Τοπικό Σύστημα Εμπορικών Ανταλλαγών

Το Τοπικό Σύστημα Εμπορικών Ανταλλαγών (ΤΣΕΑ) είναι μια μορφή Εναλλακτικού Ανταλλακτικού Δικτύου (ΕΑΔ), το οποίο ανήκει στην κατηγορία των ΕΑΔ της αμοιβαίας ανταλλαγής. Τα ΤΣΕΑ έχουν συνήθως τοπική εμβέλεια και στηρίζονται στην πραγματοποίηση συναλλαγών κατά την διάρκεια των οποίων γίνεται η πίστωση του ενός συναλλασομένου και ταυτόχρονα η χρέωση του άλλου.

Τα τοπικά συστήματα εμπορικών ανταλλαγών (Local exchange trading systems), επίσης γνωστά και ως Συστήματα LET, σε τοπικό επίπεδο ξεκίνησαν από δημοκρατικά οργανωμένες, μη κερδοσκοπικές κοινοτικές υπηρεσίες, οι οποίες παρέχουν μια υπηρεσία πληροφοριών στην κοινότητα και καταγράφουν τις συναλλαγές των μελών τους για τις ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών, χρησιμοποιώντας ως μέσο ανταλλαγής στην περιοχή μονάδες του εναλλακτικού συστήματος.

Σε ορισμένες περιοχές, π.χ. στο Τορόντο, έχει ονομαστεί «Σύστημα Τοπικής Απασχόλησης και Εμπορίου». Στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, ήταν γνωστά ως «Τοπικά Συστήματα Μεταφοράς Ενέργειας».

Ο Μάικλ Λίντον καθιέρωσε τον όρο «τοπικό σύστημα εμπορικών συναλλαγών» το 1983 και για ένα διάστημα διηύθυνε το Σύστημα LET στην Κοιλάδα Comox στο Courtenay, της Βρετανικής Κολούμπια. Το σύστημα που σχεδίασε προοριζόταν για συμπλήρωμα του εθνικού νομίσματος και όχι για αντικατάστασή του, αν και υπάρχουν παραδείγματα ανθρώπων που έχουν καταφέρει να αντικαταστήσουν τη χρήση του εθνικού νομίσματος με ευρηματική χρήση των LETS.

Τα δίκτυα LETS χρησιμοποιούν άτοκες τοπικές μονάδες πίστωσης, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να γίνονται άμεσες ανταλλαγές νομισμάτων. Για παράδειγμα, ένα μέλος μπορεί να κερδίσει μονάδες πίστωσης, προσφέροντας την φροντίδα παιδιών σε ένα άτομο και να τα ξοδέψει αργότερα σε ένα ξυλουργείο πιστώνοντας ένα άλλο άτομο στην ίδια κοινωνική ομάδα. Το LETS, σε αντίθεση με άλλα τοπικά νομίσματα, δεν εκδίδει τυπωμένα χαρτονομίσματα, αλλά οι συναλλαγές καταγράφονται σε μια κεντρική μηχανογραφική περιοχή ανοιχτή και διαθέσιμη για χρήση σε όλα τα μέλη. Καθώς κάποια πίστωση καταγράφεται από τα μέλη του δικτύου, προς όφελος των ίδιων των μελών, τα LETS θεωρούνται συστήματα αμοιβαίας πίστωσης. Τα νομίσματα που βασίζονται στον χρόνο και μνημονεύτηκαν στη Διακήρυξη Χιλιετίας C6 των Ηνωμένων Εθνών για τις κυβερνήσεις ήταν ένα UNILETS Εμπορικό Σύστημα Διεθνούς & Τοπικής Απασχόλησης των Ηνωμένων Εθνών για την αναδιάρθρωση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής.

Ένας αριθμός ατόμων έχει προβλήματα προσαρμογής στους διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας με τη χρήση ενός Συστήματος LETS. Ένα συμβατικό εθνικό νόμισμα είναι γενικά δύσκολο να κερδηθεί, αλλά είναι εύκολο να ξοδευτεί. Τα σύγχρονα συστήματα LET είναι σχετικά εύκολο να κερδηθούν, αλλά πιο δύσκολο να ξοδευτούν.

Τα Συστήματα LETS συχνά έχουν όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει οποιαδήποτε εθελοντική, μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση που βασίζεται στην κοινότητα. Οι διοργανωτές LETS συχνά παραπονούνται ότι δουλεύουν σκληρά, και μπορεί να υποστούν επαγγελματική εξουθένωση. Πολλά συστήματα έχουν ως αποτέλεσμα την παύση της λειτουργίας τους. Πολλά από αυτά τα προβλήματα μπορούν να ξεπεραστούν με την αποτελεσματική οργάνωση και ανάπτυξη της κοινότητας και την αποτελεσματική χρήση λογισμικού.

Στην Ελλάδα το πλέον γνωστό σύστημα Τοπικής εναλλακτικής Μονάδας (ΤΕΜ), είναι αυτό του Νομού Μαγνησίας.

Κριτήρια

Το LETS γενικά θεωρείται ότι έχει τα ακόλουθα πέντε βασικά κριτήρια:

• Το κόστος των υπηρεσιών - από την κοινότητα για την κοινότητα.
• Συγκατάθεση - δεν υπάρχει καταναγκασμός για τις συναλλαγές.
• Γνωστοποίηση - πληροφορίες για τα πιστωτικά ή χρεωστικά υπόλοιπα είναι διαθέσιμη σε όλα τα μέλη.
• Ισοδυναμία με το εθνικό νόμισμα.
• Κανένα επιτόκιο.

Από αυτά τα κριτήρια, η «ισοτιμία» είναι η πιο αμφιλεγόμενη. Σύμφωνα με έρευνα του 1996 από LetsLink UK, μόνο το 13% των δικτύων LETS έχουν πραγματικά πρακτική ισοδυναμία, με τις περισσότερες ομάδες που έχουν ιδρύσει εναλλακτικά συστήματα αποτίμησης «για να ξεχωρίσουν εντελώς από τον κορμό της οικονομίας». Ο Μάικλ Λίντον έχει δηλώσει ότι αυτά τα συστήματα είναι δίκτυα «προσωπικών νομισμάτων» παρά LETS.

Πώς λειτουργεί το LETS

Οι άνθρωποι της κοινότητας συστήνουν ένα φορέα για τις μεταξύ τους συναλλαγές, συχνά πληρώνοντας ένα μικρό ποσό συμμετοχής για την κάλυψη των διοικητικών εξόδων. Τα μέλη διατηρούν έναν κατάλογο της προσφοράς και της ζήτησης του καθενός για τη διευκόλυνση των συναλλαγών. Με την συναλλαγή, τα μέλη μπορούν να «πληρώσουν» ο ένας τον άλλον με τυπωμένα σημειώματα, καταγραφή της συναλλαγής στα βιβλία καταγραφής ή με απευθείας σύνδεση (online), ή να γράψουν υποσχετικές οι οποίες αργότερα επιτρέπουν την καταγραφή από τον λογιστή του συστήματος. Μέλη των οποίων το υπόλοιπο υπερβαίνει τα καθορισμένα όρια (θετικά ή αρνητικά) είναι υποχρεωμένα να αλλάξουν το υπόλοιπο προς το μηδέν με αγορές ή πωλήσεις.

Το LETS είναι ένα πλήρες νομισματικό ή συναλλακτικό σύστημα, σε αντίθεση με την άμεση ανταλλαγή. Επιτρέπει στα μέλη να είναι σε θέση να κερδίσουν πιστώσεις από οποιοδήποτε μέλος και να ξοδέψει πληρώνοντας κάποιον άλλο, της κοινότητας. Δεδομένου ότι τα στοιχεία επεξεργάζονται από τους χρήστες, υπάρχει μεγάλη ποικιλία μεταξύ των διαφόρων συστημάτων.

LETS και φορολογία

Το Σύστημα LET δεν είναι ένα σύστημα για την αποφυγή της καταβολής φόρων. Γενικά οι ομάδες ενθαρρύνουν κάθε μέλος να αναλαμβάνει τις υποχρεώσεις του προς το κράτος για την καταβολή των φόρων, συμπεριλαμβανομένου του φόρου εισοδήματος και του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ). Σε ορισμένες χώρες, οι κρατικές φορολογικές αρχές έχουν εξετάσει το LETS μαζί με άλλες μορφές του λιανικού εμπορίου και έχουν εκδώσει αποφάσεις σχετικά με τη χρήση του. Γενικά οι προσωπικές ανταλλαγές, οι κοινωνικές εκδηλώσεις, τα χόμπι κλπ, μπορεί να μην υπάγονται στην φορολογία. Αυτά καλύπτουν μεγάλο μέρος των συναλλαγών LETS. Φορολογία στις πιστώσεις προκύπτει όταν ένας τεχνίτης ή επαγγελματίας παρέχει επαγγελματικές υπηρεσίες, έναντι πληρωμής με μονάδες LETS ή μια επιχείρηση πωλεί μέρος των προϊόντων της για μονάδες LETS. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι επιχειρήσεις ενθαρρύνονται να πωλήσουν την υπηρεσία ή το προϊόν για μονάδες LETS και να εκδώσουν τιμολόγια ή αποδείξεις στο εθνικό νόμισμα, ώστε να επιτραπεί η καταβολή όλων των απαιτούμενων φόρων. Επίσης στις περιπτώσεις δαπανών που εκπίπτουν της φορολογίας όταν υπάρχουν αποδείξεις σε εθνικό νόμισμα, είναι αναγκαία η έκδοση τιμολογίων ή αποδείξεων (πώλησης αγαθών ή παροχής υπηρεσιών) στο εθνικό νόμισμα.

LETS και Κοινωνική Ασφάλιση

Σε ορισμένες χώρες, το Σύστημα LET έχει ενθαρρυνθεί ως μια κοινωνική ασφαλιστική πρωτοβουλία. Για παράδειγμα στην Αυστραλία, ο Πίτερ Μπόλντουιν, πρώην υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην κυβέρνηση Κίτινγκ, ενθαρρύνει τα Συστήματα LET ως ένα τρόπο που θα επιτρέψει στους αποδέκτες της πρόνοιας να δανείζονται έναντι των δικαιωμάτων κοινωνικής πρόνοιας για επείγουσες προσωπικές ανάγκες ή να εγκατασταθούν τέτοια συστήματα στις επιχειρήσεις.

Από την έναρξή τους πριν από 20 χρόνια, τα Συστήματα LET έχουν γίνει εξαιρετικά καινοτόμα στην προσαρμογή τους στις ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων σε κάθε είδους μορφές. Για παράδειγμα στην Αυστραλία, οι άνθρωποι έχουν χτίσει σπίτια χρησιμοποιώντας LETS αντί για παροχή υποθήκης στην τράπεζα, απελευθερώνοντας τον ιδιοκτήτη από επαχθείς πληρωμές τόκων.

Τα οφέλη των LETS

Το LETS μπορεί να βοηθήσει στην αναζωογόνηση και την οικοδόμηση της κοινότητας, επιτρέποντας μια ευρύτερη ανάπτυξη - των ιδιωτών της κοινότητας, μικρών επιχειρήσεων, τοπικών υπηρεσιών και εθελοντικών ομάδων - για να εξοικονομήσουν χρήματα και πόρους, σε συνεργασία με τους άλλους και να επεκτείνουν την αγοραστική τους δύναμη. Άλλα οφέλη μπορεί να περιλαμβάνουν την κοινωνική επαφή, την υγειονομική περίθαλψη, τα δίδακτρα και την κατάρτιση, στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων και νέων επιχειρήσεων. Ένας στόχος αυτής της προσέγγισης είναι η τόνωση των οικονομιών των οικονομικά υποβαθμισμένων πόλεων που διαθέτουν προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά λίγα επίσημα χρήματα: το σύστημα LETS δεν απαιτεί εξωτερικές πηγές εισοδήματος ως ερέθισμα.

Συστήματα LETS σε όλο τον κόσμο

Τοπικά εμπορικά συστήματα ανταλλαγής υπάρχουν πλέον σε πολλές χώρες.

Η Αυστραλία, το 1989, διάθεσε 50.000 δολάρια για την ανάπτυξη Συστήματος LET, περιλαμβανομένης της λειτουργίας των κυβερνητικών συνεδρίων, της παραγωγής λογισμικού, ένα εκπαιδευτικό πακέτο LETSystems και βοήθεια στον Μάικλ Λίντον να επισκεφθεί την Δυτική Αυστραλία. Μέχρι το 1995 υπήρξαν 250 LETSystems στην Αυστραλία, με τη Δυτική Αυστραλία με 43 διαφορετικά συστήματα με συνολικό πληθυσμό των 2,3 εκατομμυρίων (αν και η πραγματική συμμετοχή είναι από μόνο ένα μικρό κλάσμα του πληθυσμού) κάνοντάς την την περιοχή με τη μεγαλύτερη κάλυψη σε LETS τον κόσμο. Η Νότια Αυστραλία πρωταγωνιστεί, επίσης, με ένα «InterLETS» επιτρέποντας στα μέλη του ενός συστήματος να συναλλάσσεται με τα μέλη άλλων συστημάτων.

Αρκετές καναδικές πόλεις έχουν ομάδες LETS, συμπεριλαμβανομένων των Κίτσενερ – Βατερλό, της Νιαγάρα και του Πίτερμπορο στο Οντάριο, του Χάλιφαξ, της Νέας Σκωτίας, της Νέας Γης κλπ.

Ο Ισημερινός έχει 140 ομάδες Ecosimia (το 2000).

Η Γαλλόφωνη Ευρώπη έχει ένα συνεκτικό δίκτυο SEL.

Οι Γερμανόφωνη Ευρώπη έχει ένα συνεκτικό δίκτυο (Tauschring ή Tauschkreis) που μοιράζεται το λογισμικό.

Στην Ουγγαρία, χρησιμοποιείται ο όρος «Σύστημα Εξυπηρέτησης Κοινότητας» (KOR). Μια ομάδα από την πρωτεύουσα και ένα βρετανικό Συμβούλιο υποστηρίζει το πρόγραμμα.

Στην Ιαπωνία, το σύστημα Peanuts system στην Τσίμπα, κοντά στο Τόκιο. Περίπου το δέκα τοις εκατό του συνόλου των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν στα τοπικά καταστήματα είναι στο νόμισμα της κοινότητας (2002). Το κίνημα LETS έφθασε στο ανώτατο σημείο περίπου το 2002-2003, αλλά από τότε έχει αρχίσει να μειώνεται η ανάπτυξή του.

Η Ολλανδία έχει γεννήσει μια σειρά από καινοτόμες ιδέες με βάση τον τύπο LETS, μερικά από τα οποία προσπαθούν να μειώσουν τα εμπόδια συμμετοχής μετακινώντας εξ ολοκλήρου τις πλατφόρμες ανταλλαγής σε απευθείας σύνδεση (online), όπως το «NOPPES».

Στη Νότια Αφρική, το 2003 το κοινοτικό σύστημα ανταλλαγής (CES) ξεκίνησε τη λειτουργία του βασιζόμενο στο διαδικτυακό LETS στο Κέιπ Τάουν. Αυτό έχει εξελιχθεί σε ένα παγκόσμιο δίκτυο με πάνω από 250 τοπικά συστήματα ανταλλαγής σε περισσότερες από τριάντα χώρες (τέλος του 2010), μεταξύ των οποίων και η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία, η Φινλανδία, η Ισπανία, οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, το Βανουάτου κλπ. Πολλοί από αυτούς είναι πρώην ομάδες LETS, αλλά άλλοι είναι οι τράπεζες και υβρίδια.

Η Νότια Κορέα έχει επίσης κάποια ενεργά LETS, όπως το Hanbat LETS στην Daejeon και το Gwacheon Pumasi στην Gwacheon.

Στην Ελβετία, η WIR Bank εφαρμόζει ένα σύστημα παρόμοιο με ένα LETS.

Το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει πολλά συστήματα LETS, πολλά από αυτά χαλαρά συνδεδεμένα με το LETSLINK UK. Στο UK Skillsbox λειτουργεί ένα online σύστημα της κοινότητας παρόμοιο με LETS, επιτρέποντας στους χρήστες να εμπορεύονται τις επαγγελματικές τους ικανότητες και την ώρα τους για πιστώσεις που μπορούν να δαπανηθούν στο πλαίσιο της διαδικτυακής κοινότητας.

Στη Βενεζουέλα υπάρχουν περίπου μια δωδεκάδα LETS (το 2011), με την υποστήριξη της εθνικής κυβέρνησης.

Παγκόσμιο δίκτυο

Η αξία των τοπικών νομισμάτων είναι πολύ πιο αποτελεσματική εάν μπορεί να μετατραπεί και να δαπανηθεί αλλού. Οι προσπάθειες για το συντονισμό των LETS σε παγκόσμιο επίπεδο, έστω και μόνο για να γίνει ένας σωστός κατάλογος των ενώσεων, δεν έχουν ακόμα πετύχει. Πιο πρόσφατα η αποτελεσματικότητα της κοινής χρήσης λογισμικού φέρνει τα συστήματα μαζί. Το δίκτυο «Tauschring» στη Γερμανία παρέχει λογισμικό για τα περισσότερα προγράμματα στη γερμανόφωνο κόσμο και το CES έχει τώρα πάνω από 250 συμμετέχουσες οργανώσεις, ικανές να συναλλάσσονται μεταξύ τους με μια διαδικασία που μερικές φορές ονομάζεται Intertrading.