Ψυχρό Λασιθίου
| Ψυχρό Λασιθίου | |
|---|---|
 | |
  Ψυχρό Λασιθίου | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου |
| Υψόμετρο | 840 μέτρα |
| Πληθυσμός | 119 (2021) |
| Ταχ. κωδ. | 750 52 |
| Τηλ. κωδ. | 2844 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το Ψυχρό είναι χωριό του δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, της περιφερειακής ενότητα Λασιθίου της Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 133 κατοίκους. Απέχει 45 χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 840 μ. στους βόρειους πρόποδες του όρους Τούμπα Μουτσούνας (1532 μ.). Πάνω από το χωριό βρίσκεται το σπήλαιο Δικταίο Άντρο.[2] Επιπλέον, στο χωριό λειτουργεί πολιτιστικός σύλλογος με το όνομα "Ο Ξένιος Ζευς".[3]
Όνομα
Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις για την προέλευση του ονόματός του: άλλοι το συνδέουν με την τοποθεσία όπου είναι κτισμένο (όπου γίνεται το πλάτεμα της συνεχιζόμενης λαγκαδιάς), άλλοι θεωρούν ότι έχει προελληνική προέλευση και άλλοι ότι οφείλεται σε μια πηγή κρύου νερού που βρίσκεται στο χωριό.[4]
Γεωγραφία
Το χωριό βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του βουνού Τούμπα Μουτσούνας, που συναποτελεί μέρος της οροσειράς της Δίκτης. Το Ψυχρό έχει κτισθεί στο νότιο τμήμα του Οροπεδίου Λασιθίου και τα κοντινότερα χωριά σε αυτό είναι η Πλάτη και ο Μαγουλάς. Απέχει 45 χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο και 56 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο, αντίστοιχα.
Ιστορικά στοιχεία
Το σπήλαιο Ψυχρού, σε υψόμετρο 1.025 μέτρων, αποτελούσε κατά τους μινωικούς και αρχαίους χρόνους σημαντικό τόπο λατρείας. Έχει ταυτιστεί με το Δικταίο Άντρο, το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον Δία και να ξεφύγει από τον παιδοκτόνο Κρόνο. Στο πάνω κομμάτι του σπηλαίου βρισκόταν το τέμενος με τον βωμό ενώ στο κάτω τμήμα βρέθηκαν πολλά ειδώλια, αγγεία, αναθηματικοί πέλεκεις, κοσμήματα και άλλα τέχνεργα, τα οποία έχουν αναγνωριστεί ως προσφορές στους θεούς.[5] Περίπου 400 μέτρα δυτικά του σπηλαίου έχουν βρεθεί λείψανα μεσομινωικής αγροικίας.[6]
Το οροπέδιο Λασιθίου κατά τα πρώτα ενετικά χρόνια ήταν εστία αναβρασμού και έδρα συχνών επαναστάσεων εναντίον των Βενετών, με αποτέλεσμα οι Βενετοί το 1364 να αποφασίσουν να καταστρέψουν τα χωριά του οροπεδίου και να απαγορεύσουν την κατοίκηση σε αυτό. Το 1465 όμως αποφασίστηκε να αρχίσει πάλι η καλλιέργεια σιτηρών στο οροπέδιο, αρχίζοντας τότε η εποχική κατοίκηση του οροπεδίου κατά τη σπορά και τη συγκομιδή. Αυτοί οι προσωρινοί οικισμοί - μετόχια έγιναν με τον καιρό μόνιμοι οικισμοί. Ένα από αυτά τα μετόχια ήταν και το μετόχι Ψυχρού, Mettocchio Psicro όπως αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583, ο οποίος όμως δεν καταγράφει τον πληθυσμό του. Πιθανόν τότε να ήταν ακατοίκητο. Ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το αναφέρει και στη δική του απογραφή το 1630, ως metochio Psihro με 20 σπίτια. Στην τουρκική απογραφή του 1671 είχε 42 χαράτσια.[2]
Στην απογραφή η οποία διεξήχθη από τους Αιγυπτίους το 1834, το Ψυχρό είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, με 35 οικογένειες να κατοικούν σε αυτό. Στην απογραφή του 1881 ήταν έδρα του δήμου Ψυχρού και σύμφωνα με την απογραφή είχε 333 χριστιανούς κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 363 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο δήμο.[2] Το 1925 ορίστηκε έδρα της κοινότητας Ψυχρού μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση το 1997, όταν εντάχθηκε στον δήμο Οροπεδίου Λασιθίου.[7]
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1900 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός[2] | 363 | 325 | 390 | 453 | 422 | 365 | 307 | 248 | 212 | 133 |
Κλίμα
Το κλίμα που κυριαρχεί είναι ηπειρωτικό με βροχές και συχνούς παγετούς κατά την διάρκεια του χειμώνα. Το φθινόπωρο ο καιρός δεν είναι ιδιαίτερα ψυχρός και βροχερός, συνήθως είναι ηλιόλουστος με την θερμοκρασία να ξεπερνά τους 12⁰C. Κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη, ο καιρός αρχίζει να γίνεται πιο βροχερός και ψυχρός με την θερμοκρασία να πέφτει αισθητά και ο καιρός αρχίζει να είναι δριμύς με περισσότερες μέρες ψύχους και περισσότερες βροχές, και μερικές φορές χιονοπτώσεις.
Τουρισμός
Το Ψυχρό είναι το πιο γνωστό και το πιο τουριστικό χωριό του Οροπεδίου, λόγω του σπηλαίου του (Δικταίον Άντρον), που βρίσκεται πάνω ακριβώς από το χωριό. Σύμφωνα με την παράδοση, αλλά και λόγω πολλών λατρευτικών κειμηλίων που έχουν βρεθεί μέσα στο σπήλαιο, θεωρείται το μέρος όπου γεννήθηκε και κυρίως λατρεύτηκε ο πατέρας των Ολύμπιων Θεών, ο Δίας. Το σπήλαιο, βέβαια, είναι ένα από τα μοναδικότερα σπήλαια της Κρήτης, καθώς διαθέτει εκατοντάδες μικρούς και μεγάλους σταλακτίτες. Είναι από τα πλέον τουριστικά μέρη της Κρήτης και κάθε χρόνο εδώ και 60 χρόνια το επισκέπτονται δεκάδες χιλιάδες τουρίστες.[8]
Προσωπικότητες
Στο χωριό γεννήθηκαν οι:
- Αντώνιος Παπαδάκης (1810-1878) - ευεργέτης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου[2]
- Ισμαήλ πασάς Παπαδάκις (1809-1867) - αξιωματικός του Αιγυπτιακού στρατού και αδελφός του προηγούμενου[2]
- Εμμανουήλ Χ. Παπαδάκης "Σπιρτοκούτης" (1860-1913) - Εφευρέτης της ξύλινης ανεμαντλίας & οπλαρχηγός.[9]
Παραπομπές
- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α΄. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελίδες 845–846.
- ↑ «Πολιτιστικός Σύλλογος Ψυχρού "Ο Ξένιος Ζεύς"». Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 28 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2021.
- ↑ «Ψυχρό». Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2021.
- ↑ «Ψυχρό - Δικταίο Άντρο». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ Μουριά digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2020.
- ↑ «Ψυχρό (Λασιθίου)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2019.
- ↑ «Ψυχρό». Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2021.
- ↑ «Τα εγγόνια, τίμησαν τον ήρωα και εφευρέτη του πρώτου ανεμόμυλου | Made in Creta». www.madeincreta.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2021.