Κάρλος Φίνλεϋ

Κάρλος Φίνλεϋ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	3  Δεκεμβρίου 1833 Καμαγουέι
Θάνατος	19  Αυγούστου 1915 ή 20  Αυγούστου 1915 Αβάνα
Αιτία θανάτου	εγκεφαλικό επεισόδιο
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Χώρα πολιτογράφησης	Κούβα Ισπανία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ισπανικά Αγγλικά Γαλλικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο Τόμας Τζέφερσον
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιατρός medical researcher
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Λεγεώνα της Τιμής
Σχετικά πολυμέσα

Ο Κάρλος Χουάν Φίνλεϋ (Carlos Juan Finlay, 3 Δεκεμβρίου 1833 – 20 Αυγούστου 1915) ήταν Κουβανός ιατρός και επιδημιολόγος, που υπήρξε πρωτοπόρος στην έρευνα του κίτρινου πυρετού, ανακαλύπτοντας ότι μεταδίδεται από το τσίμπημα του είδους κουνουπιού Aedes aegypti (το γνωστό «κουνούπι τίγρης»).

Βιογραφικά δεδομένα

Οικογένεια και σπουδές

Ο Κάρλος Φίνλεϋ γεννήθηκε με το πλήρες όνομα Χουάν Κάρλος Φίνλεϋ υ δε Μπαρές (Juan Carlos Finlay y de Barrés) στην πόλη Καμαγουέι της Κούβας (τότε έφερε την ονομασία Πουέρτο Πρίνθιπε). Γονείς του ήταν ο σκωτσέζικης καταγωγής δρ. Έντουαρντ (Εδουάρδο) Φίνλεϋ και η γαλλικής καταγωγής Ελίζα ντε Μπαρέ. Πολύ αργότερα αντέστρεψε τη σειρά των βαφτιστικών ονομάτων του σε «Κάρλος Χουάν».

Ο Εδουάρδο Φίνλεϋ ήταν γιατρός που είχε πολεμήσει στο πλευρό του Σιμόν Μπολίβαρ και η οικογένειά του κατείχε μια φυτεία καφέ στο Αλκίσαρ της δυτικής Κούβας. Ως τέκνο εύπορης οικογένειας λοιπόν, ο Κάρλος Φίνλεϋ στάλθηκε σχολείο στη Γαλλία το 1844. Υποχρεώθηκε ωστόσο να επιστρέψει στην Κούβα μετά από δύο μόλις χρόνια επειδή προσβλήθηκε από χολέρα.

Μετά την ανάρρωσή του επέστρεψε στην Ευρώπη το 1848, αλλά αποκλείσθηκε στην Αγγλία άλλα δύο χρόνια εξαιτίας των ταραχών στη Γαλλία και μετά την άφιξή του στη Γαλλία προκειμένου να συνεχίσει το σχολείο, προσβλήθηκε από τυφοειδή πυρετό και έτσι επέστρεψε και πάλι στην Κούβα.

Επειδή το Πανεπιστήμιο της Αβάνας δεν αναγνώριζε τις γυμνασιακές σπουδές του στη Γαλλία, ο Φίνλεϋ εγγράφηκε στο Ιατρικό Κολέγιο Τζέφερσον στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, που δεν είχε τέτοιες απαιτήσεις. Εκεί γνώρισε τον καθηγητή Τζων Κήρσλυ Μίτσελ, υπέρμαχο της θεωρίας ότι οι λοιμώδεις νόσοι προκαλούνται από μικρόβια, και τον γιο του, τον Σίλας Γουέιρ Μίτσελ, που τον βοήθησαν στις σπουδές του. Απεφοίτησε από το Κολέγιο το 1855.

Κατόπιν ο Φίνλεϋ επέστρεψε στην Αβάνα, όπου άρχισε να εξασκεί την οφθαλμιατρική το 1857, διακόπτοντας για να πραγματοποιήσει ένα μεταπτυχιακό στο Παρίσι το 1860-1861. Τον Οκτώβριο του 1865 νυμφεύθηκε την Αντέλα Σάιν (Adela Shine), προερχόμενη από το Τρινιντάντ, και απέκτησαν μαζί τρεις γιους, τον Τσαρλς, τον Τζωρτζ και τον Φρανκ.

Οι έρευνές του

Τη δεκαετία 1870-1880 ο Κάρλος Φίνλεϋ αφοσιώθηκε σε έρευνες που τελικώς έγιναν γνωστές διεθνώς μόλις το 1900. Το 1881 υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που διετύπωσε τη θεωρία ότι ένα είδος κουνουπιού ήταν φορέας ενός «δηλητηρίου» ή μικροοργανισμού που προκαλούσε τον κίτρινο πυρετό: ένα κουνούπι που τσιμπά έναν άνθρωπο που νοσεί με κίτρινο πυρετό, μπορεί κατόπιν τσιμπώντας έναν υγιή άνθρωπο να τού μεταδώσει τη νόσο. Πιο συγκεκριμένα, παρουσίασε αυτή τη θεωρία στις 14 Αυγούστου 1881 στο Διεθνές Συνέδριο Υγιεινής, όπου έγινε ευμενώς δεκτή. Το 1882 ο Φίνλεϋ ταυτοποίησε το γένος κουνουπιού Aedes ως εκείνο που μεταδίδει τον κιτρινο πυρετό.

Η θεωρία του επιβεβαιώθηκε με εξαντλητικές αποδείξεις περίπου είκοσι χρόνια αργότερα από την «Επιτροπή κίτρινου πυρετού», μια επιτροπή του στρατού των ΗΠΑ υπό τον Γουόλτερ Ρηντ, γνωστή και ως «Επιτροπή Ρηντ», που συστάθηκε το 1900. Ο Φίνλεϋ τέθηκε στη συνέχεια ως επικεφαλής των υγειονομικών υπηρεσιών της Κούβας, από το 1902 μέχρι το 1909. Παρά το ότι ο Ρηντ πήρε μεγάλο μερίδιο της πατρότητας για την κατανίκηση του κίτρινου πυρετού, ο ίδιος απέδιδε στον Φίνλεϋ την ανακάλυψη του φορέα της νόσου και έτσι το άνοιγμα της οδού για τον έλεγχό της. Συχνά ο Ρηντ στα δικά του κείμενα παρέπεμπε στις δημοσιεύσεις του Φίνλεϋ και πίστωνε σε αυτόν την ανακάλυψη και στην προσωπική αλληλογραφία του. Με τα λόγια του στρατηγού και ιατρού Λήοναρντ Γουντ: «Η επιβεβαίωση του δόγματος του δρα. Φίνλεϋ αποτελεί το μεγαλύτερο βήμα προόδου που σημειώθηκε στην ιατρική επιστήμη από τότε που ο Τζέννερ ανεκάλυψε το εμβόλιο [για την ευλογιά].»

Η ανακάλυψη αυτή βοήθησε τον Γουίλιαμ Κ. Γκόργκας να μειώσει την επίπτωση των νόσων που διέδιδαν τα κουνούπια στον Παναμά κατά την αμερικανική επιχείρηση από το 1903 και μετά για την κατασκευή της Διώρυγας του Παναμά. Ας σημειωθεί ότι δέκα χρόνια νωρίτερα αντίστοιχο εγχείρημα για την κατασκευή της διώρυγας είχε αποτύχει απλώς και μόνο επειδή οι νόσοι αυτές είχαν σκοτώσει χιλιάδες εργάτες.

Ο Φίνλεϋ ήταν μέλος της Ακαδημίας Ιατρικών και Φυσικών Επιστημών της Αβάνας. Γνώριζε καλά 4 γλώσσες (γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά και αγγλικά) και είχε ευρύτατα ενδιαφέροντα. Είχε γράψει άρθρα με θέμα τη βαρύτητα και τις ασθένειες των φυτών, αλλά και για άλλες ανθρωπονόσους, όπως τη λέπρα και τη χολέρα. Το βασικό ενδιαφέρον του ωστόσο παρέμενε ο κίτρινος πυρετός και έγραψε 40 άρθρα ή εργασίες πάνω σε αυτή τη νόσο. Φερόμενος φιλάνθρωπα, ανελάμβανε συχνά ασθενείς που δεν μπορούσαν να πληρώσουν για ιατρική φροντίδα. Ως αποτέλεσμα της συμβολής του, ο Φίνλεϋ προτάθηκε επτά φορές για το Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής, αλλά δεν το κέρδισε τελικώς ποτέ. Ωστόσο τιμήθηκε το 1908 με το γαλλικό παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.

Ο Κάρλος Χουάν Φίνλεϋ απεβίωσε από εγκεφαλικό επεισόδιο σε ηλικία 81 ετών στο σπίτι του στην Αβάνα.

Τιμώντας τη μνήμη του

Το Μουσείο Ιστορίας των Ιατρικών Επιστημών «Carlos J. Finlay» στην Αβάνα το 2016

• Το 1928 ο 5ος Πρόεδρος της Κούβας Γεράρδο Ματσάδο θέσπισε το παράσημο του Εθνικού Τάγματος της Αξίας «Κάρλος Χ. Φίνλεϋ», που απονέμεται σε πρόσωπα με συνεισφορά στη φροντίδα υγείας και την ιατρική. Η απονομή του διακόπηκε το 1959, αλλά ξανάρχισε το 1981 και αποτελεί την υψηλότερη τιμητική διάκριση στον χώρο των επιστημών που απονέμεται από το Συμβούλιο του Κράτους.
• Το 1962 στο κέντρο της Αβάνας, η Επαναστατική Κυβέρνηση ίδρυσε ένα μουσείο ιστορίας της ιατρικής στη μνήμη του Κάρλος Χ. Φίνλεϋ. Η επιγραφή στον εξωτερικό τοίχο του μουσείου γράφει: Μουσείο Ιστορίας των Ιατρικών Επιστημών «Carlos J. Finlay», ιδρύθηκε από την Επαναστατική Κυβέρνηση σε αιώνιο φόρο τιμής στους ανθρώπους που συνεισέφεραν στην πρόοδο των επιστημών στην Κούβα. Εθνική Επιτροπή της Ακαδημίας Επιστημών της Δημοκρατίας της Κούβας. Αβάνα, 13 Ιουνίου 1962.
• Το «Ινστιτούτο Εμβολίων Φίνλεϋ» (Instituto Finlay de vacunas) της Αβάνας, που ιδρύθηκε το 1991, ονομάσθηκε και αυτό προς τιμή του. Το ίδιο και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο «Carlos J. Finlay» της Κούβας, που ιδρύθηκε το 1943.
• Στον Δήμο Μαριανάο, έναν από τους 15 που συναποτελούν σήμερα την πόλη της Αβάνας, υπάρχει ένα μνημείο, ένας οβελίσκος με ένα μεγάλο ομοίωμα όρθιας ιατρικής σύριγγας στην κορυφή, προς τιμή του Φίνλεϋ. Συνήθως αποκαλείται «Ο Οβελίσκος» (El Obelisco) από τους ντόπιους.
• Ο Φίνλεϋ τιμήθηκε από την πατρίδα του και με ένα γραμματόσημο το 1981.
• Στην προκυμαία της Πόλεως του Παναμά υπάρχει ένα άγαλμα του Φίνλεϋ, κοντά στην είσοδο της διώρυγας που βοήθησε να γίνει πραγματικότητα.
• Το «Βραβείο Μικροβιολογίας Carlos J. Finlay», που απονέμει η UNESCO από το 1980, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του Κάρλος Χουάν Φίνλεϋ.
• Τέλος ο Φίνλεϋ τιμήθηκε με ένα Google Doodle στις 3 Δεκεμβρίου 2013, την 180ή επέτειο από τη γέννησή του.

Πηγές

• Del Regato, J.A. (2001). «Carlos Juan Finlay (1833-1915)». Journal of Public Health Policy 22 (1): 98-104. doi:10.2307/3343556. PMID 11382093. 
• Tan, S.Y.; Sung H. (Μάιος 2008). «Carlos Juan Finlay (1833-1915): of mosquitoes and yellow fever». Singapore Medical Journal 49 (5): 370–371. PMID 18465043. bkfa
• Amster, L.J. (Μάιος 1987). «Carlos J. Finlay: the mosquito man». Hosp. Pract. (Off. Ed.) 22 (5): 223-225, 229–230. PMID 3106375. 
• Del Regato, J.A. (1987). «Carlos Finlay and the Nobel Prize in Physiology or Medicine». The Pharos of Alpha Omega Alpha-Honor Medical Society. Alpha Omega Alpha 50 (2): 5-9. PMID 3299405. 
• «Carlos J. Finlay (1833-1915) student of yellow fever». JAMA 198 (11): 1210–1. Δεκέμβριος 1966. doi:10.1001/jama.198.11.1210. PMID 5332541. 
• Rodriguez Cabarrocas, R. (Αύγουστος 1960). «Carlos J. FINLAY and yellow fever». The Bulletin of the Tulane Medical Faculty 19: 219-228. PMID 13742573. 
• J.R. Pierce· J. Writer (2005). Yellow Jack: How Yellow Fever Ravaged America and Walter Reed Discovered its Deadly Secrets. John Wiley & Sons. ISBN 0-471-47261-1. 
• Crosby, M.C. (2006). The American Plague: The Untold Story of Yellow Fever, The Epidemic That Shaped Our History. Berkley Books. ISBN 0-425-21202-5. 
• Jefferson Medical College: «Yellow Fever», Διεθνές Συμπόσιο στη Μνήμη του Κάρλος Χουάν Φίνλεϋ, 1955

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το λήμμα για τον Φίνλεϋ στην Encyclopedia of World Biography
• Το λήμμα για τον Φίνλεϋ στην Encyclopaedia Britannica