Χριστούγεννα στην Πολωνία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Χριστούγεννα στην Πολωνία
Σκηνή της γεννήσεως (φάτνες της Κρακοβίας), Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO[1]
Μπίγκος σε παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο δείπνο στις 25 Δεκεμβρίου
Χριστουγεννιάτικες αγορές πραγματοποιούνται σε κάθε μεγάλη πόλη, ειδικά στην Κρακοβία (εικόνα)
Θεατρικό της Γέννησης (Jasełka) από παιδιά
Κούλιγκ με Άγιο Βασίλη

Τα Χριστούγεννα στην Πολωνία είναι μια σημαντική ετήσια εορτή, όπως στις περισσότερες χώρες του χριστιανικού κόσμου. Η τήρηση των Χριστουγέννων αναπτύχθηκε σταδιακά με τους αιώνες, ξεκινώντας από την αρχαιότητα, συνδυάζοντας παλιά πολωνικά παγανιστικά έθιμα με τα θρησκευτικά που εισήχθησαν μετά τον εκχριστιανισμό της Πολωνίας από την Καθολική Εκκλησία. Μεταγενέστερες επιρροές περιλαμβάνουν την αμοιβαία διείσδυση των τοπικών παραδόσεων και των διαφόρων λαϊκών πολιτισμών. Είναι μια από τις σημαντικότερες θρησκευτικές γιορτές για τους Πολωνούς, οι οποίοι ακολουθούν ένα κάπως αυστηρό παραδοσιακό έθιμο. Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζονται και φωτίζονται στα οικογενειακά δωμάτια την ημέρα της Παραμονής των Χριστουγέννων. Άλλα δέντρα τοποθετούνται στους περισσότερους κοινόχρηστους χώρους και έξω από τις εκκλησίες.[2] Τα Χριστούγεννα στην Πολωνία ονομάζονται «Boże Narodzenie», που μεταφράζεται σε «Γέννηση του Θεού».[3]

Η Ημέρα του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου είναι η ανεπίσημη έναρξη της εορταστικής περιόδου στην Πολωνία.[4] Τα παιδιά με καλή συμπεριφορά λαμβάνουν μικρά δώρα την ημέρα, ενώ τα άτακτα παιδιά λαμβάνουν ένα κομμάτι κάρβουνο ή ένα κλαδί, που ονομάζεται rózga (ρούζγκα). Το αποκορύφωμα της εορτής είναι η πιο σημαντική ημέρα, η Παραμονή των Χριστουγέννων στις 24 Δεκεμβρίου. Η πολωνική Βιγκίλια ξεκινά με την εμφάνιση του πρώτου αστεριού, που αντιστοιχεί στο Άστρο της Βηθλεέμ. Κατά την προετοιμασία, απλώνεται σανό κάτω από το τραπεζομάντιλο ως υπενθύμιση ότι ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε σε μια φάτνη.[5] Σύμφωνα με την παράδοση, ένα άδειο πιάτο αφήνεται συμβολικά στο τραπέζι για τον Κύριο ή για έναν χαμένο περιπλανώμενο που μπορεί να έχει ανάγκη από τροφή ή καταφύγιο.[5] Το δείπνο ξεκινά με το σπάσιμο της χριστουγεννιάτικης γκοφρέτας, γνωστή ως opłatek («οπουάτεκ»), ένα έθιμο που τηρείται αποκλειστικά στην Πολωνία και σε άλλες δύο χώρες. Τα γεύματα πρέπει να είναι χορτοφαγικά (με εξαίρεση τα ψάρια) ως ένδειξη νηστείας και φτιάχνονται δώδεκα διαφορετικά πιάτα, συμβολίζοντας έτσι τους Δώδεκα Αποστόλους. Η γιορτή ολοκληρώνεται με ανταλλαγή δώρων και Μεσονύκτια Λειτουργία στις εκκλησίες.

Άλλες πτυχές των πολωνικών Χριστουγέννων περιλαμβάνουν θεατρικά έργα που ονομάζονται «Jasełka» ή «Herody», υπαίθριες φάτνες της Γεννήσεως, κάλαντα, κυρίως το «Ο Θεός γεννιέται» και το Κούλιγκ, μια βόλτα με έλκηθρο που σέρνουν άλογα. Η παράδοση της χειροτεχνίας και της κατασκευής χριστουγεννιάτικων φατνών στην Κρακοβία ανακηρύχθηκε Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO.

Έλευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χριστουγεννιάτικο δέντρο σε ένα πολωνικό σπίτι. Παραδοσιακά, στολίζεται την Παραμονή των Χριστουγέννων – Βιγκίλια

Μεταξύ των ειδικών εργασιών που εκτελούνται σε σπίτια κατά τη διάρκεια της Έλευσης (μια περίοδος αναμονής για τον εορτασμό της Γέννησης του Ιησού) είναι το ψήσιμο του χριστουγεννιάτικου πιέρνικ (κέικ τζίντζερμπρεντ) και η κατασκευή χριστουγεννιάτικων διακοσμήσεων. Επίσης, παρασκευάζονται κουλουράκια σε διάφορα σχήματα, όπως καρδιές, ζώα και φιγούρες του Αγίου Νικολάου. Ο Άγιος Νικόλαος δεν παίζει σημαντικό ρόλο την ημέρα των Χριστουγέννων, αλλά εορτάζεται την ημέρα του στις 6 Δεκεμβρίου. Επισκέπτεται κρυφά τα καλά παιδιά και τους αφήνει δώρα.[2]

Παραδοσιακά, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζονται με γυάλινα στολίδια, γιρλάντες και πολλά σπιτικά αυτοσχέδια στολίδια, όπως ζωγραφισμένα τσόφλια αυγών, λαμπερά κόκκινα μήλα, καρύδια, τυλιγμένα σχήματα σοκολάτας, κεριά, κ.λπ.[6] Τα λαμπάκια ανάβουν την Παραμονή των Χριστουγέννων πριν από τη Βιγκίλια. Στην κορυφή κάθε δέντρου υπάρχει ένα αστέρι. Μερικές φορές τα δέντρα παραμένουν στα σπίτια μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου, την ημέρα της εορτής της Παναγιάς του Φωτισμού.[2]

Κατά τη διάρκεια της Έλευσης και σε όλη τη διαδρομή μέχρι τα Θεοφάνια, ή τη βάπτιση του Ιησού (ημέρα της 6ης Ιανουαρίου), οι αστεροφόροι (gwiazdory) περπατούν στα χωριά. Μερικοί από αυτούς τραγουδούν τα κάλαντα, άλλοι απαγγέλλουν στίχους ή βάζουν φάτνες. Τα δύο τελευταία έθιμα είναι εμπνευσμένα από τις παραδοσιακές σκηνές φάτνης. Μια παράδοση που είναι μοναδική στην Πολωνία είναι η κοινή χρήση της χριστουγεννιάτικη γκοφρέτας (opłatek), μιας λεπτής γκοφρέτας στην οποία υπάρχει ανάγλυφη μια εικόνα του Χριστού. Τα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι μετέφεραν αυτές τις γκοφρέτες από σπίτι σε σπίτι ευχόμενοι στους γείτονές τους Καλά Χριστούγεννα. Σήμερα, η χριστουγεννιάτικη γκοφρέτα μοιράζεται κυρίως με τα μέλη της οικογένειας και τους άμεσους γείτονες πριν από το δείπνο της Παραμονής των Χριστουγέννων (Βιγκίλια). Καθώς κάθε άτομο μοιράζεται κομμάτια της γκοφρέτας με ένα άλλο, υποτίθεται ότι συγχωρεί ο ένας τον άλλον τυχόν πληγές που έχουν συμβεί τον τελευταίο χρόνο και του εύχονται ευτυχία το ερχόμενο έτος.[2]

Βιγκίλια, το δείπνο της Παραμονής των Χριστουγέννων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Βιγκίλια

Στην Πολωνία, η Παραμονή των Χριστουγέννων είναι ημέρα πρώτα νηστείας και μετά γλεντιού. Η εορτή Βιγκίλια ξεκινά με την εμφάνιση του πρώτου αστεριού. Δεν σερβίρεται κόκκινο κρέας αλλά ψάρι, συνήθως κυπρίνος. Το δείπνο, το οποίο περιλαμβάνει πολλά παραδοσιακά πιάτα και επιδόρπια, μπορεί μερικές φορές να διαρκέσει για πάνω από δύο ώρες. Ακολουθεί η ανταλλαγή δώρων. Η επόμενη μέρα, η ημέρα των Χριστουγέννων, περνάει συχνά επισκεπτόμενοι φίλους. Στην πολωνική παράδοση, οι άνθρωποι συνδυάζουν τη θρησκεία και την οικογενειακή εγγύτητα τα Χριστούγεννα. Αν και η προσφορά δώρων παίζει σημαντικό ρόλο στις τελετουργίες, η έμφαση δίνεται περισσότερο στην παρασκευή ειδικών φαγητών και διακοσμήσεων.[2]

Τη νύχτα της Παραμονής των Χριστουγέννων, τόσο σημαντική είναι η εμφάνιση του πρώτου άστρου σε ανάμνηση του Άστρου της Βηθλεέμ, που του έχει δοθεί ένα στοργικό όνομα «το μικρό αστέρι» ή Gwiazdka (το γυναικείο αντίστοιχο του Αγίου Νικολάου). Εκείνο το βράδυ, τα παιδιά παρακολουθούν τον ουρανό με αγωνία ελπίζοντας να είναι τα πρώτα που θα φωνάξουν: «Το αστέρι ήρθε!». Μόνο αφού εμφανιστεί, τα μέλη της οικογένειας κάθονται σε ένα τραπέζι.[2]

Σύμφωνα με την παράδοση, κάτω από το τραπεζομάντιλο απλώνονται κομμάτια σανού ως υπενθύμιση ότι ο Χριστός γεννήθηκε σε μια φάτνη. Άλλοι συμμετέχουν στην πρακτική της τοποθέτησης χρημάτων κάτω από το τραπεζομάντιλο για κάθε καλεσμένο, προκειμένου να ευχηθούν ευημερία την επόμενη χρονιά. Μερικοί εξασκούν τη δεισιδαιμονία ότι πρέπει να κάθεται ένας ζυγός αριθμός ανθρώπων γύρω από το τραπέζι. Σε πολλά σπίτια ένα άδειο μέρος αφήνεται συμβολικά στο τραπέζι για το Θείο Βρέφος ή, για έναν μοναχικό περιπλανώμενο που μπορεί να έχει ανάγκη από φαγητό, ή εάν ένας νεκρός συγγενής έρθει και θα ήθελε να συμμετάσχει στο γεύμα.

Το δείπνο ξεκινά με το σπάσιμο της χριστουγεννιάτικης γκοφρέτας. Όλοι στο τραπέζι κόβουν ένα κομμάτι και το τρώνε ως σύμβολο της ενότητάς τους με τον Χριστό. Στη συνέχεια μοιράζονται ένα κομμάτι με κάθε μέλος της οικογένειας. Υπάρχει μια παράδοση σε μερικές οικογένειες να σερβίρουν δώδεκα διαφορετικά πιάτα στη Βιγκίλια, τα οποία συμβολίζουν τους Δώδεκα Αποστόλους, ή ίσως, έναν περιττό αριθμό πιάτων για καλή τύχη (συνήθως πέντε, επτά ή εννέα).

Ένα παραδοσιακό δείπνο Βιγκίλια στην Πολωνία περιλαμβάνει τηγανητό κυπρίνο και μπορς (παντζαρόσουπα) ή κονσομέ μανιταριών με ούσκα (τορτελίνια). Ο κυπρίνος αποτελεί το κύριο συστατικό του γεύματος της παραμονής των Χριστουγέννων σε όλη την Πολωνία, σε μορφή φιλέτου και πηχτής. Τα καθολικά πολωνικά χριστουγεννιάτικα φαγητά είναι τα πιερόγκι καθώς και μερικά πιάτα με ρέγγα και για επιδόρπιο, μακόβιετς. Συχνά, υπάρχει ένα κόμποτ από ξηρά φρούτα για ένα ποτό.

Το υπόλοιπο της βραδιάς δίνεται σε ιστορίες και τραγούδια γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας τα παιδιά διδάσκονται ότι «Το Μικρό Αστέρι» φέρνει δώρα. Καθώς τα δώρα ξετυλίγονται, τα άτομα που τραγουδούν τα κάλαντα μπορεί να περπατούν από σπίτι σε σπίτι και να λαμβάνουν λιχουδιές στη διαδρομή.

Η Παραμονή των Χριστουγέννων ολοκληρώνεται με την «Παστέρκα», τη Μεσονύκτια Λειτουργία στην τοπική εκκλησία. Η παράδοση τιμά την άφιξη των βοσκών στη Βηθλεέμ και τον σεβασμό και τη μαρτυρία τους στον νεογέννητο Μεσσία. Το έθιμο της νυχτερινής λειτουργίας των Χριστουγέννων εισήχθη στις χριστιανικές εκκλησίες μετά το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα. Στην Πολωνία αυτό το έθιμο έφτασε μαζί με τον ερχομό του Χριστιανισμού.[2] Η επόμενη μέρα (25 Δεκεμβρίου) ξεκινά με την πρωινή λειτουργία, ακολουθούμενη από τις ημερήσιες λειτουργίες. Σύμφωνα με τη Γραφή, οι λειτουργίες της ημέρας των Χριστουγέννων είναι εναλλάξιμες επιτρέποντας μεγαλύτερη ευελιξία στην επιλογή των θρησκευτικών λειτουργιών από μεμονωμένους ενορίτες.[7]

Κολέντι, τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Mummers με ένα πλάσμα Turoń που τραγουδάει χριστουγεννιάτικα κάλαντα που ονομάζονται kolędy στην Πολωνία, καρτ ποστάλ του 1929

Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα δεν τραγουδιόνται στην Πολωνία παρά μόνο κατά τη διάρκεια και μετά τη Λειτουργία της Αγρυπνίας των Χριστουγέννων που ονομάζεται Παστέρκα, η οποία πραγματοποιείται μεταξύ 24 και 25 Δεκεμβρίου.[8] Η περίοδος των Χριστουγέννων διαρκεί συχνά μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου. Οι πρώτοι ύμνοι που τραγουδήθηκαν στην Καθολική εκκλησία μεταφέρθηκαν στην Πολωνία από τους Φραγκισκανούς Αδελφούς κατά τον Μεσαίωνα. Η πρώιμη χριστουγεννιάτικη μουσική είχε λατινική καταγωγή. Όταν οι πολωνικές λέξεις και μελωδίες άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς, συμπεριλαμβανομένων πολλών νέων κοσμικών ποιμενικών τραγουδιών (παστοράλκα), δεν γράφτηκαν αρχικά, αλλά διδάχθηκαν στους ανθρώπους από την καρδιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι το τραγούδι «Ο Θεός γεννιέται» (Bóg się rodzi), με στίχους που έγραψε ο Φραντσίσεκ Καρπίνσκι το 1792, έγινε ο χριστουγεννιάτικος ύμνος της Πολωνίας ήδη στην αυλή του Βασιλιά Στέφανου Μπάτορυ. Πολλά από τα πρώτα πολωνικά κάλαντα συλλέχθηκαν το 1838 από τον Μίχαου Μιοντουσέφσκι σε ένα βιβλίο που ονομάζεται Pastorałki i Kolędy z Melodiami (Ποιμαντικά και Κάλαντα με Μελωδίες).

Πολωνικά χειροποίητα χριστουγεννιάτικα στολίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραδοσιακά πολωνικά γυάλινα στολίδια με λεπτομέρειες από δαντέλα. Η Πολωνία είναι ένας σημαντικός εξαγωγέας χριστουγεννιάτικων διακοσμήσεων, ειδικά στολιδιών φυσητά στο χέρι

Η Πολωνία παράγει μερικά από τα καλύτερα χριστουγεννιάτικα στολίδια από φυσητό γυαλί στην Ευρώπη. Οικογένειες και συλλέκτες εκτιμούν αυτά τα στολίδια για υψηλής ποιότητας, παραδοσιακά έργα τέχνης και μοναδικές διακοσμήσεις.[9]

Τα χριστουγεννιάτικα στολίδια από πολωνικό φυσητό γυαλί κατασκευάζονται γενικά μόνο τη χειμερινή περίοδο. Τα σύγχρονα εργαστήρια και κατασκευαστές γυαλιού τείνουν να βρίσκονται στις νότιες περιοχές της Πολωνίας.[9][10]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «UNESCO - Nativity scene (szopka) tradition in Krakow». ich.unesco.org. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2018. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 "Boże Narodzenie i polskie tradycje," Polska Misja Katolicka, Amsterdam (in πολωνική)
  3. ↑ «Christmas - Tłumacz - Onet.pl Portal wiedzy». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2013. 
  4. ↑ «How Poles Celebrate Christmas (Recipes Included)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2017. 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Traditional Christmas Eve in Poland- Wigilia w Polsce- tradycje». 7 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2017. 
  6. ↑ «The tradition of decorating the Christmas tree - Our Ancestors». 13 Δεκεμβρίου 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2022. 
  7. ↑ «Pasterka przed północą... (Pasterka before midnight)». Przewodnik Katolicki 02/2009 (Catholic Guide). Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2013. 
  8. ↑ "The Shepherds' Mass".
  9. ↑ 9,0 9,1 LUXORNA, Polskie ręcznie wytwarzane i zdobione bombki choinkowe, katalog.
  10. ↑ Lista produktów kategorii Ozdoby Formowane.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χριστούγεννα_στην_Πολωνία&oldid=10364515"