Τσεγκαγιέ Γκαμπρέ-Μεντίν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τσεγκαγιέ Γκαμπρέ-Μεντίν
Ο Τσεγκαγιέ Γκαμπρέ-Μεντίν περί το 1960
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση17  Αυγούστου 1936[1]
Αιθιοπία
Θάνατος25  Φεβρουαρίου 2006[2][1]
Μανχάταν
Χώρα πολιτογράφησηςΑιθιοπία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑμχαρική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
διδάσκων πανεπιστημίου
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Αντίς Αμπέμπα
δεδομένα

Ο Τσεγκαγιέ Γκαμπρέ-Μεντίν (αμχ. ጸጋዬ ገብረ መድኅን = Tsegaye Gabre-Medhin, 17 Αυγούστου 1936 – 25 Φεβρουαρίου 2006) ήταν Αιθίοπας ποιητής και συγγραφέας μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Αιθίοπες μυθιστοριογράφους, μαζί με τους Μπααλού Γκιρμά και Χαντίς Αλεμαγιέχου, με τα βιβλία του να έχουν εμπορική επιτυχία και ταυτοχρόνως να αποτελούν αντικείμενα επιστημονικών διατριβών. Τα ποιήματά του είναι ευφάνταστα έπη που ξυπνούν εθνικιστικούς συνειρμούς, ώστε να θεωρείται ως ένας από τους εθνικούς ποιητές της νεότερης Αιθιοπίας, μαζί με τον Γκιμπρεάμπ Τεφερί. Τα έργα του Γκαμπρέ-Μεντίν είναι γραμμένα μόνο στην αμχαρική και στην αγγλική γλώσσα.[3][4]

Ζωή και αγώνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γκαμπρέ-Μεντίν γεννήθηκε στο χωριό Μποντάα, κοντά στη μικρή πόλη Άμπο της περιοχής Ορόμια, στην τότε ιταλοκρατούμενη Αιθιοπία, περίπου 120 χιλιόμετρα από την Αντίς Αμπέμπα. Ο ίδιος ανήκει φυλετικά τόσο στους Αμχαρίτες[5], όσο και στους Ορόμο.[6] Ως μαθητής έμαθε, όπως και πολλοί άλλοι Αιθίοπες μαθητές, τα γκιέζ, την παραδοσιακή εκκλησιαστική γλώσσα (το αιθιοπικό αντίστοιχο των αρχαίων ελληνικών). Επίσης βοηθούσε την οικογένειά του φροντίζοντας τα βοοειδή τους. Μαθητής ακόμα άρχισε να γράφει θεατρικά έργα, ένα από τα οποία με τίτλο «Ο βασιλιάς Διόνυσος και οι δύο αδελφοί», ανέβηκε σε παράσταση την οποία παρακολούθησε μεταξύ άλλων ο Αυτοκράτορας Χαϊλέ Σελασιέ Α΄.

Αργότερα ο Γκαμπρέ-Μεντίν πήγε στο διακεκριμένο Σχολείο Γουίνγκεϊτ, που υποστηριζόταν από το Βρετανικό Συμβούλιο και ονομάσθηκε προς τιμή του Βρετανού στρατηγού Ορντ Γουίνγκεϊτ. Κατόπιν παρακολούθησε μαθήματα στην Εμπορική Σχολή της Αντίς Αμπέμπα, όπου το 1959 κέρδισε μια υποτροφία για τις ΗΠΑ. Το 1960 ταξίδεψε στην Ευρώπη προκειμένου να μελετήσει πειραματικό θέατρο στο Λονδίνο (στο Royal Court Theatre) και στην Κομεντί Φρανσαίζ των Παρισίων. Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, αφιερώθηκε στη διοίκηση και την ανάπτυξη του Εθνικού Θεάτρου της Αιθιοπίας – αργότερα το ίδρυμα θα τελούσε μια εντυπωσιακή εκδήλωση προς τιμή του πρώην διευθυντή του.

Εκείνη την εποχή ο Γκαμπρέ-Μεντίν ταξίδευε πολύ: Παρακολούθησε το πρώτο διοργανωμένο από την UNESCO Παγκόσμιο Φεστιβάλ Μαύρων Τεχνών στο Ντακάρ και το Παναφρικανικό Πολιτιστικό Φεστιβάλ στο Αλγέρι. Το 1966, σε ηλικία μόλις 29 ετών, τιμήθηκε με την ανώτατη λογοτεχνική διάκριση της χώρας του, το Βραβείο Αμχαρικής Λογοτεχνίας «Χαϊλέ Σελασιέ Α΄». Η βράβευση αυτή συνέτεινε ώστε να αποκτήσει τον τίτλο του «εθνικού ποιητή» με τον οποίο είναι γνωστός από τότε.

Μετά την ανατροπή του Αυτοκράτορα το 1974, ο Γκαμπρέ-Μεντίν διορίσθηκε για λίγο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, οπότε συμμετέσχε στη διοργάνωση του Τμήματος Θεατρικών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο της Αντίς Αμπέμπα. Το 1984 συνέγραψε ένα εκτεταμένο και πολύ ποιητικό δοκίμιο με τίτλο Αχνάρια στον Χρόνο, που εκδόθηκε σε μεγάλο σχήμα με φωτογραφίες από τον Ιταλό φωτογράφο Alberto Tessore. Το θέμα του ήταν η αιθιοπική ιστορία από την απώτατη προϊστορική εποχή της Λούσυ, του πρώτου γνωστού ανθρωπίνου, οστά του οποίου είχαν τότε ανακαλυφθεί στη βόρεια Αιθιοπία, στην έρημο του Αφάρ (Australopithecus afarensis).

Μεταξύ των έντονων ενδιαφερόντων του συγγραφέα ήταν και ο αγώνας για την επιστροφή στη χώρα του των λεηλατημένων πολιτιστικών θησαυρών της. Ως στενός φίλος του Νιγηριανού πρέσβεως στην Αιθιοπία Ολουσέγκουν Ολουσόλα, ο οποίος ήταν επίσης ποιητής, ο Γκαμπρέ-Μεντίν τον έπεισε να ασκήσει τη διπλωματική του πίεση υπέρ του εθνικού αιτήματος της επιστροφής στη χώρα τού Οβελίσκου του Αξούμ, ο οποίος είχε διαρπαγεί με διαταγή του Μουσολίνι το 1937. Η στήριξη του Ολουσόλα υπήρξε ένα σημείο καμπής στην προσπάθεια αυτή, που κατέληξε στην αναστήλωση του οβελίσκου στο Αξούμ. Ο Γκαμπρέ-Μεντίν δεν ήταν λιγότερο επίμονος στο να επιστρέψει η Βρετανία τα χειρόγραφα, σταυρούς, τέντες και άλλα που είχαν αφαιρεθεί από την ορεινή ακρόπολη του Αυτοκράτορα Τεουόντρος. Μεγάλο μέρος αυτών των αντικειμένων βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, αλλά και στη βασιλική βιβλιοθήκη στο Κάστρο του Ουίντσορ.

Ο Γκαμπρέ-Μεντίν πίστευε πάντοτε στην ενότητα του αιθιοπικού λαού και διαισθανόταν ότι αυτή υπερέβαινε κατά πολύ τα καθαρώς πολιτικά θέματα της εποχής. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του τον απασχολούσαν όλο και περισσότερο ζητήματα ειρήνης, ανθρώπινων δικαιωμάτων και η αξιοπρέπεια της ανθρωπότητας. Επίσης έλαβε αρκετά διεθνή βραβεία – το τελευταίο από τη Νορβηγία.

Ο συγγραφέας πέθανε σε ηλικία 70 ετών στο Μανχάταν, όπου ζούσε από το 1998 προκειμένου να δέχεται ιατρική φροντίδα για τη νεφρική ασθένεια από την οποία έπασχε. Παρά το ότι δεν μπορούσε να επιστρέψει πια στην πατρίδα του, η οποία δεν είχε τον εξοπλισμό αιμοκάθαρσης από τον οποίο εξαρτιόταν η ζωή του, παρέμενε σε στενή επαφή με την αιθιοπική διασπορά. Η σορός του μεταφέρθηκε και τάφηκε στην Αντίς Αμπέμπα, στον Ναό της Αγίας Τριάδας, όπου είναι θαμμένος και ο τελευταίος Αυτοκράτορας της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ.

Το έργο του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

O Γκαμπρέ-Μεντίν τη δεκαετία του 1980

Ο Γκαμπρέ-Μεντίν ήταν υπερήφανος για τη μακρά ιστορία ανεξαρτησίας της Αιθιοπίας και για τη μοναδική πόλιτιστική της κληρονομιά. Επέμενε ότι η χώρα του χρειαζόταν ήρωες και χρησιμοποιούσε το θέατρο ώστε να διδάξει στους συμπατριώτες του να σέβονται τους Αιθίοπες ήρωες του παρελθόντος τους. Για παράδειγμα, ένα από τα ευρύτερα επαινεθέντα θεατρικά έργα του, το Τεουόντρος, έχει ως θέμα τους αγώνες του Αυτοκράτορα Θεοδώρου Β΄ της Αιθιοπίας, που όντας πρωτοπόρος μεταρρυθμιστής και εκσυγχρονιστής, προτίμησε να αυτοκτονήσει τη Δευτέρα του Πάσχα του 1868 παρά να πέσει στα χέρια μιας εχθρικής εκστρατευτικής δυνάμεως των Βρετανών.

Παρομοίως, το θεατρικό έργο Ο Πέτρος τη μεγάλη ώρα, αφηγείται την ιστορία του Αμπούνε Πέτρος, του επισκόπου που συνόδευσε τα αιθιοπικά στρατεύματα στον αγώνα τους να αντισταθούν στην ιταλική κατοχή. Συλληφθείς από τον εχθρό στα προάστια της Αντίς Αμπέμπα, ο κληρικός εκτελέσθηκε μετά από μια δίκη-παρωδία.

Εκτός από αυτά, ο Γκαμπρέ-Μεντίν μετέφρασε τραγωδίες του Σαίξπηρ (με τα Άμλετ και Οθέλλος να αποτελούν τις δημοφιλέστερες μεταφράσεις του), αλλά και τα Ταρτούφος και Γιατρός με το στανιό του Μολιέρου, καθώς και το Η Μάνα Κουράγιο του Μπέρτολτ Μπρεχτ.

Τα ποιήματα του Γκαμπρέ-Μεντίν, τόσο στην αμχαρική όσο και στην αγγλική γλώσσα[7][8], διαβάστηκαν επίσης ευρύτατα. Μερικά από αυτά, όπως το «Πρόλογος στην αφρικανική Συνείδηση» και το «Μαύρη Αντιγόνη», δημοσιεύθηκαν πρώτα στην εφημερίδα Ethiopia Observer το 1965. Σε ένα άλλο ποίημα, στα αμχαρικά, επέκρινε με σφοδροτητα τις ευρωπαϊκές ονομασίες για τους καταρράκτες του Σουδάν και της Αιγύπτου (1ος καταρράκτης του Νείλου, 2ος, κλπ.), που αγνοούσαν εντελώς εκείνους της Αιθιοπίας και έκαναν τον ποιητή να αναφερθεί στον Τις Αμπάυ (Καταρράκτες του Κυανού Νείλου), ως τον «Καταρράκτη Μηδέν».

Είπε[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Να περπατά στα χνάρια των προγόνων του. Τούτη η γη είναι ένα μουσείο της αρχαίας ιστορίας του Ανθρώπου. Ο Αμερικάνος έχει πάει στο φεγγάρι και βρήκε σκόνη, τώρα πηγαίνει μακρύτερα να κοιτάξει για άλλους πλανήτες, πολύ καλά. Αλλά πρώτα «Γνώθι σαυτόν». Αυτό είναι που θα έλεγα στον Αμερικάνο φίλο μου.

—Συνέντευξη για το τι σημαίνει Αιθιοπία στον μέσο Αμερικανό[9]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Gabre-Medhin-Tsegaye. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. ↑ www.opendemocracy.net/arts-Literature/ethiopia_hero_3347.jsp.
  3. ↑ «Gabre-Medhin Tsegaye | Ethiopian author | Britannica». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021. 
  4. ↑ «An Ethiopian hero: Tsegaye Gabre-Medhin (1936-2006)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021. 
  5. ↑ «Obituary: Tsegaye Gebre-Medhin». TheGuardian.com. 2 Μαΐου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021. 
  6. ↑ «Tsegaye gebre medhin -Wendy Laura Belcher». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021. 
  7. ↑ «Tsegaye gebre medhin -Wendy Laura Belcher». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021. 
  8. ↑ «An Ethiopian hero: Tsegaye Gabre-Medhin (1936-2006)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021. 
  9. ↑ Runoko Rashidi. POET LAUREATE TSEGAYE DIES AT 69, NEW YORK. cwo.com

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τσεγκαγιέ_Γκαμπρέ-Μεντίν&oldid=10382518"