Τουρκολέκα Αρκαδίας
Συντεταγμένες: 37°14′N 22°7′E / 37.233°N 22.117°E
| Τουρκολέκα Αρκαδίας | |
|---|---|
  Τουρκολέκα Αρκαδίας | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Μεγαλόπολης |
| Υψόμετρο | 750 μέτρα |
| Πληθυσμός | 190 (2011) |
| Ζώνη ώρας | UTC+02:00 (επίσημη ώρα) UTC+03:00 (θερινή ώρα) |
Το Τουρκολέκα είναι χωριό στη δημοτική ενότητας της Φαλαισίας, στη νοτιοδυτική Αρκαδία. Βρίσκεται στα βουνά κοντά στα σύνορα με τη Μεσσηνία, σε υψόμετρο περίπου 750 μέτρων. Βρίσκεται 5 χλμ. δυτικά της Καμάρας, 6 χλμ. βορειοανατολικά του Πεύκου, 8 χλμ. νοτιοδυτικά του Λεοντάρι και 17 χλμ. νότια της Μεγαλόπολης. Στην απογραφή πληθυσμού του 2011, το Τουρκολέκα είχε 190 κατοίκους.
Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το χωριό αρχικά ονομαζόταν Καλύβια (μαντριά) Κότσικα και καταγράφηκε στην οθωμανική απογραφή του 1461-63 να έχει 5 σπίτια με Ρωμαϊκό (Ελληνικό) πληθυσμό. Μετέπειτα έλαβε την ονομασία Μπότσικα. Το 1662 οι κάτοικοι του χωριού εξεγέρθηκαν και σκότωσαν το Τούρκο φοροεισπράκτορα Λέκα μαζί με τη συνοδεία του, όταν αποπειράθηκε να κάνει παιδομάζωμα. Εξού και η σημερινή ονομασία του χωριού, η οποία καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1670.[2]
Το Τουρκολέκα στην Ελληνική Επανάσταση του 1821[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα του χωριού έφεραν πολλοί πρωτοκλέφτες, όπως ο Σταματέλος Τουρκολέκας ή Τουρκοπέλεκας (πατέρας του νεομάρτυρος Ιωάννη Τουρκολέκα και αδερφός της γυναίκας του Κολοκοτρώνη), ο αδερφός του, Παναγιώτης Τουρκολέκας, οι αδελφοί Νικήτας και Σωτήρος Τρίγκας και άλλοι. Το χωριό συνεισέφερε στον αγώνα με πολλούς αγωνιστές, όπως ο οπλαρχηγός Νικήτας (Νικηταράς) Σταματελόπουλος και ο δάσκαλος πολεμικής τακτικής Νικόλας Σταματελόπουλος (αδέρφια του Ιωάννη Τουρκολέκα), ο Αναστάσιος Κουλοχέρας, ο Δημήτριος Αντωνόπουλος, ο Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, ο Κώστας Γ. Συράκος, ανάμεσα σε άλλους. Ακόμα, πλήθος άλλων στρατιωτικών και μαχόμενων έδωσαν τη ζωή τους, όπως ο Νικόλαος Στ. Σταματελόπουλος, οι αδελφοί Παρασκευάς και Ηλίας Θεοδωρακόπουλος, ο Αντώνιος Π. Παναγιωτόπουλος, ο Κώστας Γεωργακόπουλος ή Κοτσώνης κ.α.[3]
Το 1805-1806 οι κλέφτες του χωριού έγιναν θύματα εξόντωσης, ενώ ο Σταματέλλος με τον γιό του, Ιωάννη, κατέφυγαν στη Ζάκυνθο.[4]
Κατά το 1823 το χωριό μάλιστα απαριθμούσε μόνο 23 οικογένειες.[5] Οι περισσότερες οικογένειες του χωριού, με άλλα λόγια, έχουν κάποιες κοινές ρίζες με αρματολούς, κλέφτες, άλλες προσωπικότητες που συμμετείχαν και έδρασαν στον αγώνα της επανάστασης.[6]
Στις 9-10 Ιουνίου 1825 υπέστη μαζική καταστροφή από τον Ιμπραήμ που το κατέκαψε, αφού 18 σπίτια καταστράφηκαν και σώθηκαν μόνο 7, χάρις στην καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα που γινόταν σε αυτά. Επίσης πυρπολήθηκε και το Μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, από το οποίο σώθηκε μόνο ο ιερός ναός.[7]
Σημαντικά πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Νικήτας (Νικηταράς) Σταματελόπουλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το έναυσμα για τον αγώνα το 1821 έγινε από τον Νικηταρά στις 16 Μαρτίου, όταν σκότωσε ένα Τούρκο έξω από την Καλαμάτα, που είχε καταγωγή από εκεί. Ο ίδιος συνέβαλε επίσης και στον τερματισμό του πολέμου, μαζί με τον Δημήτριο Υψηλάντη, στις 12 Σεπτεμβρίου του 1829, στην Πέτρα της Βοιωτίας. Για αυτό, στο Τουρκολέκα υπάρχει μνημείο προς τιμήν του Νικηταρά. Ο ανδριάντας του Νικηταρά κατασκευάστηκε από τον καλλιτέχνη Γεώργιο Γεωργίου και η τελετή παρουσίασής του έγινε στις 19 Σεπτεμβρίου 1971. Μάρτυρας της ορμητικής εισόδου του Νικηταρά στη μάχη για την απελευθέρωση, στην ηλικία μόνο των έντεκα ετών το 1798, στέκει το Πήδημα του Νικηταρά. Αλλιώς Βύθισμα, βρίσκεται περίπου ένα χιλιόμετρο δυτικά του χωριού, εκεί όπου ξεκίνησε ως κλεφτόπουλο το 1798.[8]Ακόμα υπάρχει το σπίτι του Νικηταρά, στο κέντρο του χωριού, το οποίο έχει πρόσφατα αναπαλαιωθεί.[9] Τέλος, κάθε χρόνο, τον Αύγουστο διοργανώνεται η γιορτή Νικητάρια, αφιερωμένη στον αγωνιστή, με πολλές τελετές προς τιμήν του.[10]
Νεομάρτυρας Ιωάννης Τουρκολέκας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο αδερφός του Νικηταρά, Ιωάννης Τουρκολέκας, σε ηλικία 11 ετών σκοτώθηκε από τους Τούρκους στη Μονεμβασιά, μαζί με τον πατέρα του και τον Ζαχαρόπουλο Αναγνώστη. Παρά τις πιέσεις και τα βασανιστήρια που του έκαναν οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να τον εξισλαμίσουν, ο Ιωάννης παρέμεινε πιστός στον χριστιανισμό. Έτσι οδηγήθηκε σε βίαιο θάνατο, μαρτυρώντας για την πίστη του. Από την Ορθόδοξη Εκκλησία ανακηρύχτηκε νεομάρτυρας. Στο χωριό υπάρχει και ναός αφιερωμένος στον παιδομάρτυρα.[11][12]
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τόπος γέννησης ενός ακόμα ήρωα της επανάστασης, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που γεννήθηκε στην κορυφή του βουνού Ραμοβούνι (ή Ρωμιοβούνι). Όπως αναφέρει και ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του, γεννήθηκε κάτω από ένα δέντρο του βουνού, όταν η μητέρα του προσπαθούσε να ξεφύγει, μετά τα Ορλωφικά. Το δέντρο, αλλά και η σπηλιά στην οποία κατέφυγε η μητέρα του μετά τη γέννα, ονομάστηκαν σπηλιά και δέντρο του Κολοκοτρώνη.[13][8]
Πληθυσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Έτος | Πληθυσμός |
|---|---|
| 1981 | 318 |
| 1991 | 274 |
| 2001 | 301 |
| 2011 | 190 |
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ «H ιστορία του χωριού». Τουρκολέκα. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2021.
- ↑ Παναγιωτόπουλος 1992, σελ. 60-61.
- ↑ Παναγιωτόπουλος 1992, σελ. 62.
- ↑ Παναγιωτόπουλος 1992, σελ. 61.
- ↑ Παναγιωτόπουλος 1992, σελ. 65.
- ↑ Παναγιωτόπουλος 1992, σελ. 62-63.
- ↑ 8,0 8,1 Παναγιωτόπουλος 1992, σελ. 64.
- ↑ https://tourkoleka.gr/egainia-spiti-nikitara/
- ↑ https://tourkoleka.gr/ekdiloseis/ta-nikitareia/
- ↑ Βλαχογιάννης 2020, σελ. 290-291.
- ↑ Πελεκάνος 2020, σελ. 82-83.
- ↑ Βλαχογιάννης 2020, σελ. 194.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Βλαχογιάννης, Ι. (2020). Οι κλέφτες του Μοριά, 1715-1820 (ανατύπωση της εκδόσεως του 1935). Αθήνα: Λαβύρινθος.
- Παναγιωτόπουλος, Α. (1992). Το Τουρκολέκα στην πορεία της Ζωής. Αρκαδικά. Ημερολόγιο των "Αρκαδικών", 1992, Τόμος ΙΑ. Αθήνα: Κέντρο Αρκαδικών Μελετών.
- Πελεκάνος, Ε. (2020). Νεομάρτυρας Ιωάννης ο Τουρκολέκας, αδερφός του Νικηταρά. Αθήνα: Νάμα.