Μπιλίμπι

Αβερόη μπιλίμπι; (Averrhoa bilimbi)
	;
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Angiosperms);
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida);
Τάξη:	Οξαλιδώδη (Lamiales);
Οικογένεια:	Οξαλιδοειδή (Oxalidaceae);
Γένος:	Αβερόη (Averrhoa);
Είδος:	Averrhoa bilimbi; L.
Συνώνυμα
	Averrhoa abtusangulata (Stokes); Averrhoa obtusangula (Stokes)

Το αγγουρόδεντρο (αγγλ. cucumber tree) ή μπιλίμπι (bilimbi) είναι είδος οπωροφόρου δέντρου με επιστημονική ονομασία Averrhoa bilimbi ή «αβερόη η αμβλυγώνιος». Ανήκει στο γένος φυτών αβερόη, όπως και το δέντρο που δίνει το φρούτο καραμπόλα.

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μπιλίμπι είναι δέντρο της τροπικής ζώνης, ενδημικό της Μαλαισίας και της Ινδονησίας, και φθάνει σε ύψος έως 15 μέτρων.^[2] Συχνά έχει δύο, τρεις ή περισσότερους κορμούς, που κι αυτοί χωρίζονται σε κλαδιά σε μικρό ύψος από το έδαφος. Τα φύλλα είναι εναλλασσόμενα, με μήκος περί τα 30 έως 60 cm (εκατοστόμετρα). Το κάθε φύλλο αποτελείται από 11 έως 37 φυλλίδια, με ωοειδές-επίμηκες σχήμα, μήκος 2 έως 10 cm και πλάτος 1 έως 2 cm.^[3] Τα φύλλα είναι πολύ παρόμοια με εκείνα του είδους φύλλανθος ο όξινος, που ανήκει σε άλλη τάξη φυτών. Τα άνθη εκφύονται και κρέμονται από τους βλαστούς και τα κλαδιά, σε ομάδες 18 έως 68 ανθέων. Είναι ευωδιαστά, με 5 πέταλα μήκους 10 έως 30 χιλιοστομέτρων και χρώμα κιτρινοπράσινο έως βυσσινί.^[4]

Ο καρπός έχει επίμηκες ελλειψοειδές σχήμα και μήκος περί τα 4 έως 10 cm.^[5] Ο φλοιός τους είναι λείος με ελαφρά εξογκώματα, λεπτός και κηρώδης, με χρώμα που μεταβάλλεται από ανοικτό πράσινο σε κιτρινοπράσινο καθώς ο καρπός ωριμάζει.^[3] Η σάρκα των καρπών είναι τραγανή και ο χυμός της εξαιρετικά όξινος. Για τον λόγο αυτό σπανίως τρώγεται ως φρέσκο φρούτο από τον άνθρωπο. Διατηρείται όμως και χρησιμεύει ως δημοφιλές άρτυμα, που αποτελεί βασικό συστατικό σε πολλά ινδονησιακά φαγητά, όπως το σαμπάλ μπελιμμπίνγκ γουλού και το ασάμ σούντι.^[6] Το A. bilimbi παρουσιάζει επίσης μεγάλο φαρμακευτικό ενδιαφέρον, όπως αποδεικνύουν οι πολλές σχετικές έρευνες.^[4] Σύμφωνα με τη παραδοσιακή ινδονησιακή και μαλαισιακή γεωργική γνώση, ο κορμός και οι κλάδοι χρειάζονται επαρκή έκθεση στο φως του ήλιου για να αρχίσει η ανθοφορία και η καρποφορία, κάτι που μπορεί να υποβοηθηθεί με την αφαίρεση φύλλων από το εσωτερικό μέρος του θόλου.

Γεωγραφική κατανομή και ενδιαίτημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με πιθανή καταγωγή από το ινδονησιακό αρχιπέλαγος των Μολούκων, το είδος σήμερα καλλιεργείται και συναντάται σε όλη την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, τη Σρι Λάνκα, το Μπανγκλαντές, τις Μαλδίβες, τη Μιανμάρ (Βιρμανία), τη Μαλαισία και άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Στην Ινδία, όπου καλλιεργείται συνήθως σε κήπους, το αγγουρόδεντρο έχει «περάσει» και στην άγρια κατάσταση στις θερμότερες περιοχές της χώρας.^[7]

Εκτός της Ασίας, το δέντρο καλλιεργήθηκε αρχικώς στη Ζανζιβάρη. Το 1793 εισάχθηκε στην Τζαμάικα από το Τιμόρ και αργότερα ξεκίνησε η καλλιέργειά του σε όλη την Κεντρική και τη Νότια Αμερική, όπου είναι γνωστό ως μίμπρο (mimbro), ενώ ειδικά στο Σουρινάμ ο καρπός του είναι γνωστός ως lange birambi. Εισαχθέν στην Κουηνσλάνδη της Αυστραλίας στα τέλη του 19ου αιώνα, καλλιεργείται εμπορικά στην περιοχή από τότε μέχρι σήμερα.^[7]

Είναι καθαρώς τροπικό φυτό, λιγότερο ανθεκτικό στο κρύο από το συγγενικό του δέντρο των καραμπόλα, και αναπτύσσεται καλύτερα σε πλούσιο και καλώς αποστραγγιζόμενο έδαφος, αν και αντέχει στα ασβεστολιθικά και αμμώδη εδάφη. Προτιμά τις ισοκατανεμημένες στη διάρκεια του έτους βροχές, αλλά με μια ξηρή εποχή δύο ή τριών μηνών. Για τον λόγο αυτόν, το είδος δεν συναντάται π.χ. στην υγρότερη περιοχή της Μαλαισίας. Στη Φλόριντα των ΗΠΑ πάλι χρειάζεται προστασία από τον άνεμο, αλλά και από την ψύχρα τον χειμώνα, οπότε απαντάται σπάνια, σε κήπους.^[7]

Στη μαγειρική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην ινδονησιακή κουζίνα ο καρπός του μπιλίμπι χρησιμοποιείται συχνά προκειμένου να δώσει όξινη γεύση στο φαγητό, αντικαθιστώντας το λεμονάκι, αλλά και την ντομάτα ή τον ταμάρινδο. Στην επαρχία Ατσέ διατηρείται σε αλάτι και αποξηραμένο στον ήλιο για να παρασκευασθεί asam sunti, ένα άρτυμα που προστίθεται σε ποικιλία τοπικών πιάτων.

Στη Μαλαισία παρασκευάζεται και µαρμελάδα από τον καρπό, που είναι μάλιστα και μάλλον γλυκιά.

Στις Φιλιππίνες, όπου το δέντρο είναι συνηθισμένο στις αυλές, ο καρπός του τρώγεται απλώς ωμός ή αλατισμένος. Μπορεί επίσης να προστεθεί ως παράγοντας οξινίσεως σε συνηθισμένα φιλιππινέζικα εδέσματα, όπως τα σινιγκάνγκ, πινανγκάτ και paksiw. Για συντήρηση συνήθως ξηραίνεται στον ήλιο. Επίσης γίνεται σαλάτα μαζί με ντομάτες, ψιλοκομμένο κρεμμύδι και σάλτσα σόγιας.

Ο καρπός γίνεται επίσης πίκλα και συνοδεύει το ρύζι και τα φασόλια στην Κόστα Ρίκα, αλλά και στην Κεράλα και την παραθαλάσσια πόλη Μπατκάλ της Ινδίας, όπου χρησιμεύει και στην παρασκευή κάρυ που συνοδεύει ψάρι, ιδίως σαρδέλες, ενώ στην Καρνάτακα, τη Μαχαράστρα και την Γκόα ο καρπός τρώγεται συχνά ωμός με αλάτι και μπαχαρικά. Στη Γουιάνα και στον Μαυρίκιο γίνεται επίσης πίκλες.

Στις Μαλδίβες, όπου το φρούτο αποκαλείται μπιλιμάγκου, γίνεται πίκλα με αρωματικά βότανα-μπαχαρικά και τρώγεται με ρύζι και την τοπική ψαρόσουπα garudhiya. Ως μέσο οξινίσεως προστίθεται σε διάφορα τοπικά εδέσματα, όπως τα boakibaa και mashuni. Γενικώς η μετατροπή του σε πίκλα μειώνει την οξύτητα.

Από τον χυμό του μπιλίμπι, με pH περίπου 4,47, παρασκευάζεται αναψυκτικό. Μπορεί να αντικαταστήσει το μάνγκο στην ινδική σάλτσα τσάτνι.

Φαρμακευτική δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις Φιλιππίνες τα φύλλα του μπιλίμπι χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση από φαγούρα, οιδήματα, ρευματισμούς και παρωτίτιδα. Αλλού αντιμετωπίζουν με αυτά δαγκώματα ή τσιμπήματα από δηλητηριώδη ζώα. Εκχύλισμα φύλλων χορηγείται ως τονωτικό μετά τον τοκετό, ενώ εκχύλισμα από τα άνθη του δέντρου δίνεται για την αντιμετώπιση της καντιντίασης, των κρυολογημάτων και του βήχα. Οι Μαλαίσιοι χρησιμοποιούν φύλλα που έχουν υποστεί ζύμωση για να θεραπεύσουν αφροδίσια νοσήματα. Στη Γαλλική Γουιάνα παρασκευάζεται ένα σιρόπι από τους καρπούς ως αντιφλεγμονώδες φάρμακο. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα κάποιας από τις παραπάνω χρήσεις.

Σε μερικά χωριά κοντά στην πόλη Τιρουβανανταπούραμ, στο νότιο άκρο της ινδικής χερσονήσου, ο καρπός του μπιλίμπι χρησιμοποιείτο παλαιότερα στην παραδοσιακή ιατρική για τον έλεγχο της παχυσαρκίας. Αυτό οδήγησε σε περαιτέρω μελέτες των ανθυπερλιπιδαιμικών του ιδιοτήτων.^[8] Ο καρπός όμως περιέχει υψηλά επίπεδα οξαλικών και έχουν καταγραφεί περιπτώσεις οξείας νεφρικής ανεπάρκειας εξαιτίας τους σε αρκετούς ανθρώπους που ήπιαν συμπυκνωμένο χυμό καρπών για αρκετές συνεχόμενες ημέρες ως θεραπεία για την υπερχοληστερολαιμία.^[9]