Πληκτρολόγιο

Πατώντας τα πλήκτρα ενός πληκτρολογίου.

Το πληκτρολόγιο είναι μία συσκευή εισόδου ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η βασική λειτουργία του πληκτρολογίου είναι η εισαγωγή χαρακτήρων (κειμένου) στον υπολογιστή. Επιπλέον, περιλαμβάνει αρκετά ακόμα πλήκτρα που βοηθούν στην ευκολότερη πλοήγηση στον υπολογιστή.

Τα πλήκτρα ενός πληκτρολογίου μπορούν να ταξινομηθούν σε:

• Πλήκτρα πληκτρολόγησης (αλφαριθμητικά). Τα πλήκτρα αυτά περιλαμβάνουν τα ίδια πλήκτρα γραμμάτων, αριθμών, στίξης και συμβόλων με μια παραδοσιακή γραφομηχανή.
• Πλήκτρα ελέγχου. Τα πλήκτρα αυτά χρησιμοποιούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό με άλλα πλήκτρα για την εκτέλεση συγκεκριμένων ενεργειών. Τα πλήκτρα ελέγχου που χρησιμοποιούνται συχνότερα είναι τα Ctrl, Alt, ⊞ Win ή ⌘ Cmd και το Esc.
• Πλήκτρα λειτουργιών. Τα πλήκτρα λειτουργιών χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών. Έχουν την ετικέτα F1, F2, F3 και ούτω καθεξής, μέχρι το F12. Η λειτουργικότητα αυτών των πλήκτρων διαφέρει ανάλογα με το πρόγραμμα.
• Πλήκτρα περιήγησης. Τα πλήκτρα αυτά χρησιμοποιούνται για την περιήγηση σε έγγραφα ή ιστοσελίδες και για την επεξεργασία κειμένου. Περιλαμβάνουν τα πλήκτρα με τα βέλη, τα πλήκτρα Home, End, Page Up, Page Down, Delete και Insert.
• Αριθμητικό πληκτρολόγιο. Το αριθμητικό πληκτρολόγιο χρησιμεύει στη γρήγορη εισαγωγή αριθμών. Τα πλήκτρα είναι ομαδοποιημένα σε ένα τμήμα που μοιάζει με συμβατική αριθμομηχανή ή αθροιστική μηχανή.

Συνδέσεις

Αντάπτορας USB σε PS/2

Υπάρχουν πληκτρολόγια που συνδέονται με καλώδιο με βύσμα τύπου PS2, σε θύρα USB αλλά και πληκτρολόγια ασύρματης σύνδεσης. Σε περίπτωση που θέλουμε να συνδέσουμε πληκτρολόγιο με καλώδιο USB σε θύρα PS/2 θα χρειαστούμε τον ανάλογο αντάπτορα.

Βύσμα πληκτρολογίου USB

Εκτυπώσιμοι χαρακτήρες

Διατάξεις χαρακτήρων

Το πληκτρολόγιο περιλαμβάνει όλους τους χαρακτήρες κάποιου αλφάβητου π.χ. του λατινικού, και πολλά σημεία στίξης, διακριτικά σύμβολα, και βοηθητικά πλήκτρα. Ανάλογα με το αλφάβητο και την γλώσσα που χρησιμοποιεί ο χρήστης μπορεί το πληκτρολόγιο να έχει διάφορες διατάξεις πλήκτρων.

Λατινικά πληκτρολόγια

Οι διάφορες δυνατές διατάξεις πληκτρολογίων για διάφορες γλώσσες που χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, συνήθως αναφέρονται με τα πρώτα έξι γράμματα στην διάταξη. Έτσι για παράδειγμα η συνηθέστερη διάταξη είναι η QWERTY, ακολουθούμενη από την QWERTZ (που χρησιμοποιείται στην Κεντρική Ευρώπη) και την AZERTY (που χρησιμοποιείται στην γαλλόφωνες χώρες). Οι λατινικοί χαρακτήρες σύμφωνα με την διάταξη πλήκτρων QWERTY βρίσκονται στο πληκτρολόγιο όπως φαίνονται στο παρακάτω σχήμα:

Εκτός από τις παραπάνω διατάξεις υπάρχουν κάποιες που δεν είναι βασισμένες στην τυπική διάταξη QWERTY, π.χ. στην Τουρκία χρησιμοποιείται η τουρκική διάταξη Turkish-F παράλληλα με την τυπική QWERTY. Επίσης υπάρχει η διάταξη πληκτρολογίου Dvorak που δημιουργήθηκε με γνώμονα την συχνότητα γραμμάτων στην αγγλική γλώσσα ώστε να είναι γρηγορότερη η πληκτρολόγηση, έχοντας τα συνηθέστερα γράμματα κάτω από τα περισσότερο ευκίνητα δάκτυλα. Η διάταξη Dvorak είναι η παρακάτω:

Ελληνικά πληκτρολόγια

Η ελληνική διάταξη πλήκτρων είναι η παρακάτω (δεν υπάρχουν άλλες διατάξεις για το ελληνικό αλφάβητο):

Τα αριθμητικά ψηφία

Τα πλήκτρα των ψηφίων βρίσκονται στον υπολογιστή πάνω από τις γραμμές που περιέχουν τους χαρακτήρες. Περιέχονται, δηλαδή, τα ψηφία από 0 μέχρι 9 με την εξής σειρά: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 και 0.

Οι ειδικοί χαρακτήρες

Δεξιά από τα γράμματα, υπάρχουν 8 πλήκτρα (περίπου) με ειδικούς χαρακτήρες. Αυτό σημαίνει ότι όταν τα χρησιμοποιούμε, μόνα τους ή σε συνδυασμό με το ⇧ Shift, έχουμε 16 ειδικούς χαρακτήρες. Άλλο ένα πλήκτρο με ειδικούς χαρακτήρες βρίσκεται αριστερά από το 1. Επιπλέον ειδικοί χαρακτήρες μπορούν να εισαχθούν μέσω συνδυασμών στο αριθμητικό πληκτρολόγιο και του Alt. Τέλος, όταν το πληκτρολόγιο γράφει ελληνικούς χαρακτήρες το πλήκτρο που στα λατινικά εμφάνιζε το Q εμφανίζει το : και το ; με ή χωρίς το πάτημα του Shift, αντίστοιχα.

Ορισμένοι από τους ειδικούς χαρακτήρες που περιέχονται στο πληκτρολόγιο είναι οι ακόλουθοι:

+ _ - = ! @ # $ % ^ & * ( ) ~ ` : ; { } | ¨ " < > ? [] \ , . /

Τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου παρέχουν δυνατότητες εισαγωγής επιπρόσθετων ειδικών χαρακτήρων, με ποιο ευκατανόητο τρόπο.

Τα πλήκτρα Space και Tab

Το Space (κενό, διάστημα) χρησιμοποιείται για την εμφάνιση ενός κενού. Το Tab ⇆, χρησιμοποιείται για τη στοίχιση του κέρσορα κατά μήκος ενός μεγάλου κενού διαστήματος, καλούμενου στηλοθέτη, ο οποίος συνήθως είναι 4 με 5 φορές μεγαλύτερος από το κενό διάστημα και εξαρτάται από τις ρυθμίσεις του συγκεκριμένου προγράμματος ή του περιβάλλοντος εργασίας. Συνήθως το Tab δεν προσθέτει κενά στο κείμενο αλλά τον ειδικό χαρακτήρα «οριζόντιος στηλοθέτης» (horizontal tab, κωδικός ASCII 9) και εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο θα εμφανιστεί το κείμενο το πόσα κενά θα δημιουργήσει. Επίσης, σε αρκετά περιβάλλοντα ή προγράμματα χρησιμεύει για τη μετακίνηση σε επόμενο σημείο (ή προηγούμενο αν χρησιμοποιηθεί δευτερεύον ειδικό πλήκτρο, π.χ. με τον συνδυασμό ⇧ Shift+Tab ⇆). Παραδείγματος χάριν σε επόμενο πλαίσιο κειμένου σε μια φόρμα εισαγωγής προσωπικών πληροφοριών.

Τα βέλη

Τα τέσσερα βέλη του πληκτρολογίου (Up, Down, Left και Right) χρησιμεύουν για την μετακίνηση πάνω, κάτω, δεξιά ή αριστερά ανάλογα με το σύμβολο που έχουν επάνω τους. Η μετακίνηση αυτή μπορεί να είναι μετακίνηση του δρομέα (κέρσορα) για επεξεργασία κειμένου, μετακίνηση ενός επιλεγμένου αντικειμένου, εικόνας ή και κάποιου χαρακτήρα-ήρωα (σε παιχνίδια).

Τα πλήκτρα των συντομεύσεων

Τα πλήκτρα που χρησιμοποιούνται στις διάφορες συντομεύσεις είναι κυρίως το ⇧ Shift, το Ctrl και το Alt.

Το πλήκτρο Shift

Shift

Η λέξη "Shift" (προφέρεται «σιφτ») στα αγγλικά σημαίνει «μετάθεση». Σε πολλά πληκτρολόγια αυτό υποδεικνύεται με ένα βελάκι δίπλα στην επιγραφή του πλήκτρου, το οποίο δείχνει προς τα πάνω. Η ονομασία αυτή προέρχεται από την εποχή των γραφομηχανών, όπου το εν λόγω πλήκτρο «σήκωνε» την πρωτεύουσα σφραγίδα μικρών χαρακτήρων, επιτρέποντας στην δευτερεύουσα των κεφαλαίων να τυπώσει.

Για να εισαχθεί ένα ή λίγα κεφαλαία γράμματα, αρκεί να πατηθεί αρχικά το ⇧ Shift και κρατώντας το πατημένο να πατηθεί ο επιθυμητός χαρακτήρας. Για την εισαγωγή πολλών κεφαλαίων γραμμάτων είναι ευκολότερο να ενεργοποιηθεί η μόνιμη εισαγωγή, με την χρήση του ⇧ Caps Lock.

Σε ένα τυπικό επιτραπέζιο πληκτρολόγιο υπάρχουν δύο πλήκτρα ⇧ Shift, αριστερά και δεξιά της περιοχής γραμμάτων. Αυτό διευκολύνει την πληκτρολόγηση με την χρήση του τυφλού συστήματος δακτυλογράφησης.

Το πλήκτρο Ctrl

Ctrl

Το όνομα Ctrl προκύπτει από την αγγλική λέξη "Control" που σημαίνει «έλεγχος». Το Ctrl διαβάζεται και ως Control (κοντρόλ).

Το Ctrl χρησιμεύει σε ορισμένες συντομεύσεις του πληκτρολογίου. Μία συνηθισμένη συντόμευση στον υπολογιστή είναι αυτή της αντιγραφής. Συνήθως (στις περισσότερες εφαρμογές), ο συνδυασμός Ctrl+C αντιγράφει το κείμενο που έχει επιλέξει προηγουμένως ο χρήστης. Άλλη ιδιαίτερα γνωστή συντόμευση είναι το Ctrl+V που επικολλά το κείμενο που έχει προηγουμένως αντιγραφεί ή αποκοπεί. Γενικότερα, υπάρχουν πολλές συντομεύσεις περισσότερες από τις οποίες δεν είναι κοινώς αποδεκτές από όλα τα προγράμματα και λειτουργικά συστήματα, αλλά αλλάζουν ανάλογα με το πρόγραμμα που χρησιμοποιείται.

Το Ctrl υπάρχει δύο φορές στο πληκτρολόγιο, αριστερά και δεξιά.

Alt και AltGr

Alt και AltGr.

Όπως και το Ctrl, το {{πλήκτρο|Alt} βοηθάει σε ορισμένες συντομεύσεις, ενώ αρκετά συχνά χρησιμοποιείται μαζί με το Ctrl (Ctrl + Alt + [χαρακτήρας]). Είναι συντομογραφία της λέξης "alternate" («εναλλαγή»).

Το Alt υπάρχει δύο φορές στο πληκτρολόγιο, δεξιά και αριστερά από το Space. Σε πολλά πληκτρολόγια το δεξί Alt ονομάζεται AltGr, από την φράση "alternate graphics" («εναλλαγή γραφικών»), και μπορεί να λειτουργεί διαφορετικά από ότι το αριστερό Alt.

Το πλήκτρο Caps Lock

Caps Lock

Συντομογραφία της φράσης "capitals lock" («κλείδωμα κεφαλαίων [γραμμάτων]»). Η λειτουργία του είναι η ενεργοποίηση και απενεργοποίηση της μόνιμης εισαγωγής κεφαλαίων γραμμάτων. Στην περίπτωση που είναι ενεργοποιημένο, το ⇧ Shift εισάγει το αντίστοιχο πεζό γράμμα.

Τα πλήκτρα λειτουργίας (F1 ως F12)

Το F σημαίνει "function" («λειτουργία») ή συνάρτηση. Εξού και τα πλήκτρα αυτά ονομάζονται πλήκτρα λειτουργίας ("function keys").

Υπάρχουν 12 τέτοια πλήκτρα και βρίσκονται στη σειρά πάνω από τα πλήκτρα με τους αριθμούς.

Το F1 χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα για να εμφανίσει το παράθυρο της βοήθειας του αντίστοιχου προγράμματος ή λειτουργικού συστήματος. Τα υπόλοιπα πλήκτρα, F2 ως F12, δεν έχουν κάποιο σταθερό ρόλο και κάθε πρόγραμμα επιλέγει για το αν θα εκτελούν κάποια λειτουργία ή δεν θα χρησιμοποιούνται καθόλου. Τα πλήκτρα αυτά ήταν πολύ μεγάλης σημασίας όταν πολύ παλιότερα οι υπολογιστές δεν είχαν ποντίκι. Ήταν ένας από τους λίγους τρόπους να δοθεί εντολή για εκτέλεση μίας ενέργειας σχετικά εύκολα.

Πλήκτρα διόρθωσης

Τα πλήκτρα διόρθωσης είναι τα ↵ Enter ή Return, ← Backspace, Insert, Delete και Tab ⇆.

Το πλήκτρο Enter

Τα πλήκτρα Return/Enter σ' ένα πληκτρολόγιο.

Το ↵ Enter (ή πλήκτρο επιστροφής, return) σε έναν προσωπικό υπολογιστή, στα σύγχρονα μοντέλα επιτελεί δυο βασικές λειτουργίες:

1. Προκαλεί τον τερματισμό καταχώρησης στοιχείων σε μια φόρμα ή πεδίο και τη συνέχιση του εν λόγω προγράμματος ή την εκτέλεση μιας προκαθορισμένης ενέργειας σε ένα πλαίσιο διαλόγου.
2. Επιστρέφει τον δρομέα στην επόμενη γραμμή σε έναν επεξεργαστή κειμένου. Αυτή η λειτουργία προέρχεται από την παλαιότερη λειτουργία της επιστροφής του φορέα (σαριού ή κυλίνδρου, γνωστής και σαν επιστροφή φορέα ή carriage return), που υπήρχε στις γραφομηχανές.

Άλλοι χαρακτήρες

Άλλα πλήκτρα του πληκτρολογίου είναι το Delete (διαγραφή), που σβήνει τον επόμενο χαρακτήρα ή αρχεία, το ← Backspace που σβήνει τον προηγούμενο χαρακτήρα, το Home που πηγαίνει τον δρομέα στην αρχή της γραμμής, το End που πηγαίνει τον δρομέα στο τέλος της γραμμής, το Page Up και το Page Down που εμφανίζουν την παραπάνω ή την παρακάτω "οθόνη", το Print Screen (εκτύπωση οθόνης), που αντιγράφει υπό μορφή εικόνας ό,τι εμφανίζεται εκείνη τη στιγμή στην οθόνη (εκτός από τον δείκτη του ποντικιού), το Insert (ενεργοποιεί και απενεργοποιεί την παρεμβολή χαρακτήρων), το NumLock ("κλειδώνει" το αριθμητικό πληκτρολόγιο), το Scroll Lock (ενεργοποιεί και απενεργοποιεί την κύλιση της οθόνης), το Pause ή Break (διακόπτει τη ροή ενός προγράμματος ή σταματά εντελώς την εκτέλεσή του) κ.α. Πολλά από τα πιο πάνω πλήκτρα, επειδή στο σύγχρονο λογισμικό είτε χρησιμοποιούνται ελάχιστα είτε είναι ολοσχερώς ανενεργά, χρησιμοποιούνται για ειδικές λειτουργίες από πολλούς δημιουργούς λογισμικού.

Πλήκτρα W, A, S και D

Πλήκτρα WASD.

Τα πλήκτρα W, A, S και D, εν συντομία "WASD", είναι ένα υποσύνολο των πλήκτρων των πληκτρολογίων τύπου QWERTY το οποίο, εκτός από την εισαγωγή των αντίστοιχων χαρακτήρων, χρησιμοποιείται και στα περισσότερα παιχνίδια υπολογιστών. Συγκεκριμένα, τα πλήκτρα αυτά χρησιμεύουν στο χειρισμό της κίνησης του παίκτη, ειδικά σε παιχνίδια όπου απαιτείται και ποντίκι. Υποκαθιστούν τα πλήκτρα των βελών, κυρίως γιατί η θέση τους στο πληκτρολόγιο προσφέρει στο αριστερό χέρι (ή το δεξί, για χρήστες αριστερόχειρων πληκτρολογίων) ευκολότερη εργονομικά πρόσβαση σε περισσότερα πλήκτρα, σε σύγκριση με την περίπτωση που το χέρι είναι τοποθετημένο στην περιοχή των πλήκτρων βελών.

Προαιρετικά πλήκτρα

Εκτός από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, ορισμένα πληκτρολόγια περιέχουν και άλλα πλήκτρα ειδικών λειτουργιών, όπως το Fn, το οποίο υπάρχει στην πλειονότητα των φορητών υπολογιστών, το ⊞ Win με το λογότυπο των Windows και το ⌘ Cmd στους υπολογιστές της Apple. Άλλα πλήκτρα, που υπάρχουν σε κάποια πληκτρολόγια, μπορεί να χρησιμεύουν στην πλοήγηση στο Διαδίκτυο, στον χειρισμό προγραμμάτων μουσικής, στον χειρισμό παιχνιδιών κτλ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Χρήση του πληκτρολογίου στα Windows