Αμφιλοχικό Άργος

Το Αμφιλοχικό Άργος (αρχαία ελληνικά: Ἄργος τὸ Ἀμφιλοχικόν‎‎) ήταν η πρωτεύουσα στην αρχαία Αμφιλοχία, στο νοτιοανατολικότερο άκρο του Αμβρακικού κόλπου, στις εκβολές του ποταμού Ίναχου, στην αρχαιότητα η περιοχή ονομαζόταν "Αργεία". Οι κάτοικοι στην αρχαιότητα ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν από το Άργος στην Πελοπόννησο, ιδρυτής της πόλης ήταν ο Αμφίλοχος γιος του γνωστού Αργείτη μάντη Αμφιάραου. Όταν έληξε ο Τρωικός Πόλεμος ο Αμφίλοχος επέστρεψε στο Άργος, δυσαρεστημένος από την κατάσταση που επικρατούσε στην πατρίδα του έφυγε και ίδρυσε πόλη στα νότια του Αμβρακικού, έδωσε το όνομα του σε ολόκληρη την περιοχή. Σύμφωνα με άλλη παράδοση ιδρυτής ήταν ο αδελφός του Αλκμαίων, πατέρας του Ακαρνάν και έδωσε στο Αμφιλοχικό Άργος το όνομα του αδελφού του.

Το Αμφιλοχικό Άργος βρισκόταν κοντά στο σύγχρονο Αμφιλοχικό Άργος Αιτωλοακαρνανίας.

Μυθολογία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το Αμφιλοχικόν Άργος ήταν αρχαία πόλη που ίδρυσε ο Αμφίλοχος, γιος του Αμφιαράου και της Εριφύλης, όταν, γυρίζοντας από τον τρωικό πόλεμο στο Άργος, βρήκε την κατάσταση εκεί δυσάρεστη και πήγε στην Ακαρνανία, που ολόκληρο το βόρειο τμήμα της λεγόταν τότε Αμφιλοχία. Οι κάτοικοι της Αμφιλοχίας δέχτηκαν κατόπιν να συνοικήσουν με τους Αμπρακιώτες, που τους έμαθαν την ελληνική γλώσσα αλλά πολύ γρήγορα οι σχέσεις τους επιδεινώθηκαν και εξελίχθηκαν σε εχθρότητα. Αργότερα οι κάτοικοι ακολούθησαν την τύχη της Αιτωλικής Συμπολιτείας.

Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο Αμφίλοχος ήταν γιος του Αλκμαίωνα. Ο Αλκμαίωνας μαζί με το γιο του Αμφίλοχο ήρθαν στην Ακαρνανία να βοηθήσουν τον Οινέα εναντίον των Ακαρνάνων, τους οποίους και ενίκησαν. Ο γιος του Αμφίλοχος έκτισε τότε μια πόλη, που ονομάστηκε, προς τιμήν του και προς τιμήν του τόπου καταγωγής του, Αμφιλοχικόν Άργος. Ο Στράβωνας στα Γεωγραφικά του γράφει:

«Μετὰ δὲ τὴν Ἀμβρακίαν τὸ Ἄργος ἐστὶ τὸ Ἀμφιλοχικόν, κτίσμα Ἀλκμαίωνος καὶ τῶν παίδων. Ἔφορος μὲν οὖν φησὶ τὸν Ἀλκμαίωνα μετὰ τὴν Ἐπιγόνων ἐπὶ τὰς Θήβας στρατείαν, παρακληθέντα ὑπὸ Διομήδους, συνελθεῖν εἰς Αἰτωλίαν αὐτῷ καὶ συγκατακτήσασθαι ταύτην τε καὶ τὴν Ἀκαρνανίαν· καλοῦντος δ' αὐτοὺς ἐπὶ τὸν Τρωικὸν πόλεμον Ἀγαμέμνονος, τὸν μὲν Διομήδη πορευθῆναι, τὸν δ' Ἀλκμαίωνα, μείναντα ἐν τῇ Ἀκαρνανίᾳ, τὸ Ἄργος κτίσαι, καλέσαι δ' Ἀμφιλοχικὸν ἐπώνυμον τοῦ ἀδελφοῦ, Ἴναχον δὲ τὸν διὰ τῆς χώρας ῥέοντα ποταμὸν εἰς τὸν κόλπον ἀπὸ τοῦ κατὰ τὴν Ἀργείαν προσαγορεῦσαι. Θουκυδίδης δέ φησιν αὐτὸν Ἀμφίλοχον μετὰ τὴν ἐκ Τροίας ἐπάνοδον, δυσαρεστοῦντα τοῖς ἐν Ἄργει, παρελθεῖν εἰς τὴν Ἀκαρνανίαν, διαδεξάμενον δὲ τὴν τἀδελφοῦ δυναστείαν κτίσαι τὴν πόλιν ἐπώνυμον ἑαυτοῦ».

« Διότι ἡ εὐφορία τῆς γὴς ἔφερεν αὔξησιν τῆς δυνάμεως ὠρισμένων προσώπων, ἡ ὁποία ἐπροκάλει ἐμφυλίους σπαραγμούς, ἀπὸ τοὺς ὁποίους τὰ διαμερίσματα αὐτὰ ἐφθείροντο τόσον μᾶλλον, καθόσον ἤσαν περισσότερον ἐκτεθειμένα εἰς ἐξωτερικᾶς ἐπιδρομάς».

Θουκυδίδης, Ιστορίαι μτφ. Ελευθερίου Βενιζέλου, Βιβλίο Α΄

Ιστορία

Το Αμφιλοχικόν Άργος, σύμφωνα με το Πολύβιο, απείχε 180 στάδια (αρχικά ένα στάδιο ήταν 600 βήματα) από την Αμβρακία. Ο Θουκυδίδης περιγράφει την πόλη «επιθαλάσσια ούσα», δηλαδή κοντά κι όχι μακριά από τη θάλασσα. Αυτό πιθανώς υπονοεί πως στην περιοχή, με την πάροδο των ετών, έγιναν προσχώσεις και έτσι η πόλη έχασε την άμεση επαφή της με την παραλία.

Συνδυάζοντας τις ελάχιστες πληροφορίες των αρχαίων πηγών με τα αρχαιολογικά δεδομένα, οδηγείται κανείς στην πιθανή ταύτιση του Άργους με τα αρχαία ερείπια (τείχη, συστάδες αρχαίων τάφων, αρχιτεκτονικά μέλη και κεραμίδες στέγης), τα οποία σώζονται μερικά χιλιόμετρα νοτιότερα από το σημερινό χωριό Λουτρό και συγκεκριμένα πάνω σε δυο ράχες που ενώνονται στο βόρειο άκρο τους και σχηματίζουν ένα τεράστιο φυσικό πέταλο, πλάι από το οποίο κυλάει τα νερά του ο ποταμός Μποτόκος. Παρά την έλλειψη σχετικών αρχαιολογικών μαρτυριών, από τον Στράβωνα πληροφορούμαστε ότι το Αμφιλοχικό Άργος είχε επιβιώσει και κατά την αυτοκρατορική περίοδο, πιθανώς ως «πόλις περιοικίς» της Νικόπολης. Στην επιβίωσή του συνετέλεσε κυρίως η επίκαιρη θέση του, καθώς βρισκόταν πάνω στο ρωμαϊκό δρόμο Απολλωνίας- Νικόπολης- Αθήνας και δέσποζε σ' έναν εύφορο κάμπο που προσφερόταν για διάφορες γεωργικές καλλιέργειες.

Προστριβές με την γειτονική Αμβρακία

Παρά το ότι οι κάτοικοι της πόλης είχαν Αργείτικη καταγωγή την εποχή που ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ο Θουκυδίδης τους καταγράφει Βάρβαροι, το Αμφιλοχικόν Άργος ήταν η μοναδική πόλη που είχε μόλις Εξελληνιστεί όπως αναγνώρισε από την προφορά των κατοίκων. Ο Θουκυδίδης γράφει ότι το Αμφιλοχικό Άργος εξελληνίστηκε από τους κατοίκους που είχαν έρθει πρόσφατα από την γειτονική Αμβρακία. Ο Θουκυδίδης ωστόσο λέει με τον ίδιο τρόπο βαρβάρους και τους κατοίκους από τις γειτονικές περιοχές Αιτωλία και Ακαρνανία που ήταν αναμφισβήτητα Έλληνες. Ο όρος "Βάρβαροι" συνεπώς δεν ήταν απαραίτητα μη Ελληνική καταγωγή αλλά μπορούσε να σημαίνει μια διαφορετική διάλεκτο της Ελληνικής γλώσσας. Οι Αμβρακιώτες σύντομα έδιωξαν τους γηγενείς κατοίκους του Άργους, κατέφυγαν στην γειτονική Ακαρνανία και ζήτησαν βοήθεια από την Αρχαία Αθήνα. Οι Αθηναίοι έστειλαν στρατιωτικό σώμα υπό την ηγεσία του στρατηγού Φορμίων, έδιωξαν τους Αμβρακιώτες από το Άργος Αμφιλοχικόν και αποκατέστησαν τους παλιούς κατοίκους. Η Αθηναική εκστρατεία στην περιοχή χρονολογείται λίγο πριν την έκρηξη του Πελοποννησιακού Πολέμου (432 π.Χ.). Συμμετείχαν στο πλευρό των Αθηναίων στην διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου ενάντια στους κατοίκους της Αμβρακίας και της Λευκάδας που σαν Κορινθιακής καταγωγής ήταν σύμμαχοι των Πελοποννησίων. Οι Αμβρακιώτες επιχείρησαν να ανακαταλάβουν το Άργος Αμφιλοχικόν (430 π.Χ.), δεν το κατάφεραν και αποχώρησαν αφού πρώτα ρήμαξαν την περιοχή. Ακολούθησε νέα απόπειρα των Αμφιλοχιτών (426 π.Χ.) αφού πρώτα απέκτησαν την στήριξη του Σπαρτιάτη στρατηγού Ευρύλοχου που βρισκόταν στην περιοχή τους, βάδισαν με 3.000 οπλίτες και κατέλαβαν τον οχυρωμένο κόλπο "Όλπαι", 5 χιλιόμετρα από το Άργος Αμφιλοχικόν. Οι Ακαρνάνες βάδισαν ταχύτατα στην σημερινή τοποθεσία "Κρίναι" και ενώθηκαν με τους Αργίτες, ο Σπαρτιάτης Ευρύλοχος ταυτόχρονα βάδισε απαρατήρητος από όλους και ενώθηκε με τους Αμβρακιώτες στην τοποθεσία "Όλπαι".

Η νίκη του Αθηναίου στρατηγού Δημοσθένη

Οι Ακαρνάνες ζήτησαν βοήθεια ξανά από τους Αθηναίους, έστειλαν στην Όλπαι 20 νέες Τριήρεις υπό την ηγεσία του στρατηγού Δημοσθένη, προσάραξαν κοντά στις Όλπαι. Οι δύο στρατοί έφτασαν κοντά, τους χώρισε μια χαράδρα, ο Δημοσθένης εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να κρύψει μερικούς άντρες στους θάμνους, έριξε τους Σπαρτιάτες στην παγίδα με αποτέλεσμα να ηττηθούν και ο Ευρύλοχος να πέσει στην μάχη. Την νίκη αυτή ακολούθησε μεγαλύτερη αφού οι ηττημένοι πήγαν στην Αμβρακία να ζητήσουν ενισχύσεις, οι δύο στρατοί συναντήθηκαν ξανά στην Μάχη των Όλπων, στο σημερινό Αργιλοβούνι δίπλα στο χωριό Μπούκκα Αιτωλοακαρνανίας. Μόλις πληροφορήθηκε ο Δημοσθένης τα σχέδια τους αποφάσισε να τους ρίξει στην παγίδα γύρω από την Όλπαι. Στο πέρασμα αυτό υπήρχαν δύο λοφίσκοι, η "Χαμηλή Ιδομένη" στα βόρεια και η "Υψηλή Ιδομένη" στα νότια. Οι Αμβρακιώτες ήταν συγκεντρωμένοι στον χαμηλό λόφο έτοιμοι να περάσουν απέναντι την επόμενη μέρα, ο Δημοσθένης εξασφάλισε τον ψηλό λόφο και βάδισε εναντίον τους την νύχτα. Οι Αμβρακιώτες δεν είχαν πληροφορηθεί ότι ο Αθηναίος στρατηγός βρισκόταν στην περιοχή τους και πιάστηκαν στον ύπνο, η σφαγή που ακολούθησε ήταν ολοκληρωτική, ήταν η μεγαλύτερη συντριβή που προκάλεσαν οι Αθηναίοι σε αντιπάλους τους μέχρι την "Ειρήνη του Νικία". Ο Δημοσθένης πρότεινε στους Αμφιλόχιους να βαδίσουν μαζί να καταλάβουν την Αμβρακία, ήταν δεδομένο ότι θα μπορούσε να γίνει χωρίς αντίσταση αλλά οι υπόλοιποι Ακαρνάνες το αρνήθηκαν επειδή φοβήθηκαν την εξουσία των Αθηναίων στην περιοχή τους. Οι κάτοικοι της Αμφιλοχίας και οι Αμβρακιώτες έκλεισαν τελικά 100ετή ειρήνη..

Τελευταία χρόνια

Δεν γνωρίζουμε πολλά για την μετέπειτα ιστορία του Άργους, όταν πέθανε ο Αλέξανδρος ο Μέγας οι Αιτωλοί κατέλαβαν την περιοχή μαζί με την Αμβρακία, την διατήρησαν μέχρι την εποχή που έκλεισαν ειρήνη με τον Ρωμαίο στρατηγό Μάρκος Φλάβιους Φλάκκους. Ο Οκταβιανός Αύγουστος μετά την Ναυμαχία του Ακτίου ίδρυσε την Αρχαία Νικόπολη, οι κάτοικοι του Άργους Αμφιλοχικού μεταφέρθηκαν όλοι εκεί και η πόλη ερημώθηκε. Την καταγράφουν ωστόσο πολλοί μετέπειτα Γεωγράφοι όπως ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ο Πομπόνιος Μέλα και ο Κλαύδιος Πτολεμαίος. Η τοποθεσία που βρισκόταν το Άργος Αμφιλοχικόν έχει γίνει αντικείμενο πολλών διαφωνιών, ο Θουκυδίδης γράφει ότι βρισκόταν πάνω στην θάλασσα. Ο Πολύβιος περιγράφει ότι απείχε 100 στάδια από την Αμβρακία και ο Τίτος Λίβιος 22 μίλια. Ο Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ γράφει τον 19ο αιώνα ότι βρισκόταν στην πεδιάδα του Βλίκχα στο σημερινό χωριό Νεοχώρι, εκεί βρίσκονται τα ερείπια αρχαίας πόλης με τείχος μήκους 1.6 χιλιόμετρα. Οι Συντάκτες τέλος του Barrington Atlas of the Greek and Roman World την καταγράφουν στον Άγιο Ιωάννη κοντά στο Νεοχώρι.

Πηγές

• Απολλόδωρος Γ΄ 7,
• Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου
• Στράβων, Γεωγραφικά
• Κλαύδιος Πτολεμαίος, Γεωγραφική Υφήγησις
• Φυσική Ιστορία (Πλίνιος)
• Giannakis, Georgios K.; Crespo, Emilio; Filos, Panagiotis (2017). Studies in Ancient Greek Dialects: From Central Greece to the Black Sea. Walter de Gruyter GmbH & Co KG.
• Κέρενυτ Κ. Η μυθολογία των Ελλήνων, εκδόσεις Εστία 1993, σελ.540
• Sakellariou, M. B. (1997). Epirus: 4000 Years of Greek History and Civilization. Ekdotike Athenon.
• Talbert, Richard (ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press.