Άουγκουστ Στρίντμπεργκ

Αύγουστος Στρίντμπεργκ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Johan August Strindberg (Σουηδικά)
Προφορά
Γέννηση	22  Ιανουαρίου 1849 Storkyrkoförsamlingen
Θάνατος	14  Μαΐου 1912 Adolf Fredriks parish
Αιτία θανάτου	Καρκίνος του στομάχου
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Βόρειο νεκροταφείο της Σόλινα (59°21′17″ s. š., 18°1′31″ v. d.)
Κατοικία	Σούντχετσ-κολλεγκίετς χους (1849–1851) Στοκχόλμη (1856–1870) Ουψάλα (1870–1879) Βερολίνο (από 1891) Στοκχόλμη (1898–1908) Στοκχόλμη (1908–1912) Taarbæk parish (έως 1889)
Χώρα πολιτογράφησης	Σουηδία
Θρησκεία	αθεϊσμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Σουηδικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Σουηδικά Γαλλικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Ουψάλα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	θεατρικός συγγραφέας ποιητής φωτογράφος ζωγράφος μυθιστοριογράφος αυτοβιογράφος σεναριογράφος συγγραφέας δοκιμιογράφος πεζογράφος
Αξιοσημείωτο έργο	The Red Room Ο πατέρας Δεσποινίς Τζούλια Inferno Στη Δαμασκό A Dream Play Kristina The People of Hemsö
Επηρεάστηκε από	Χένρικ Ίψεν Ζαν Ζακ Ρουσσώ Φρειδερίκος Νίτσε Georg Brandes Karl Robert Eduard von Hartmann Ε. Τ. Α. Χόφμαν Έντγκαρ Άλλαν Πόε Άρτουρ Σοπενχάουερ Εμάνουελ Σβέντενμποργκ
Περίοδος ακμής	1872 και 1869 - 1909
Οικογένεια
Σύζυγος	Σιρι φον Έσσεν (1877–1893) Φρίντα Ουλ (1893–1897) Harriet Bosse (1901–1904)
Τέκνα	Καρίν Σμιρνόφ Άννα-Μαρί Χόγκελιν Kerstin Strindberg Greta Strindberg
Γονείς	Carl Oscar Strindberg και Eleonora Ulrika Strindberg
Αδέλφια	Nora Strindberg Elisabeth Strindberg Carl Axel Strindberg
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Ο Άουγκουστ Στρίντμπεργκ (August Strindberg, 22 Ιανουαρίου 1849 – 14 Μαΐου 1912) ήταν Σουηδός θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και ζωγράφος.

Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε το 1849 στη Στοκχόλμη - το τέταρτο παιδί από τα έντεκα της οικογένειας - από μικροαστό πατέρα, έμπορο αποικιακών και υπάλληλο ναυτιλιακής εταιρίας που είχε χρεοκοπήσει, κι από μητέρα κόρη ράφτη, που ήταν παραδουλεύτρα της οικογένειας και που τη στεφανώθηκε ο πατέρας του λίγους μόνο μήνες πριν τη γέννησή του.

Τη μητέρα του ο Στρίντμπεργκ την έχασε από φυματίωση στα δεκατρία χρόνια του κι ο πατέρας του, προτού περάσει χρόνος από τον θάνατο της γυναίκας του, ξαναπαντρεύτηκε τη νεαρή γκουβερνάντα των παιδιών του. Μεγαλωμένος μέσα στη μιζέρια και τις στερήσεις, καταπιεσμένος από την κακότητα της μητριάς του, έγινε ένα παιδί υπερευαίσθητο και αντιδραστικό, οξύθυμο και καχύποπτο. Από τα πικρά αυτά βιώματα της παιδικής ηλικίας του, δεν θα κατορθώσει να απαλλαγεί ποτέ "ο γιος της δούλας".

Τα πρώτα έργα

Το 1867, γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα κι αργότερα συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις βιοποριστικές ανάγκες του, δοκιμάζει, δίχως επιτυχία, να γίνει ηθοποιός. Εγκαταλείποντας κι αυτό το σχέδιο, γράφεται και πάλι στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Στο μεταξύ, αρχίζει να γράφει σύντομα θεατρικά έργα και το 1871 δημοσιεύει την τραγωδία "Στη Ρώμη", με θέμα τις δοκιμασίες του Δανού γλύπτη Μπέρτελ Τόρβαλντσεν (Thorvaldsen, 1768 - 1844). Κερδίζοντας κάποιο χρηματικό έπαθλο από τον βασιλιά Κάρολο Ε' της Σουηδίας για ένα ρομαντικό έργο του, εγκαταλείπει οριστικά πια τις σπουδές του το 1872 και αφιερώνεται στη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία. Διαβάζει κι επηρεάζεται σημαντικά από τους Σβέντενμποργκ, Σαίρεν Κίρκεγκωρ, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και Γκαίτε.

Το πρώτο σημαντικό δράμα

Το 1872, απορρίφθηκε από τους εκδότες του κι από τα θέατρα το πρώτο σημαντικό δράμα του "Ο Κυρ-Όλοφ", με θέμα τη θρησκευτική μεταρρύθμιση στη Σουηδία, που είχε ως συνέπεια να φτάσει στα πρόθυρα της τρέλας. Κατορθώνει όμως να αντιδράσει και διορίζεται το 1874 υπάλληλος στη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Στοκχόλμης, όπου παραμένει μέχρι το 1882, μελετώντας φιλοσοφία, προσπαθώντας να μάθει την κινέζικη γλώσσα και γράφοντας, κάτω από την επίδραση του Φλωμπέρ, το πρώτο νατουραλιστικό κοινωνικό μυθιστόρημα στα σουηδικά, το "Κόκκινο Δωμάτιο" (1879), μια σάτιρα της σουηδικής κοινωνίας και των χαλαρών ηθών της εποχής του. Στην περίοδο αυτή ερωτεύεται και παντρεύεται (1877) τη βαρώνη Σίρι φον Έσσεν, η οποία χώρισε για χάρη του τον πρώτο άντρα της. Από το γάμο τους αυτό γεννιούνται τρία παιδιά.

Μετανάστευση

Με αφορμή το έργο του "Νέο Βασίλειο" (1881), κριτική της κοινωνικής ζωής στη Σουηδία μετά τις κοινοβουλευτικές μεταρρυθμίσεις του 1865, εγκαταλείπει τη θέση του βιβλιοθηκαρίου και αναγκάζεται να μεταναστεύσει με την οικογένειά του και να ζήσει για αρκετό χρόνο στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελβετία και την Ιταλία (1882 - 1889). Στο διάστημα αυτό δημοσιεύει και μια συλλογή με ρεαλιστικά διηγήματα γύρω από τον γάμο, τους "Παντρεμένους" (1884). Το έργο κατάσχεται και ο εκδότης δικάζεται για βλασφημία, αλλά η δημοτικότητα του Στρίντμπεργκ ανεβαίνει κατακόρυφα, πράγμα που τον κάνει να επιστρέψει στην πατρίδα του και να αναλάβει όλη την ευθύνη για το βιβλίο. Αθωώνεται από το δικαστήριο και την επόμενη χρονιά (1886) δημοσιεύει μια δεύτερη κι ακόμα πιο καυστική συλλογή με διηγήματα, με τον τίτλο και πάλι "Παντρεμένοι", με έντονα τα στοιχεία του μισογυνισμού και του αντιφεμινισμού, που είναι τόσο γνώριμα στα κατοπινά θεατρικά έργα του.

Το 1886 ο Στρίντμπεργκ γράφει το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του "Ο γιος της δούλας". Κατά την περίοδο 1880 - 1885, εμφανίζει τάσεις επαναστατικού σοσιαλισμού, όπως δείχνουν και τα διηγήματά του με τον τίτλο "Ουτοπίες πάνω στη γη" (1885). Μετά την περίοδο όμως αυτή στρέφεται όλο και περισσότερο σ' ένα φιλελεύθερο συντηρητισμό κι από το 1890 εγκαταλείπει οριστικά το ουτοπικό σοσιαλιστικό του όραμα.

Οικογενειακή ζωή & οι σχέσεις των δύο φύλων στα έργα του

Ο γάμος του συγγραφέα με τη Σίρι φον Έσσεν στάθηκε για λίγα χρόνια ευτυχισμένος. Αυτό οφείλεται βασικά και στις συγγραφικές επιτυχίες του Στρίντμπεργκ στο διάστημα αυτό. Δεν άργησαν όμως οι ζήλιες και οι καβγάδες ανάμεσα στο ζευγάρι. Ο ποιητής ζει μια έντονη εσωτερική περιπέτεια, που τρέφει τον μισογυνισμό του και την απέχθειά του για τον γάμο και την οικογένεια. Αποτέλεσμα ήταν το διαζύγιο το 1891. Από τότε η ζωγραφική τού έγινε μια λυτρωτική εκτόνωση.

Η "μάχη των φύλων", ως μια προαιώνια και αδιάλειπτη μονομαχία άντρα και γυναίκας, βρίσκει την πλήρη έκφρασή της στα έργα του Στρίντμπεργκ "Ο Πατέρας" (1887), "Οι σύντροφοι" (1888), "Δεσποινίς Τζούλια" (1888), "Οι δανειστές" (1888), " Ο δεσμός" (1893) και "Ο χορός του θανάτου" (1901), καθώς και στα αυτοβιογραφικά του μυθιστορήματα. Όπως έγραψε σ' ένα θεατρικό του σημείωμα ο Άγγελος Τερζάκης - "Η γυναίκα θ' ασκήσει πάνω στη ζωή του Στρίντμπεργκ μια αλλόκοτη και αντιφατική έλξη... Έχει συνειδητοποιήσει όσο κανένας άλλος το δραματικό, το σχεδόν μοιραίο βάρος του θηλυκού στοιχείου μέσα στη ζωή... Έβλεπε στην πάλη άντρα - γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου".

Πολλά από τα έργα του Στρίντμπεργκ, που αναφέρονται στην πάλη των δύο φύλων, είναι αριστουργήματα ψυχολογικής ανάλυσης. Έχει γράψει θεατρικά έργα κάθε σχολής - ρεαλισμός, νατουραλισμός, συμβολισμός, ιστορικό δράμα, ονειρόδραμα, εξπρεσιονισμός. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός, ότι στην ίδια περίοδο με τα προσωπικά του δράματα έγραψε μετά το 1899 και μια σειρά από ρεαλιστικά ιστορικά έργα ("Γουσταύος Βάζα", "Ερρίκος ΙΔ'", "Κάρολος ΙΒ'", "Βασίλισσα Χριστίνα"), καθώς και το αδυσώπητα νατουραλιστικό δράμα "Ο χορός του θανάτου".

Από το 1892, ο Στρίντμπεργκ περιπλανιέται και πάλι στην Ευρώπη. Το 1893 γνωρίζει στο Βερολίνο και παντρεύεται τη νεαρή Αυστριακή συγγραφέα Φρίντα Ουλ. Γίνεται πατέρας για τέταρτη φορά. Αλλά κι ο δεύτερος αυτός γάμος κατέληξε σε διαζύγιο. Ύστερα από δύο γάμους και δύο διαζύγια, το βασανισμένο πνεύμα του βρίσκει καταφύγιο στο σβεντενμποργκικό μυστικισμό. Είχε προηγηθεί όμως η πνευματική του κατάρρευση από τον καιρό που έμαθε πως ο Νίτσε - με τον οποίο αλληλογραφούσε στα τέλη του 1888 - παραφρόνησε. Έφτασε στο απόγειο της κρίσης στο Παρίσι στα 1895 - 1896. Κλείστηκε σ' ένα ιδιωτικό σανατόριο για να βρει την ψυχική του γαλήνη.

Η ανθρώπινη δυστυχία, η ανωτερότητα του πνεύματος & η απαισιοδοξία

Η υγεία του αποκαταστάθηκε σύντομα, μα δεν μπόρεσε να αποβάλλει τις ψυχικές ιδιορρυθμίες του. Στα έργα του της περιόδου αυτής κυριαρχεί μια τάση μυστικιστική, μαζί και μια θρησκευτική ευαισθησία. Η επίδραση του Μαίτερλινκ είναι οπωσδήποτε φανερή. Η δραματική τριλογία του " Προς τη Δαμασκό", που γράφτηκε ανάμεσα στα 1898 και 1904, είναι ένα έργο ονειρικό - συμβολικό. όπου ο συγγραφέας μέσα από τη θρησκευτική πίστη οδηγεί τον άνθρωπο στη θριαμβική σωτηρία. Στην παράξενη κωμωδία του "Υπάρχουν εγκλήματα και εγκλήματα", που δημοσιεύτηκε το 1899, οι αγωνίες που βασανίζουν την αμαρτωλή σκέψη βρίσκουν τη λύτρωση στο "ανώτερο δικαστήριο" του πνεύματος. Στο " Πάσχα" (1900) κυριαρχεί το χριστιανικό μήνυμα της αγάπης, που λυτρώνει από τους πόνους και τις οδύνες της ενοχής.

Τη Σουηδέζα ηθοποιό Χάρριετ Μπόσσε, που ερμήνευσε το ρόλο της ηρωίδας στο "Πάσχα", όταν το έργο παίχτηκε στη Στοκχόλμη τη Μεγάλη Πέμπτη του 1901, την ερωτεύτηκε ο Στρίντμπεργκ και την παντρεύτηκε την ίδια χρονιά. Ένας τρίτος γάμος κι ένα ακόμα παιδί. Ζωή βασανιστική και ανυπόφορη. Και ένα τρίτο διαζύγιο στα 1904. Η προσωπική δυστυχία και οι συνακόλουθες έμμονες ιδέες και μια απαισιοδοξία για τη ζωή αντανακλώνται, κάτω και από την επίδραση της υπαρξιακής σκέψης του Δανού φιλοσόφου Σαίρεν Κίρκεγκωρ, στα επόμενα δράματά του, όπως στην απαισιόδοξη "Σονάτα των Φαντασμάτων" (1907), μια εξπρεσιονιστική ανάλυση της ανθρώπινης δυστυχίας. Αλλά και με το "Ονειρόδραμα" (1902), μια συμβολική φαντασιοκοπία της ανθρώπινης ύπαρξης, ο Στρίντμπεργκ ελευθερώνει το νεώτερο δράμα από τα δεσμά του νατουραλισμού, προμηνώντας τα έργα του Πιραντέλλο, του Τόλλερ, του Κάιζερ, του Τσάπεκ, του Κοκτώ, του Σαρογιάν και πολλών άλλων σύγχρονων πειραματιστών.

Τα τελευταία χρόνια

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, η μοναξιά του, μετά τους τρεις αποτυχημένους γάμους του, γίνεται μαρτυρική. Συνδέεται με τη νεαρή ηθοποιό Φάννυ Φάλκνερ, γνωρίζοντας επιτέλους κοντά της μια ήρεμη κι ευτυχισμένη ζωή. Το 1912, στα 63 χρόνια του, πεθαίνει στη Στοκχόλμη από καρκίνο του στομάχου. Το σπίτι που έζησε ο Στρίντμπεργκ, ο "γαλάζιος πύργος", βρίσκεται στην Οδό Ντρότνιγκαταν 85 στη Στοκχόλμη.

Επιλογή έργων

Δράμα

• Mäster Olof (Ο Δάσκαλος Όλοφ) 1872
• Fadren (Ο Πατέρας) 1887

—μτφ. Α. Μαραγκός (εκδ. "Δωδώνη", 1985)

• Fröken Julie (Δεσποινίς Τζούλια) 1888

—μτφ. Πέλος Κατσέλης (εκδ. "Δωδώνη", 1979)

• Fordringsägare (Οι πιστωτές) 1889, μονόπρακτο

—μτφ. Ιάνης Λο Σκόκκο (εκδ. "Μαρής")

• Den starkare (Η πιο δυνατή) 1889, μονόπρακτο

—μτφ. Πέλος Κατσέλης (εκδ. "Δωδώνη", 1979)

• Paria (Ο παρίας) 1889, μονόπρακτο

—μτφ. Γ.Καραβασίλης (εκδ. "Δωδώνη")

—μτφ. Ιάνης Λο Σκόκκο (εκδ. "Ἀναγνωστίδης")

• Inför döden (Μπροστά στον θάνατο) 1892, μονόπρακτο

—μτφ. Ιάνης Λο Σκόκκο (εκδ. "Ἀναγνωστίδης")

• Moderskärlek (Μητρική αγάπη) 1892, μονόπρακτο
• Första varningen (Πρώτη προειδοποίηση) 1893, μονόπρακτο
• Till Damaskus (Προς τη Δαμασκό) 1898-1904, τριλογία
• Gustav Vasa (Γουσταύος Βάζα) 1899
• Erik XIV (Ερρίκος ΙΔ΄) 1899
• Gustaf Adolf (Γουσταύος Αδόλφος) 1900
• Påsk (Το Πάσχα) 1900

—μτφ. Γ.Καραβασίλης (εκδ. "Δωδώνη")

• Kristina (Χριστίνα) 1901
• Dödsdansen (Ο χορός του θανάτου) 1901
• Ett drömspel (Ένα ονειρόδραμα) 1901
• Carl XII (Κάρολος ΙΒ΄) 1901
• Spöksonaten (Η σονάτα των φαντασμάτων) 1907
• Pelikanen (Πελεκάνος) 1907
• Sista riddaren (Ο τελευταίος των ιπποτών) 1908
• Stora landsvägen (Η μεγάλη δημοσιά) 1909
• Genom öknar till arvland; eller, Moses (Μέσα από τις ερήμους στην πατρική γη ή Μωυσής) 1918, μεταθ.
• Hellas; eller, Sokrates (Ελλάς ή Σωκράτης) 1918
• Lammet och vilddjuret; eller, Kristus (Το πρόβατο και το άγριο θηρίο ή Χριστός) 1918

Πεζογραφία

• The Red Room (Το κόκκινο δωμάτιο) 1879, μυθιστόρημα

—μτφ.: Π.Παπαδοπούλου (εκδ. "Κλασσικά Παπύρου")

• Tjänstekvinnans son ( Ο γιος της δούλας) 1886–1909, αυτοβιογραφικό

—μτφ. (Ο γιος της δούλας, 1886) : Μαργ.Μέλμπεργκ (εκδ. "Νεφέλη")

• Hemsöborna (Οι άνθρωποι του Χέμσαι) 1887, μυθιστόρημα
• Inferno [Κόλαση] 1897, αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα
• Ensam (Μόνος) 1903, νουβέλα

—μτφ. Ι.Ε.Χρυσάφης (εκδ. "Θεωρία")

• Svarta fanor (Μαύρες σημαίες) 1907, μυθιστόρημα

—μτφ. Μαργ.Μέλμπεργκ (εκδ. "Εστία")

Θεατρικές Παραστάσεις

• Κατάλογος ελληνικών παραστάσεων των θεατρικών έργων του Στρίντμπεργκ

Πηγές

• John Gassner (edt.): "A Treasury of the Theatre", August Strindberg: "The Father" & "There are crimes and crimes", Volume Two, Simon and Schuster, New York, 1951.
• Martin Esslin: "The Theatre of the Absurd", Penguin Books, London, 1968.
• Μάριου Πλωρίτη: "Πρόσωπα του Νεωτέρου Δράματος", Εκδόσεις "Ερμείας", Τέταρτη έκδοση, Αθήνα, 1978.
• Αλλαρντάις Νίκολ: "Παγκόσμια Ιστορία του Θεάτρου", τόμ. Γ', σελ. 55 - 74, Εκδόσεις "ΠΝΟΗ" (χ.χρ.).
• Άγγελου Δόξα: "Η Αυτοψυχογραφία στα έργα του Στρίντμπεργκ" (Ανάτυπο από το περιοδικό "Ιωλκός", τεύχ. Αύγουστος - Οκτώβριος, Αθήνα, 1979.
• Άγγελου Τερζάκη: "Ο Στρίντμπεργκ και ο "Πατέρας", Θεατρικό Σημείωμα στο πρόγραμμα της παράστασης του "Πατέρα", Θέατρο "ΔΙΑΝΑ" (Θίασος Μινωτή - Παξινού), Αθήνα, 1969.
• Δημήτρη Σφήκα: "Στρίντμπεργκ: Η ζωή και το έργο του", Αθήνα, 1984.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σωτηρία Ματζίρη (2 Φεβρουαρίου 2007). ««Στρίντμπεργκ - για πάντα»». Ιστοσελίδα της εφημερίδας Ελευθεροτυπία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2009. 
• ««Στρίντμπεργκ ο φωτογράφος»». Ιστοσελίδα της εφημερίδας Το Βήμα. 6 Οκτωβρίου 1996. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2009. 
• Βασίλης Ρίτσος. ««Αύγουστος Στρίντμπεργκ»» (PDF). Portal www.britsos.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2009.