Παλαιό Γυναικόκαστρο Κιλκίς

Το Παλαιό Γυναικόκαστρο βρίσκεται 15 χλμ. ΝΔ από το Κιλκίς, 45 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 19 χλμ. από το Πολύκαστρο και ανήκει στο Δήμο του Κιλκίς. Το Παλαιό Γυναικόκαστρο συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο και έχει τακτική συγκοινωνία με το Κιλκίς και τη Θεσσαλονίκη. Το 1922 ο πληθυσμός ήταν 800 κάτοικοι ενώ σήμερα δεν υπερβαίνουν τους 600, εκ των οποίων μόλις οι 200 είναι μόνιμοι κάτοικοι. Ο υπόλοιπος πληθυσμός μετανάστευσε σταδιακά στο Κιλκίς και τη Θεσσαλονίκη. Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργοκτηνοτροφία.

Ιστορική αναδρομή

Το Παλαιό Γυναικόκαστρο είναι χτισμένο στα θεμέλια του Γυναικοκάστρου. Οι σημερινοί κάτοικοι του προέρχονται από τα χωριά του Κάρς του Πόντου και μάλιστα από το Πεπερέκ και το Ροσκόφ.

Δώδεκα οικογένειες από το Πέπερεκ ήρθαν στην Ελλάδα το 1913 με πλοίο και βγήκαν στην Καβάλα. Το 1914 ήρθαν άλλες 40 οικογένειες από τις Σέρρες. Πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω και αποβιβάστηκαν στο Βατούμ. Στην τελευταία όμως φάση του ταξιδιού τους, τους χτύπησαν δυο τούρκικα πολεμικά και αναγκάστηκαν να αποβιβαστούν στο Τουαψέ το φθινόπωρο του 1914. Οι περιπέτειες τους που είχαν αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια θα τελείωναν μόλις το 1922 με τη Μικρασιατική Καταστροφή σε ελληνικό έδαφος.

Στην Ελλάδα επέστρεψαν το 1922 στο Καραπουρνάκι της Καλαμαριάς και εν συνεχεία εγκαταστάθηκαν στο Αβρεχτισάρ, όπως λεγόταν τότε το Παλαιό Γυναικόκαστρο. Με την εγκατάσταση τους ξεκίνησε και ο εγκλιματισμός στη νέα πατρίδα.

Το Κάστρο

Το Π. Γυναικόκαστρο είναι γνωστό χάρη στα ερείπια του κάστρου του. Ισχυρός προμαχώνας της Θεσσαλονίκης που απέχει 45 χλμ. βόρεια αυτής, εποπτεύει την περιοχή μεταξύ των ποταμών Γαλλικού και Αξιού. Το φρούριο υψώνεται σε φυσικό απόκρημνο λόφο, σε υψόμετρο 200 μέτρων και έχει έκταση περίπου 25 στρεμμάτων, που περικλείονται από λιθόκτιστα τείχη. Στην κορυφή του κάστρου υπάρχει ο πύργος και πάνω στα τείχη φαίνονται ακόμα οι θέσεις αμύνης. Στο δυτικό τμήμα και εντός των τειχών υπάρχει πηγάδι με διάμετρο 2 μέτρων και βάθος 28 μέτρων. Μέρος του πηγαδιού φαίνεται να είναι καλυμένο από μπάζα, εκτιμώντας πως το πραγματικό του βάθος φτάνει τα 70 μέτρα, σύμφωνα με πληροφορίες των κατοίκων. Σύμφωνα με αυτές επίσης, εικάζεται πως κατά το 1922 υπήρχε ξύλινο πάτωμα στο βάθος του, ενώ κατ' άλλους λέγεται πως απ' το βυθό του πηγαδιού υπήρχε στοά εξόδου, η οποία κατέληγε σε παρακείμενο ποταμό. Η σημερινή εκδοχή της ύπαρξης της στοάς προς τα έξω, εξηγείται στο οτι πιθανόν δια της στοάς αυτής, οι κατοικούντες εντός των τειχών προμηθεύονταν πόσιμο νερό κατά τις περιόδους πολιορκίας του κάστρου.

Πρέπει να σημειωθεί οτι ο φυσικός αυτός απόκρημνος βράχος, λόγω της μορφολογίας του και από τις ανασκαφές που έγιναν στο ανατολικό τμήμα αυτού, είχε κατοικηθεί και προχριστιανικά (1100 π.Χ. - εποχή του σιδήρου). Στο τμήμα αυτό έχουν βρεθεί προχριστιανικοί τάφοι με διευθύνσεις προς το νότο, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη οικισμών τα τελευταία τρεις χιλιάδες χρόνια.

Το βυζαντινό κάστρο ιδρύθηκε από τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο τον Γ', τον Παλαιολόγο, το 1328-1341 για την άμυνα και προστασία των οικισμών της περιοχής από τις βαρβαρικές επιδρομές. Ήταν ισχυρότατο φρούριο και διέμεναν εκεί βυζαντινοί αξιωματούχοι. Είναι επίσης γνωστό από τους δυναστικούς αγώνες του Κατακουζηνού και των εμφυλίων πολέμων του 1341. Σ' αυτό κατέφυγε το καλοκαίρι του 1342 ο Διοικητής της Θεσσαλονίκης, Πρωτομάστορας Θεόδωρος Συνοδινός, με χίλιους αριστοκράτες, όταν κινδύνεψαν από λαϊκή εξέγερση, καθώς επίσης και ο Κατακουζηνός με τους στρατιώτες του.

Κατά το 1384 ο Γαζή Εβρενός, κυρίευσε μετά τις Σέρρες, τη Δράμα, το Μοναστήριο, το Γυναικόκαστρο και το Κάστρο του Αγίου Βασιλείου, το οποίο και κατέστρεψε.

Γυναικοκάστρεια

Τα "Γυναικοκάστρεια" λαμβάνουν χώρα κάθε Αύγουστο στον υπαίθριο χώρο "Πλατάνια" κάτω από τη θέα του Κάστρου. Σύμφωνα με το Δήμαρχο Κιλκίς Δημήτρη Τερζίδη, "είναι ένα κομβικό σημείο αναφοράς στα πολιτιστικά γεγονότα του Δήμου Κιλκίς", ενώ σύμφωνα με το Νομάρχη Κιλκίς Ευάγγελο Μπαλάσκα, "η βασανιστική και επίμονη αναζήτηση της ποιότητας (σ.σ. των Γυναικοκαστρείων) προκαλεί κάθε χρόνο το καινούριο ενδιαφέρον διοργανωτών και επισκεπτών".

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων συνήθως περιλαμβάνει παιδικά προγράμματα (κλόουν, ξυλοπόδαρους, ζογκλέρ κλπ.), παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια από τον Πόντο, την Κρήτη, τη Μακεδονία και τη Θράκη, προσφορά ποντιακών παραδοσιακών εδεσμάτων και αναβίωση παραδοσιακών εθίμων (Ποντιακός Γάμος κλπ.).

Τον Αύγουστο του 2006 θα εορταστούν τα 25α Γυναικοκάστρεια, υπό την αιγίδα του Δήμου Κιλκίς και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κιλκίς, με τη συνεργασία του Πολιτιστικού Εξωραϊστικού Φυσιολατρικού Συλλόγου Π. Γυναικοκάστρου.

Βιβλιογραφία

• Κιλκίς 1984, εκδ. Μαχητής, Θεσσαλονίκη 1984. Κιλκισιακό Ημερολόγιο.
• 24α Γυναικοκάστρεια, Ενημ. έκδ. Δήμου Κιλκίς. Κιλκίς 2004. Πολιτιστικές εκδηλώσεις