Τζον Βάνμπρου

Τζον Βάνμπρου
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	John Vanbrugh (Αγγλικά)
Γέννηση	24  Ιανουαρίου 1664 Σίτι του Λονδίνου
Θάνατος	26  Μαρτίου 1726 Λονδίνο
Αιτία θανάτου	άσθμα
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	θεατρικός συγγραφέας αρχιτέκτονας συγγραφέας
Αξιοσημείωτο έργο	Κάστρο Χάουαρντ
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Ουίγοι
Οικογένεια
Τέκνα	Charles Vanbrugh
Γονείς	Giles Vanbrugh
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Knight Bachelor
Σχετικά πολυμέσα

Ο σερ Τζον Βάνμπρου (αγγλικά: John Vanbrugh, γενν. στις 24 Ιανουαρίου 1664 στο Λονδίνο, πέθανε στις 26 Μαρτίου 1726 εκεί) ήταν Άγγλος θεατρικός συγγραφέας και αρχιτέκτονας, εξέχων εκπρόσωπος του αγγλικού μπαρόκ. Οι πιο διάσημες κατασκευές του είναι το ανάκτορο Μπλένειμ και το κάστρο Χάουαρντ.

Οι δύο προκλητικές κωμωδίες του Η υποτροπή ή Η αρετή σε κίνδυνο (1696) και Η προκληθείσα σύζυγος (1697), από τις πιο γνωστές κωμωδίες της Παλινόρθωσης, ήταν μεγάλες επιτυχίες στο τέλος του 17ου αιώνα και αποτέλεσαν αντικείμενο πολλών αντιπαραθέσεων για τα σκανδαλώδη θέματα. Ο Βάνμπρου υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών και ταυτόχρονα εξέθεσε τη σεξουαλική πτυχή των συζυγικών σχέσεων, θέματα για τα οποία δέχθηκε επίθεση από συντηρητικούς κύκλους της εποχής του. Αναγορεύτηκε ιππότης το 1714.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Τζον Βάνμπρου γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1664 και μεγάλωσε στο Τσέστερ, όπου η οικογένεια κατέφυγε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Πανώλης του 1665/1666. Ήταν γιος εύπορου Προτεστάντη εμπόρου υφασμάτων φλαμανδικής καταγωγής (εξ ου και το επώνυμο Βαν Μπρου), έλαβε εξαιρετική μόρφωση και το 1686 άρχισε τη στρατιωτική σταδιοδρομία. Ως νέος ήταν ένθερμος υποστηρικτής του κόμματος των Ουίγων και το 1688 συμμετείχε στην Ένδοξη επανάσταση που σφράγισε τη νίκη της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Αγγλία. Ο βασιλιάς Ιάκωβος Β' εκθρονίστηκε και αντικαταστάθηκε από τον Γουλιέλμο της Οράγγης, ο οποίος το 1689 ως Γουλιέλμος Γ' ανέβηκε στον αγγλικό θρόνο. Από το 1686 ο Βάνμπρου εργάστηκε κρυφά για να προετοιμαστεί η ένοπλη εισβολή. Το 1688, επιστρέφοντας από μια αποστολή στη Χάγη όπου επρόκειτο να παραδώσει μηνύματα στον Γουλιέλμο, συνελήφθη στο Καλαί με την κατηγορία της κατασκοπείας και παρέμεινε στη φυλακή, στη Βαστίλη, στο Παρίσι, για τεσσεράμισι χρόνια ως πολιτικός κρατούμενος. Φαίνεται ότι αυτό το επεισόδιο του άφησε μια διαρκή αποστροφή για το γαλλικό πολιτικό σύστημα, αλλά και θαυμασμό για τους κωμικούς θεατρικούς συγγραφείς και την αρχιτεκτονική της Γαλλίας που γνώρισε μετά την απελευθέρωσή του από τη Βαστίλη το 1692, καθώς αναγκάστηκε να μείνει στο Παρίσι για άλλους τρεις μήνες. Ο Βάνμπρου επέστρεψε στην Αγγλία το 1693 και το 1694 συμμετείχε στη ναυμαχία κατά των Γάλλων στον κόλπο Καμαρέ.

Στη συνέχεια ξεκίνησε μια καριέρα ως θεατρικός συγγραφέας που προκάλεσε αίσθηση στους λογοτεχνικούς κύκλους και γενικότερα στην κοινωνία του 18ου αιώνα, όχι μόνο για τις σαφείς σεξουαλικές αναφορές που περιέχονται στα έργα του, αλλά και για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών με τα έργα του Η υποτροπή ή Η αρετή σε κίνδυνο (1696) και Η προκληθείσα σύζυγος (1697), από τις πιο γνωστές κωμωδίες της Παλινόρθωσης, που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία και προκάλεσαν μεγάλες διαμάχες. Η γλώσσα των έργων του ήταν τόσο τολμηρή που προκάλεσε την οργή των συντηρητικών. Έτσι, ήταν ένας από τους στόχους, μαζί με τον Ουίλιαμ Κόνγκριβ, του φυλλαδίου του Τζέρεμι Κόλιερ Μια σύντομη άποψη της ανηθικότητας και της βωμολοχίας της αγγλικής σκηνής, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι τα έργα δεν τελείωναν με τις τιμωρίες και τις ανταμοιβές που επέβαλλε η υποδειγματική ηθική.

Το κάστρο Χάουαρντ

Αμέσως μετά εγκατέλειψε την καριέρα του θεατρικού συγγραφέα και αφοσιώθηκε, χωρίς ιδιαίτερη εκπαίδευση, στην αρχιτεκτονική. Σχεδίασε το κάστρο Χάουαρντ (1699), μετά από παραγγελία του κόμη του Καρλάιλ. Σύντομα, για πολιτικούς λόγους, διορίστηκε Έφορος στο Γραφείο Εργασιών (1702) και συνεργάστηκε με τον Κρίστοφερ Ρεν. Παρά την έλλειψη σπουδών, αποδείχθηκε ταλαντούχος αρχιτέκτονας, αναπτύσσοντας ένα αρχιτεκτονικό ύφος που οφείλει πολλά στον Κρίστοφερ Ρεν και τον Νίκολας Χόκσμουρ, με τον οποίο επίσης συνεργάστηκε από το 1699. Το μπαρόκ προσωπικό του αποτύπωμα εκτεταμένης πληθωρικότητας και δραματικής μεγαλοπρέπειας χαρακτηρίζει τα έργα του, όπως το κάστρο Χάουαρντ (1699-1726) και το μεγαλειώδες ανάκτορο Μπλένειμ που αντιπροσωπεύει την απόγειο της αρχιτεκτονικής δημιουργίας του.

Κατά τη διάρκεια των σχεδόν τριάντα ετών που άσκησε την αρχιτεκτονική, έχτισε δημόσια κτίρια και πολλές εξοχικές κατοικίες που εξακολουθούν να υπάρχουν, μεταξύ των οποίων το Σήτον Ντέλαβαλ Χωλ (1720-28) στα βόρεια του Νιούκασλ, με τεράστια πρόσοψη μεσαιωνικού φρουρίου, ζοφερό και κυκλώπειο οικοδόμημα, το οποίο προαναγγέλλει τη Νεογοτθική αρχιτεκτονική.

Το 1714 ανακηρύχθηκε ιππότης από τον βασιλιά Γεώργιο Α'. Τα ονόματα πολλών πανδοχείων, δρόμων, πανεπιστημιακών κτιρίων και σχολείων στη Μεγάλη Βρετανία φέρουν το όνομά του τιμώντας την τεράστια προσφορά του στον βρετανικό πολιτισμό, το θέατρο και την αρχιτεκτονική..

Γάμος και θάνατος

Το Σήτον Ντέλαβαλ Χωλ

Το 1719, σε ηλικία 55 ετών παντρεύτηκε την 26χρονη Ενριέτα Μαρία Γιάμποροου. Παρά αυτή τη διαφορά ηλικίας, ο γάμος ήταν ευτυχισμένος και απέκτησε δύο γιους. Σε αντίθεση με τους ελευθεριάζοντες δανδήδες και τις απιστίες στα έργα του, η ιδιωτική ζωή του δεν είχε σκάνδαλα. Μετά τον γάμο του περνούσε τον περισσότερο χρόνο του στο Γκρίνουιτς (το οποίο εκείνη την εποχή δεν εθεωρείτο μέρος του Λονδίνου) στο σπίτι του γνωστό σήμερα ως Κάστρο Βάνμπρου, έναν σκωτσέζικο πύργο σε μινιατούρα που σχεδίασε ο ίδιος στις αρχές της καριέρας του.

Ο Τζον Βάνμπρου πέθανε από μια κρίση άσθματος το 1726 στο αρχοντικό του στο Λονδίνο, μια λιτή έπαυλη που είχε σχεδιάσει ο ίδιος το 1703.