Τυφλότητα στα ζώα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τυφλοπόντικας

Η όραση παίζει σημαντικό ρόλο στο ζωικό βασίλειο, κυρίως για τον εντοπισμό των πηγών τροφής και την αποφυγή των θηρευτών. Για τον λόγο αυτό, η τυφλότητα στα ζώα αποτελεί ξεχωριστό θέμα μελέτης.

Γενικά, τα νυκτόβια ή τα υπόγεια ζώα έχουν λιγότερο ενδιαφέρον για τον οπτικό κόσμο και εξαρτώνται από άλλες αισθήσεις. Η οπτική ικανότητα είναι ένα συνεχές, με τους ανθρώπους να βρίσκονται κάπου στο κέντρο αυτού του συνεχούς.

Αιτίες τυφλότητας στα ζώα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τυφλότητα στα ζώα μπορεί να προκληθεί ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών προσαρμογών με την πάροδο του χρόνου ή λόγω διαφόρων καταστάσεων των ματιών.[1] Πολλά τυφλά είδη κατάφεραν να προσαρμοστούν,[2] να πλοηγηθούν και να επιβιώσουν στο περιβάλλον τους βασιζόμενα σε άλλες αισθήσεις τους. Κάποια είδη γεννιούνται χωρίς μάτια, όπως το ολμ και η μεξικάνικη τέτρα.[3]

Καταρράκτης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο καταρράκτης είναι αποτέλεσμα της θόλωσης[4] ή του θαμπώματος του φακού στο μάτι. Ο καταρράκτης μπορεί να αναπτυχθεί λόγω μεγάλης ηλικίας, ασθενειών ή τραύματος στο μάτι.[5] Ζώα που είναι επιρρεπή στην ανάπτυξη καταρράκτη είναι οι σκύλοι, οι ελέφαντες, τα άλογα, τα πάντα και οι φώκιες.[6] Ο καταρράκτης είναι λιγότερο συχνός στις γάτες[7] σε σύγκριση με τους σκύλους, όπου είναι αρκετά συχνός. Ακριβώς όπως στους ανθρώπους, χειρουργική επέμβαση καταρράκτη μπορεί να πραγματοποιηθεί σε γάτες και σκύλους.[8]

Γλαύκωμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το γλαύκωμα είναι μια χρόνια πάθηση που προκαλεί βλάβη στο οπτικό νεύρο.[9] Η βλάβη στο οπτικό νεύρο προκαλείται συνήθως από την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης.[10] Το γλαύκωμα μπορεί να παρατηρηθεί σε σκύλους και σπανιότερα σε γάτες. Η θεραπεία[11] μπορεί να έχει τη μορφή οφθαλμικής φαρμακευτικής αγωγής, όπως οφθαλμικές σταγόνες.

Βρεφική τυφλότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τυφλότητα κατά τη γέννηση χρησιμεύει τη διάσωση των νεογνών που εξαρτώνται από τους γονείς τους. (Αν μπορούσαν να δουν, ίσως έφευγαν.) Τα κουνέλια γεννιούνται με μάτια και αυτιά κλειστά, εντελώς αβοήθητα. Οι άνθρωποι έχουν πολύ κακή όραση και κατά τη γέννηση.

Οι δηλώσεις ότι ορισμένα είδη θηλαστικών «γεννιούνται τυφλά» αναφέρονται σε αυτά που γεννιούνται με τα μάτια τους κλειστά και τα βλέφαρά τους κολλημένα μεταξύ τους, ενώ αργότερα τα μάτια ανοίγουν. Ένα παράδειγμα είναι το κουνέλι. Στον άνθρωπο, τα βλέφαρα κολλάνε για λίγο πριν από τη γέννηση, αλλά ξανανοίγουν πριν από την ώρα του τοκετού. Τα πολύ πρόωρα μωρά γεννιούνται ενίοτε με τα μάτια τους κολλημένα και τα ανοίγουν αργότερα.

Αχρωματοψία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πρωτεύοντα θηλαστικά (όπως ο άνθρωπος) είναι μοναδικά καθώς διαθέτουν τριχρωματική όραση και μπορούν να διακρίνουν μεταξύ ιώδους (SW), πράσινου (MW) και κιτρινοπράσινου (LW).[12] Τα θηλαστικά εκτός των πρωτευόντων έχουν γενικά λιγότερο αποτελεσματικά συστήματα αντίληψης του χρώματος, επιτρέποντας μόνο τη διχρωμική όραση. Τα θαλάσσια θηλαστικά βλέπουν μονόχρωμα. Οι μέλισσες και οι βομβίνοι έχουν τριχρωματική όραση, η οποία δεν είναι ευαίσθητη στο κόκκινο, αλλά είναι ευαίσθητη στο υπεριώδες.

Άλλα ζώα, όπως τα τροπικά ψάρια και τα πουλιά, έχουν πιο πολύπλοκα συστήματα χρωματικής όρασης από τους ανθρώπους.[13] Υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπεριώδης ακτινοβολία παίζει ρόλο στην αντίληψη των χρωμάτων σε πολλά είδη του ζωικού βασιλείου, ειδικά στα έντομα. Ωστόσο, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να το αποδεικνύουν αυτό.[14] Έχει θεωρηθεί πιθανό τα περιστέρια να έχουν πενταχρωμική όραση. Οι πεταλούδες Papilio έχουν τετραχρωμική όραση παρά το ότι διαθέτουν έξι τύπους φωτοϋποδοχέων.[15] Το πιο περίπλοκο σύστημα χρωματικής όρασης στο ζωικό βασίλειο έχει βρεθεί σε στοματοπόδια με έως και 12 διαφορετικούς τύπους φωτοϋποδοχέων που πιστεύεται ότι λειτουργούν ως πολλαπλές διχρωματικές μονάδες.[16]

Φυσική επιλογή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κάρολος Δαρβίνος αναφέρει τους ασπάλακες ως παράδειγμα θηλαστικών με όργανα που έχουν καταντήσει υπολείμματα και απομακρύνονται σταδιακά λόγω της φυσικής επιλογής:

Τα μάτια του τυφλοπόντικα και ορισμένων τρωκτικών είναι μικρά σε μέγεθος και σε ορισμένες περιπτώσεις καλύπτονται αρκετά από δέρμα και τρίχωμα. Αυτή η κατάσταση των ματιών πιθανότατα οφείλεται στη σταδιακή σμίκρυνση λόγω αχρηστίας, υποβοηθούμενη ίσως από τη φυσική επιλογή. Στη Νότια Αμερική, ένα τρωκτικό, το τούκο τούκο ή Ctenomys, είναι ακόμα πιο υπόγειο από τον τυφλοπόντικα. Ένας Ισπανόφωνος, που τα πιάνει συχνά, με διαβεβαίωσε ότι συχνά είναι τυφλά. Ένα που κράτησα ζωντανό ήταν σίγουρα σε αυτή την κατάσταση [...]. Καθώς οι συχνές φλεγμονές των ματιών πρέπει να είναι επιβλαβείς για κάθε ζώο, και καθώς τα μάτια δεν είναι βεβαίως απαραίτητα σε ζώα που ζουν υπόγεια, η μείωση του μεγέθους τους [...] θα μπορούσε σε αυτήν την περίπτωση να είναι πλεονέκτημα. Αν ναι, η φυσική επιλογή θα βοηθούσε στπ αποτέλεσμα της αχρηστίας (Κάρολος Δαρβίνος, Η καταγωγή των ειδών).[17]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Blind Animals - How Do They Survive?». OrCam (στα Αγγλικά). 5 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  2. ↑ Page, Michael Le. «Blind cave fish lost eyes by unexpected evolutionary process». New Scientist (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  3. ↑ Coghlan, Andy. «Zoologger: The blind fish that sucks it and 'sees'». New Scientist (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  4. ↑ «Cataracts in Dogs». WebMD (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  5. ↑ «Cataracts in Dogs». WebMD (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  6. ↑ «Canines and cataracts». Vision Eye Institute (στα Αγγλικά). 29 Αυγούστου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  7. ↑ «Cataracts in Cats». vca_corporate (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  8. ↑ «Cataracts». www.veteyecenter.com. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  9. ↑ «Glaucoma Fact Sheet». Davies Veterinary Specialists (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  10. ↑ «Acute Glaucoma: A True Emergency». Today's Veterinary Practice (στα Αγγλικά). 18 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  11. ↑ «Your treatment options for glaucoma in small animals». DVM 360. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020. 
  12. ↑ Dulai K. S.; Von Dornum, M; Mollon, JD; Hunt, DM (1999). «The evolution of trichromatic color vision by opsin gene duplication in New World and Old World primates». Genome Research 9 (7): 629–638. doi:10.1101/gr.9.7.629. PMID 10413401. https://genome.cshlp.org/content/9/7/629.full. 
  13. ↑ Kelber, Almut; Vorobyev, Misha; Osorio, Daniel (2003). «Animal colour vision – behavioural tests and physiological concepts». Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society 78 (1): 81–118. doi:10.1017/S1464793102005985. PMID 12620062. https://doi.org/10.1017/S1464793102005985. 
  14. ↑ Timothy H. Goldsmith. "What Birds See", Scientific American, July 2006, Vol. 295, Issue 1.
  15. ↑ Arikawa, K. (2003-11-01). «Spectral organization of the eye of a butterfly, Papilio» (στα αγγλικά). Journal of Comparative Physiology A 189 (11): 791–800. doi:10.1007/s00359-003-0454-7. ISSN 1432-1351. https://doi.org/10.1007/s00359-003-0454-7. 
  16. ↑ Cronin, Thomas W.; Marshall, N. Justin (1989-05). «A retina with at least ten spectral types of photoreceptors in a mantis shrimp» (στα αγγλικά). Nature 339 (6220): 137–140. doi:10.1038/339137a0. ISSN 1476-4687. https://www.nature.com/articles/339137a0. 
  17. ↑ Charles Darwin, Η καταγωγή των ειδών
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τυφλότητα_στα_ζώα&oldid=10460473"