Αλέξανδρος Α΄ Βάλας

Αλέξανδρος Α΄
	Νόμισμα με τη μορφή του Αλέξανδρου Α' Βάλα.
Βασιλιάς της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών
Περίοδος	150 - 146 π.Χ.
Προκάτοχος	Δημήτριος Α΄
Διάδοχος	Δημήτριος Β΄
Θάνατος	145 π.Χ.
Σύζυγος	Κλεοπάτρα Θεά
Επίγονοι	Αντίοχος Στ' Διόνυσος; Αλέξανδρος Β' Ζαβίνας (?)
Οίκος	Σελευκιδών
Πατέρας	Αντίοχος Δ' Επιφανής
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Αλέξανδρος Α΄ Βάλας (... - 145 π.Χ.) ήταν ηγεμόνας της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών κατά την ελληνιστική εποχή και συγκεκριμένα για την περίοδο 150 – 146 π.Χ. Ανέβηκε στο θρόνο υποστηρίζοντας ότι ήταν γιος του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς και ως τέτοιον τον αναφέρουν τα βιβλία της Βίβλου και του Φαρισαίου ιστορικού Ιώσηπου. Σύμφωνα όμως με τους Έλληνες ιστορικούς, επρόκειτο για κάποιον τυχοδιώκτη από την Σμύρνη και ήταν πιθανώς ταπεινής καταγωγής.

Άνοδος στο θρόνο

Την υπόθεση τη δική του και της αδελφής του, της Λαοδίκης Στ', προώθησε ο Ηρακλείδης, ένας πρώην υπουργός του Αντίοχου Δ' και αδελφός του τυράννου Τίμαρχου, ενός επαναστάτη από τη Μηδία που ηττήθηκε και εκτελέστηκε από τον προκάτοχο του Αλέξανδρου, τον Δημήτριο Α' τον Σωτήρα. Ο τελευταίος αποδείχτηκε άνδρας με μεγάλο κουράγιο και σθεναρή αποφασιστικότητα. Αυτό ήταν αρκετό, εκτός από τη φυγή του χωρίς άδεια από τη Ρώμη όπου είχε ζήσει ως όμηρος, για να προκαλέσει την εχθρότητα της Ρωμαϊκής Συγκλήτου. Δυστυχώς, ανησύχησε και τους γειτονικούς βασιλείς. Τον εξάδερφό του στην Αίγυπτο, Πτολεμαίο Στ' το Φιλομήτορα, τον έκανε εχθρό με τα σχέδιά του να κατακτήσει την Κύπρο. Έτσι στο προσκήνιο εμφανίστηκε ο Αλέξανδρος, ένας νέος διεκδικητής του θρόνου της Συρίας, του οποίου η πραγματική καταγωγή είναι αμφίβολη, αλλά ο ίδιος υποστήριζε πως ήταν γιος του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς. Όταν ο νεαρός αυτός είχε ήδη πάει στη Ρώμη και κερδίσει την εύνοιά της, επέστρεψε στην Ανατολή, για να κατακτήσει τη Συρία. Τον υποστήριξε επίσης η Αίγυπτος, η Πέργαμος, η Καππαδοκία και η Ιουδαία. Ο Πτολεμαίος έστειλε σε βοήθειά του στρατό, υπό της διαταγές του Γαλαίστη, ενός άντρα ευγενικής καταγωγής από τη Βόρεια Ελλάδα. Ο Δημήτριος εξέπεσε και τη θέση του πήρε ο διεκδικητής του θρόνου το 150 π.Χ. Αποκαλούσε τον εαυτό του Αλέξανδρο, αλλά οι Σύροι του έδωσαν το παρατσούκλι Βάλας (Κυριος - ?).

Σύγκρουση με τον Πτολεμαίο ΣΤ'

*Νόμισμα που απεικονίζει τον Αλέξανδρο Α' Βάλα και τη σύζυγό του Κλεοπάτρα Θεά (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης).*

Ο Πτολεμαίος του έδωσε για σύζυγο την κόρη του Κλεοπάτρα Θεά με κάποια επιφύλαξη. Πιστεύεται πως είχε αρχικά στο μυαλό του να ξαναπάρει την Κοίλη Συρία, αλλά η πρόταση του Αλεξάνδρου για γαμήλια ένωση των δύο οίκων τον έκανε να το σκεφτεί διαφορετικά. Σε δύο χρόνια όμως φάνηκε πως ο Αλέξανδρος δεν ήταν καλός ηγέτης και πως είχε ξεπέσει ηθικά. Ένας καλύτερος διεκδικητής του θρόνου έκανε την εμφάνισή του στην Κιλικία, ο μικρός Δημήτριος, γιος του Δημητρίου Α'. Βλέποντας την απειλή για εισβολή της Συρίας από το Βορρά, ο Πτολεμαίος Στ' με ισχυρή δύναμη πέρασε τα σύνορα φτάνοντας μέχρι την Πτολεμαΐδα το 148 π.Χ. Εκεί γλίτωσε από μια απόπειρα δολοφονίας την οποία απέδωσε στον Αλέξανδρο Βάλα και τον θεώρησε από κει κι έπειτα εχθρό. Ανακτώντας την κόρη του, τη βασίλισσα της Συρίας, άγνωστο πως, τη μεταβίβασε στο νεαρό Δημήτριο.

Η Αντιόχεια έδιωξε τον Αλέξανδρο, που διέφυγε στην Κιλικία και ο Πτολεμαίος Φιλομήτωρ μπήκε στην μεγάλη πόλη το 145 π.Χ., την οποία ο πρόγονός του Πτολεμαίος Γ' Ευεργέτης είχε κατακτήσει ακριβώς έναν αιώνα πριν. Ο λαός της πόλης, που δεν ήθελε ούτε τον Αλέξανδρο ούτε το Δημήτριο για ηγεμόνα, τον παρακάλεσε να φορέσει το στέμμα της Συρίας μαζί με αυτό της Αιγύπτου. Ωστόσο, με τη σκιά της Ρώμης πάνω από τον κόσμο, εκείνος υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός για να αποδεχτεί την πρόταση. Έπεισε το λαό να δεχτεί το νεαρό Δημήτριο στο θρόνο των προγόνων του, με ανταμοιβή φυσικά να επιστρέψει η Κοίλη Συρία στα χέρια των Πτολεμαίων.

Ο Αλέξανδρος επέστρεψε από την Κιλικία με στρατό και συγκρούστηκε με αυτόν του Πτολεμαίου και του Δημητρίου στη μάχη της Αντιόχειας, παρά τον ποταμό Οινοπάρα (σημ. Αφρίν). Υπέστη συντριπτική ήττα και κατέφυγε στον Ναβαταίο Άραβα σεΐχη της γειτονική χώρας. Ωστόσο στη μάχη ο φαραώ έπεσε από το άλογό του και δέχτηκε κάταγμα στο κρανίο. Πέντε μέρες μετά, ο Πτολεμαίος Στ' Φιλομήτωρ πέθανε στα χέρια των χειρούργων του που προσπαθούσαν να διορθώσουν τη ζημιά. Πριν πεθάνει πρόλαβε να έχει την ικανοποίηση να δει το κεφάλι του πρώην γαμπρού του, Αλεξάνδρου Βάλα, σταλμένο από τον Άραβα σεΐχη.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός

	Γέννηση του Αλέξανδρου Α' Βάλα, γιου του Αντίοχου Δ' Επιφανούς.
152 π.Χ.	Ξεσπά κίνημα ενάντια στο βασιλιά των Σελευκιδών, Δημήτριο Α' το Σωτήρα. Την τοποθέτηση του Αλεξάνδρου στο θρόνο υποστηρίζει η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, η Αίγυπτος, η Πέργαμος, η Καππαδοκία και η Ιουδαία.
150 π.Χ.	Ήττα του Δημητρίου Α' κοντά στην Αντιόχεια και άνοδος στο θρόνο από τον Αλέξανδρο. Νυμφεύεται την κόρη του συμμάχου του, φαραώ της Αιγύπτου, Πτολεμαίου Στ' Φιλομήτορος, την Κλεοπάτρα Θεά.
147 π.Χ.	Έρχεται στον κόσμο ο γιος του Αλεξάνδρου από την Κλεοπάτρα, ο Αντίοχος.
	Επανάσταση του Δημητρίου, γιου του Δημητρίου Α'. Ο Πτολεμαίος Στ' συμμαχεί μαζί του και του προσφέρει το χέρι της Κλεοπάτρας Θεάς. Ο Πτολεμαίος Στ' εισβάλει στην Κοίλη Συρία και φτάνει ως την Πτολεμαΐδα, όπου γίνεται απόπειρα δολοφονίας του. Κατόπιν εισέρχεται στην Αντιόχεια.
145 π.Χ.	Αποφασιστική νίκη του Πτολεμαίου ενάντια στις δυνάμεις του Αλεξάνδρου. Ο τελευταίος χάνει τη ζωή του από έναν Άραβα φύλαρχο που έστειλε το κεφάλι του στον Πτολεμαίο.

Ποίημα του Καβάφη

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης έγραψε ένα ποίημα αφιερωμένο στην περίοδο αυτή με τίτλο "Εύνοια του Αλεξάνδρου Bάλα".

A δεν συγχίζομαι που έσπασε μια ρόδα
του αμαξιού, και που έχασα μια αστεία νίκη.
Με τα καλά κρασιά, και μες στα ωραία ρόδα
την νύχτα θα περάσω. Η Αντιόχεια με ανήκει.
Είμαι ο νέος ο πιο δοξαστός.
Του Βάλα είμ' εγώ η αδυναμία, ο λατρευτός.
Aύριο, να δεις, θα πουν πως ο αγών δεν έγινε σωστός.
(Μα αν ήμουν ακαλαίσθητος, κι αν μυστικά το είχα προστάξει -
θάβγαζαν πρώτο, οι κόλακες, και το κουτσό μου αμάξι).

Πηγές

Δείτε επίσης