και προέλευση. Το Μπερλένγκα Γκράντε και το Εστέλας είναι πυριγενούς προέλευσης, αποτελούνται από ροζ γρανίτες και εμφανίζονται σε προεξοχές με στρογγυλεμένες μορφολογίες, γενικά με πεπλατυσμένες κορυφές. Η ομάδα Φαρίλιοες-Φορκάντος, από την άλλη, αποτελείται από μεταμορφωσιγενή πετρώματα, όπου προεξέχουν ανάγλυφα βράχια, που χαρακτηρίζονται από αιχμηρές κορυφές και κάθετους βράχους. [12]

Το νησί Μπερλένγκα είναι ένα οροπέδιο από ροζ γρανίτη με στρογγυλεμένα σχήματα, που χαρακτηρίζεται από μια πολύ οδοντωτή ακτογραμμή, όπου ξεχωρίζουν αρκετοί όρμοι, σπήλαια, καμάρες, μονοπάτια, μικρές νησίδες και βράχοι. Όλη αυτή η μορφολογία του εδάφους διαμορφώθηκε από τη συνεχή διάβρωση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ξεχωρίζουν τα πολύ ενσωματωμένα και σχετικά ευθυγραμμισμένα μονοπάτια του Κασόις και του Μοστέιρο, τα οποία σχεδόν χωρίζουν το νησί Μπερλένγκα σε δύο κομμάτια, το Ilha Velha και το ίδιο το Berlenga, και του δίνουν ένα περίεργο σχήμα οκτώ. [12]

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα νησιά Μπερλένγκας έχουν μεσογειακό κλίμα (Köppen : Csb) όπου κυριαρχεί ο Ατλαντικός, ειδικά στις βόρειες και βορειοδυτικές ακτές, όπου γίνονται αισθητοί οι ισχυροί άνεμοι. Οι έντονες βροχοπτώσεις το χειμώνα εναλλάσσονται με περιόδους ξηρασίας, μεταξύ άνοιξης και φθινοπώρου.

Το κλίμα του αρχιπελάγους επηρεάζεται έντονα από τους ανέμους, πολύ ισχυροί στις βόρειες βραχώδεις περιοχές και πιο ήπιοι στις νότιες ακτές. Αυτά τα ρεύματα ανέμου επηρεάζουν την κατανομή της χλωρίδας και της πανίδας στα νησιά. Αυτό το κλιματικό χαρακτηριστικό προικίζει το αρχιπέλαγος με ένα μοναδικό οικοσύστημα, τόσο στην ξηρά όσο και στο επίπεδο της θάλασσας. [13]

Η παρουσία κοντά στην ηπειρωτική χώρα, της οποίας οι ακτές έχουν προσανατολισμό βορρά-νότου, επηρεάζει επίσης έντονα τα κλιματικά χαρακτηριστικά του νησιού, ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Την εποχή αυτή, η διαφορά θερμοκρασίας της θάλασσας και της ξηράς προκαλεί το σχηματισμό θαλάσσιας αύρας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό το αεράκι ενισχύει το κύριο ρεύμα ανέμου, που σχετίζεται με τον Αντικυκλώνα των Αζορών και δημιουργεί ένα είδος ανέμου γνωστό ως Νοτράντα. Αυτοί οι άνεμοι σπρώχνουν τα επιφανειακά ύδατα στην ανοικτή θάλασσα, προκαλώντας τα κρύα νερά από τα βαθύτερα στρώματα του νερού να αντικαταστήσουν τα θερμά επιφανειακά ύδατα σε μια ανοδική διαδικασία. Το φαινόμενο αυτό προκαλεί συχνή ομίχλη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και έχει ως αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό των επιφανειακών υδάτων με θρεπτικά συστατικά. [14]

Οι μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες το καλοκαίρι είναι δροσερές (κάτω από 20 °C (68 °F)) και οι υψηλές σπάνια υπερβαίνουν το 25 °C (77 °F). [15] [14] Το χειμώνα, οι μηνιαίοι μέσοι όροι παραμένουν υψηλοί (πάνω από 12 °C (54 °F)) και το ελάχιστο πάνω από 10 °C (50 °F). [15] Τόσο η ημερήσια διακύμανση της θερμοκρασίας όσο και η ετήσια διακύμανση θερμοκρασίας παραμένει επομένως μέτρια. [14]

Λόγω των γενικά συννεφιασμένων καιρικών συνθηκών το χειμώνα και της πρωινής ομίχλης του καλοκαιριού, το αρχιπέλαγος έχει σχετικά χαμηλό αριθμό ωρών ηλιοφάνειας, αν και τα απογεύματα με καθαρό ουρανό είναι συχνά το καλοκαίρι.

Οι μέσοι όροι θερμοκρασίας για το πλησιέστερο σημείο της ηπειρωτικής χώρας στα νησιά, το Cabo Carvoeiro, εκφράζονται στον παρακάτω πίνακα:

Κλιματικά δεδομένα Cabo Carvoeiro, Peniche, 1971-2000 normals and extremes
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) 20.0 22.0 25.5 28.5 31.0 30.5 31.0 30.2 31.5 30.5 25.0 21.2 31,5
Μέση Μέγιστη °C (°F) 14.2 14.5 15.5 15.9 17.2 19.1 20.3 20.7 20.6 18.9 17.0 15.1 17,42
Μέση Μηνιαία °C (°F) 11.7 12.2 13.2 13.7 15.2 17.1 18.3 18.7 18.4 16.7 14.6 12.7 15,21
Μέση Ελάχιστη °C (°F) 9.2 9.9 10.8 11.6 13.3 15.2 16.4 16.6 16.2 14.5 12.2 10.3 13,02
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) 0.0 1.1 0.0 4.0 6.0 9.0 7.4 10.5 10.5 6.8 5.0 0.9 0
Βροχόπτωση mm (ίντσες) 78,8 69,8 40,6 51,8 44,4 17,7 5,7 9,1 25,3 76,2
(3) 		83,8 88,1 591,3
% υγρασίας 82 81 80 80 83 85 88 89 88 85 82 82 83,8
Μέσες ημέρες βροχόπτωσης (≥ 0.1 mm) 13.1 12.3 10.0 12.2 9.1 4.9 2.3 3.0 6.1 11.1 11.9 13.6 109,6
Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας 132.6 122.1 172.8 194.1 223.0 222.7 245.0 253.9 196.0 171.1 136.2 122.3 2.191,8
Ποσοστό πιθανής ηλιοφάνειας 44 40 46 49 50 50 54 60 53 50 45 42 583
Πηγή: Instituto Português do Mar e da Atmosfera[16]
Average wind speed (km/h)
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Cabo Carvoeiro[16] 19.6 19.7 19.2 19.0 18.1 16.9 17.3 16.3 15.2 16.8 18.4 20.0 18.0

Οικοσύστημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χλωρίδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Armeria berlengensis, ενδημικό φυτό του αρχιπελάγους

Η χλωρίδα των νησιών Μπερλένγκας αποτελείται κυρίως από θάμνους και χόρτα, προσαρμοσμένα στους δυνατούς ανέμους, την υψηλή ξηρότητα και την αλατότητα, μερικά από αυτά είναι κοινά στην παράκτια ηπειρωτική χώρα, άλλα είναι ενδημικά των νησιών. Υπάρχουν δύο γνωστά ενδημικά είδη στα νησιά, το Armeria berlengensis και το Pulicaria microcephala και δύο υποείδη, το Echium rosulatum subsp. davaei και Herniaria lusitanica subsp. berlengiana. [17] [18]

Υπάρχουν περίπου 100 διαφορετικά είδη φυτών στο αρχιπέλαγος. [18]

Η ανθρώπινη παρουσία οδήγησε στην εισαγωγή εξωτικών ειδών, όπως το φυτό πάγου και μικρά θηλαστικά όπως το ευρωπαϊκό κουνέλι και ο μαύρος αρουραίος που εργάζονται, για να μειώσουν τον γηγενή πληθυσμό. [17] [18]

Πανίδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γλάρος παρακολουθεί τους απογόνους του σε ένα από τα νησιά

Υπάρχουν δύο είδη σαύρας στα νησιά, η σαύρα τοίχου Καρμπονέλ (Podarcis carbonelli) (subs. berlengensis) και η Οματιωτή σαύρα (Ocellated lizard), αν και αυτή η τελευταία εμφανίζεται μόνο σε περιορισμένες περιοχές των νησιών, όπως σπηλιές και πιστεύεται ότι είναι διαφορετικό είδος από τους ηπειρωτικούς συγγενείς, παρουσιάζοντας διαφορετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορά. [17] [19]

Το αρχιπέλαγος Μπερλένγκας είναι μια σημαντική περιοχή αναπαραγωγής θαλάσσιων πτηνών όπως ο μικρότερος μελανόγλαρος και ο κιτρινοπόδαρος γλάρος, ο πληθυσμός του οποίου αυξήθηκε δραματικά λόγω τεχνητής διατροφής και έχει γίνει σοβαρό πρόβλημα σε ορισμένες περιπτώσεις, και περιοχή αναπαραγωγής για πτηνά της ξηράς όπως ο καρβουνιάρης και ο πετρίτης. [19] Βρίσκεται επίσης στο νοτιότερο εύρος της κοινής μουρμούρας (υιοθετήθηκε ως σύμβολο του φυσικού καταφυγίου). [19] και είναι μία από τις λίγες τοποθεσίες αναπαραγωγής των υδροβατίδων (Hydrobates castro).

Ένα νέο ενδημικό είδος σαλιγκαριού, το Oestophora barrelsi (νέο είδος) περιγράφηκε το 2015. [20]

Θαλάσσια είδη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

κοπάδι γκρι γουρουνόψαρων
Το ευρωπαϊκό Λαβράκι, συνηθισμένο θέαμα κοντά στα νησιά

Το αρχιπέλαγος Μπερλένγκας βρίσκεται στα ανοιχτά του Πενίσε, νότια της τάφρου Ναζαρέ και στην άκρη της υφαλοκρηπίδας (στις νησίδες Φαρίλιοες) σε μια θαλάσσια ζώνη, που είναι γνωστή για τη σχετικά υψηλή βιολογική της παραγωγικότητα, που λειτουργεί ως σημείο συνάντησης μεταξύ παράκτιων και ωκεάνιων ειδών ψαριών. Από την άλλη πλευρά, τα ανοδικά ρεύματα που προέρχονται από βαθιά νερά συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας υδρόβιας πανίδας με εμπορικό ενδιαφέρον. Η ποικιλία ψαριών και θαλάσσιων θηλαστικών, θαλάσσιων φυτών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών οδήγησε στην κατάταξή του ως θαλάσσιου καταφυγίου. [19]

Ψάρια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα νερά γύρω από τα νησιά φιλοξενούν μια μεγάλη ποικιλία ψαριών, τουλάχιστον 44 είδη είναι γνωστά από δύο ερευνητικές αποστολές. [21] Τα πιο συχνά παρατηρούμενα ψάρια είναι η κοινή τσιπούρα με δύο λωρίδες (κακαρέλλος) και η τσιπούρα, μαζί με το ευρωπαϊκό λαβράκι, το κόκκινο φαγκρί, την επίχρυση τσιπούρα και το ροφό, που συχνάζουν στις νησίδες Φαρίλιοες. [19]

Στη δεκαετία του 1950 τα νησιά ήταν σημαντικός τόπος αναπαραγωγής για τους γαλέους. [19]

Θαλάσσια θηλαστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ωκεανογραφικές συνθήκες του αρχιπελάγους συνήθως οδηγούν σε μια άφθονη ιχθυοπανίδα, που αντιπροσωπεύεται από σαρδέλες και άλλα είδη που τρέφονται με πλαγκτόν. Αυτό προσελκύει πολλά θαλάσσια θηλαστικά, κυρίως κητώδη, των οποίων τα είδη περιλαμβάνουν το κοινό δελφίνι, το κοινό ρινοδέλφινο, τη φώκαινα του λιμανιού, το ριγέ δελφίνι, την κοινή φάλαινα μινκ και τη φάλαινα ζιφιό (Ziphius cavirostris). [19]

Ναυάγια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορισμένα πλοία έχουν ναυαγήσει στο αρχιπέλαγος Μπερλένγκας σε όλη την καταγεγραμμένη ιστορία.

Το 1808, το HMS Μίλμπρουκ ναυάγησε στο Μπερλένγκα Γκράντε κατά τη διάρκεια θύελλας, αν και χωρίς απώλειες. [22]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Wreck Report for SS Corsica 1881» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2012. 
  2. ↑ «Wreck Report for Brixham 1884». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2012. 
  3. ↑ «Catalog of the latest and most approved Charts, Pilots and Navigation Books, published 1 March 1817, page 4. Item 62». Imray, Laurie, Norie and Wilson, ltd. 1817. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020. 
  4. ↑ «WRECK OF THE DORUNDA. (5 October 1894)». The Brisbane Courier. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020. 
  5. ↑ The Geography of Claudius Ptolemy
  6. ↑ «História e Cultura». ICNF. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020. 
  7. ↑ «Dissertação de Mestrado em Cidadania Ambiental e Participação» (PDF). António João Farinha Ribeiro dos Santos. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020. 
  8. ↑ UNESCO, επιμ. (30 Ιουνίου 2011). «18 new Biosphere Reserves added to UNESCO's Man and the Biosphere (MAB) Programme». Paris, France: UNESCO/Natural Sciences UNESCOPRESS. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2011. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Portugal, TCP/ARPT Centro de. «Berlengas • Centro de Portugal» (στα αγγλικά). Centro de Portugal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-02-22. https://web.archive.org/web/20170222053002/http://www.centerofportugal.com/berlengas/. Ανακτήθηκε στις 2017-02-21. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Scheffel, Richard L., επιμ. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. σελίδες 78. ISBN 0-89577-087-3. 
  11. ↑ «Monumentos». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2017. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «Das ilhas até à sala de aula» (PDF). spea.pt. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2021. 
  13. ↑ «Climate of the Berlengas (in Portuguese)». NOVA University Lisbon. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2021. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Berlengas application file for UNSECO biosphere reserve status» (PDF). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2021. 
  15. ↑ 15,0 15,1 «Portal do Clima». IPMA. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2021. 
  16. ↑ 16,0 16,1 «Climate normals Cabo Carvoeiro, Peniche» (PDF). Instituto de Meteorologia. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 «Reserva Natural das Berlengas» (PDF). João Dias, Nelson Silva, Eva firme, Nuno Miranda. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2020. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 «Flora da Reserva Natural das Berlengas». ICNF. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2020. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 «Fauna da Reserva Natural das Berlengas». ICNF. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2020. 
  20. ↑ «A new Oestophora (Gastropoda, Eupulmonata, Trissexodontidae) from Ilha da Berlenga, Portugal». Adriaan Hovestadt & Theo E.J. Ripken. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020. 
  21. ↑ «Fish diversity in the Berlengas Natural Reserve (Portugal), a marine protected area». Nuno Vasco-Rodrigues et al. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2020. 
  22. ↑ Hepper, David J. (1994). British Warship Losses in the Age of Sail, 1650–1859, p. 123. Rotherfield: Jean Boudriot. (ISBN 0-948864-30-3)


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπερλένγκας&oldid=10232007"