Γιόζεφ Ντομπρόβσκι

Γιόσεφ Ντομπρόφσκι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Josef Dobrovský (Τσεχικά)
Γέννηση	17  Αυγούστου 1753 Balassagyarmat ή Ουγγαρία ή Slovenské Ďarmoty
Θάνατος	6  Ιανουαρίου 1829 Μπρνο
Τόπος ταφής	Κεντρικό νεκροταφείο του Μπρνο
Παρατσούκλι	Modrý abbé και der blaue Abbé
Χώρα πολιτογράφησης	Μαργραβιάτο της Μοραβίας
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Θρησκευτικό τάγμα	Εταιρεία του Ιησού
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Τσεχικά Γερμανικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Γερμανικά Τσεχικά λατινική γλώσσα Εβραϊκά Αραμαϊκή γλώσσα Συριακή γλώσσα
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Καρόλου
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας λεξικογράφος γλωσσολόγος ιστορικός καθολικός ιερέας φιλόλογος σλαβολόγος national revival activist επιμελητής κειμένων κριτικός δημοσιογράφος άποψης textologist ιερέας
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Ο Γιόζεφ Ντομπρόβσκι (τσέχικα: Josef Dobrovský, 17 Αυγούστου 1753 – 6 Ιανουαρίου 1829) ήταν Τσέχος μελετητής της τσέχικης γλώσσας, της αρχαιότητας και κύριος ιδρυτής της συγκριτικής σλαβικής γλωσσολογίας.

Εκπαιδευμένος για το ρωμαιοκαθολικό ιερατείο, ο Ντομπρόβσκι αφιερώθηκε ακούραστα στην έρευνά του στα αρχαία σλαβικά χειρόγραφα και ταξίδεψε ευρέως, κυρίως στη Ρωσία και τη Σουηδία το 1792, αναζητώντας έργα που αφαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου. Η κειμενική κριτική του για τη Βίβλο τον οδήγησε να μελετήσει την Παλαιοεκκλησιαστική Σλαβική και, στη συνέχεια, τις σλαβικές γλώσσες ως ομάδα. Η πολυμάθειά του επεκτάθηκε τελικά σε όλους τους τομείς της σλαβικής λογοτεχνίας, της γλώσσας, της ιστορίας και των αρχαιοτήτων.

Βιογραφία

Το πρώτο από τα τρία σημαντικότερα έργα του ήταν το “Geschichte der böhmischen Sprache und Literatur” το 1792 («Ιστορία της Βοημικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας»), η οποία περιελάμβανε σκέψεις για πολλά προηγούμενα έργα που αποσιωπήθηκαν λόγω του προτεσταντικού θρησκευτικού τους περιεχομένου. Η γραμματική του στα Τσεχικά “Lehrgebäude der böhmischen Sprache” το 1809 («Σύστημα Εκμάθησης της Βοημικής Γλώσσας»), κωδικοποίησε τη γλώσσα και έβαλε τάξη στη χρήση της λογοτεχνικής γλώσσας που είχε παραμεληθεί τα προηγούμενα 150 χρόνια. Τα θεμέλια των συγκριτικών σλαβικών σπουδών τέθηκαν στη γραμματική του Ντομπρόβσκι της “Παλαιάς Εκκλησιαστικής Σλαβονικής” του 1815.

Ξεκινώντας θέτει τις βάσεις του γλωσσικού ρομαντισμού των Σλάβων, οι οποίοι θεωρούσαν πως η γλώσσα είναι εργαλείο επικοινωνίας και εξαρτάται αποτελεσματικά από τον βαθμό διαύγειας των ιδεών που εκφράζονται από τον ομιλητή. Η ιδέα του Ντομπρόβσκι ήταν να δημιουργήσει μια λογοτεχνική γραμματική, η οποία να περιέχει την πραγματική ιστορία της γλώσσας. Προέβαλε το βασικό πρόβλημα της σλαβικής λογοτεχνικής γλώσσας, το λεξιλόγιο, και το δικό του διακριτικό μοντέλο που βασίζεται στην κομψότητα, σταθερότητα και συνέχεια της γλώσσας.

Σύμφωνα με τον Ντομπρόβσκι έχουν επιβιώσει τρία αλφάβητα, το Γλαγολιτικό, το Κυριλλικό και το Λατινικό, και ταυτόχρονα τρία διαφορετικά συστήματα συλλαβισμού για κάθε γράμμα, τα οποία συγχωνεύτηκαν στις παραδοσιακές διαλέκτους. Στην αρχή οι διάλεκτοι δεν είχαν τόσες διαφορές μεταξύ τους όμως με την πάροδο διακοσίων χρόνων απέκτησαν ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα τους για αυτό και αποτελούσαν ξεχωριστή ενότητα η κάθε μια. Η γραφή των Σλοβένων βασίζεται στα παλιά Προτεσταντικά κείμενα του 16ου αιώνα και για το λόγο αυτό οι ακόλουθοι των Βάτσλαβ Πολ και πατρός Μάρκο Πόλιν δημιούργησαν μια γραφή πολύ κοντά σε αυτή των παλαιών κειμένων, με μικρές μόνο διαφορές στην παραδοσιακή γραμματική, η οποία να περιλαμβάνει και τις ιδιομορφίες του συλλαβισμού. Για την παλιά σερβική λογοτεχνία χρησιμοποιούνταν τα Εκκλησιαστικά Σλαβονικά όμως μετά τη δημιουργία της διαλέκτου στοκάφσκι, η Ρωσική και η Εκκλησιαστική Σλαβονική άρχισαν να εντάσσονται και αυτές στη γλώσσα της λογοτεχνίας με την ονομασία Ρωσοσλαβονική. Μετά από πενήντα χρόνια η διάλεκτος στοκάφσκι άλλαξε και διαχωρίστηκε σε δύο άλλες γλώσσες, τη Σλοβενική και την Σερβοκροατική.

Αντίθετη άποψη με τον Ντομπρόβσκι είχε ο Κόπιταρ, αν και ήταν πολύ καλοί φίλοι για περισσότερα από είκοσι χρόνια και ο μοναδικός Σλαβολόγος στη Βιέννη. Ο Κόπιταρ θεωρούσε ότι το Σλαβικό μοντέλο χαρακτηρίζεται από την παράδοση, τη βασική γραμματική του 16ου αιώνα, τη σταθερότητα και τη συνέχεια σε αντίθεση με τις αυθαίρετες πρακτικές των σύγχρονών του. Όλη του τη ζωή αδιάκοπα έψαχνε μια ιδανική «ορθογραφική μεταρρύθμιση» για όλο το Δυτικό σλαβικό πληθυσμό και για τις Νότιες σλάβικες γλώσσες. Προσπάθησε να καθιερώσει την εισαγωγή ενός ομοιομόρφου συστήματος ορθογραφίας ανάμεσα σε αυτό που ακούγεται και το συμβολισμό του. Και οι δυο με χιλιάδες άρθρα για τα γλωσσολογικά θέματα που τους αφορούσαν δημιούργησαν μια μοναδική επιτομή της σλαβικής φιλολογίας η οποία είναι αφιερωμένη στην Παλιά Εκκλησιαστική Σλαβική παράδοση.

Ταυτόχρονα η επιστημονική διαμάχη τους για την προέλευση της Παλαιοεκκλησιαστικής σλαβονικής δεν σταμάτησε να υφίσταται. Ο Ντομπρόβσκι, ως ρεαλιστής, δεν απαντά για χρόνια στην έκκληση του Κόπιταρ να γίνει “Cyrillus alter Slavorum”. Ο Ντομπρόβσκι και ο Κόπιταρ λογομάχησαν και με τον Καραμζίν και τον Βιντάκοβιτς εξαιτίας του ερωτήματος αν είναι μια γλώσσα νεκρή ή ζωντανή. Οι Ντομπρόβσκι και Κόπιταρ θεωρούσαν ότι, αν είναι νεκρή, μπορεί να είναι αναλυτική, να χρησιμοποιηθεί στη Θεία Λειτουργία, όπως τα Λατινικά, όμως δεν μπορεί ποτέ να γίνει εργαλείο επικοινωνίας σε μια κοινωνία και δεν μπορεί να παράγει τις κλασικές αξίες: μόνο οι ζωντανές γλώσσες μπορούν να τα κάνουν αυτά.

Κλείνοντας, τα πρότυπα της λογοτεχνίας της Τσεχίας, της Σλοβενίας και της Σερβοκροατίας διαμορφωθήκαν κατά το πρώτο κύμα του γλωσσικού ρομαντισμού. Είναι τρεις ανεξάρτητες, πρωτότυπες και διαφορετικές γλωσσικές προϋποθέσεις, προσδιορίσιμες ως προς το βάρος της υπάρχουσας παράδοσης, το εύρος της διαλεκτικής διαφοροποίησης και τις γλωσσικές έννοιες των δημιουργών τους. Επιπλέον, ο αντίκτυπος του Ντομπρόβσκι στη γλωσσική αναγέννηση των Νότιων Σλάβων είναι περισσότερο γενικός παρά συγκεκριμένος και περιορίζεται στη διαμόρφωση μοντέλων λογοτεχνικών γλωσσών. Τέλος τα δύο βασικά μοντέλα που συζητήθηκαν διαφέρουν ως προς τη σχέση τους με τα συστατικά μιας λογοτεχνικής γλώσσας, την παράδοση και τον ζωντανό λόγο. Το μοντέλο του παραδοσιακού τύπου που είναι προκατειλημμένο κατά των διαλέκτων, ενώ ο ζωντανός ομιλητικός τύπος είναι αναγκαστικά ενσωματωμένος. Η αντίθετη τους φύση αποκαλύπτεται και στην προσέγγισή τους στη γλώσσα, ενώ η πρώτη τείνει να είναι κανονική, η δεύτερη είναι περιγραφική. Οι απόψεις αυτές ενσωματώθηκαν αντίστοιχα από τον Ντομπρόβσκι και τον Κόπιταρ, οι οποίοι αντιμετώπισαν ο ένας τον άλλον στον πρώιμο σλαβικό γλωσσικό ρομαντισμό.

Τα σημαντικότερα έργα του

• Fragmentum Pragense evangelii S. Marci, vulgo autographi (1778)
• a periodical for Bohemian and Moravian literature (1780–1787)
• Scriptores rerum Bohemicarum (2 vols., 1783)
• Geschichte der böhm. Sprache und alten Literatur (1792)
• Die Bildsamkeit der slaw. Sprache (1799)
• a Deutsch-böhm. Wörterbuch compiled in collaboration with Leschk, Puchmayer and Hanka (1802–1821)
• Entwurf eines Pflanzensystems nach Zahlen und Verhältnissen (1802)
• Glagolitica (1807)
• Lehrgebäude der böhmischen Sprache (1809)
• Institutiones linguae slavicae dialecti veteris (1822)
• Entwurf zu einem allgemeinen Etymologikon der slaw. Sprachen (1813)
• Slowanka zur Kenntnis der slaw. Literatur (1814)