Στιέπαν Ράντιτς
| Στιέπαν Ράντιτς | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 11 Ιουνίου 1871 Μαρτίνσκα Βες |
| Θάνατος | 8 Αυγούστου 1928[1][2][3] Ζάγκρεμπ[4] |
| Αιτία θανάτου | τραύμα από πυροβολισμό |
| Συνθήκες θανάτου | ανθρωποκτονία |
| Τόπος ταφής | νεκροταφείο Μιριγκόι (45°50′6″ s. š., 15°59′3″ v. d.)[5] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βασίλειο της Κροατίας-Σλαβονίας Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Κροατικά[2][6] |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού[7] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός μεταφραστής συγγραφέας |
| Πολιτική τοποθέτηση | |
| Πολιτικό κόμμα/Κίνημα | Κροατικό Αγροτικό Κόμμα |
| Οικογένεια | |
| Αδέλφια | Antun Radić |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Στιέπαν Ράντιτς (κροατικά: Stjepan Radić, 11 Ιουνίου 1871 – 8 Αυγούστου 1928) ήταν Κροάτης πολιτικός και ιδρυτής του Κροατικού Λαϊκού Κόμματος των Χωρικών (Hrvatska pučka seljačka stranka) το 1905. Στον Ράντιτς αποδίδεται η συσπείρωση των αγροτών της Κροατίας σε βιώσιμη πολιτική δύναμη. Σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής σταδιοδρομίας του, αντετίθεντο στην ένωση και, αργότερα, στη Σερβική ηγεμονία στην πρώτη Γιουγκοσλαβία και κατέστη σημαντική πολιτική φυσιογνωμία στη χώρα. Πυροβολήθηκε στο κοινοβούλιο με τον Σέρβο ριζοσπάστη πολιτικό Πούνισα Ράτσιτς. Ο Ράντιτς πέθανε αρκετές εβδομάδες αργότερα από τον σοβαρό τραυματισμό στο στομάχι, σε ηλικία 57 ετών.[8]
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρώτα χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Στιέπαν Ράντιτς γεννήθηκε στο Ντέσνο Τρεμπάργιεβο στο Μαρτίνσκα Βες, κοντά στο Σίσακ στο βασίλειο Κροατίας-Σλαβονίας, εντός της Αυστροουγγαρίας και ήταν το 9ο από τα 11 παιδιά.[9] Αφότου αποβλήθηκε από το γυμνάσιο στο Ζάγκρεμπ, ολοκλήρωσε την παιδεία του στο Ανώτερο Γυμνάσιο στο Κάρλοβατς. Το 1888, ο Ράντιτς ταξίδευσε στο Ντάκοβο, όπου συνάντησε τον επίσκοπο Γιόσιπ Γουράι Στροσμάγιερ για να ζητήσει βοήθεια για να ταξιδεύσει στην Ρωσική Αυτοκρατορία.[10] Ο Στροσμάγιερ κατεύθυνε τον Ράντιτς στον Μητροπολίτη Βελιγραδίου Μιχαήλο, ο οποίος τον παρέπεμψε σε ένα δάσκαλο στο Κίεβο. Ο Ράντιτς ταξίδευσε στο Κίεβο και του επετράπη να μείνει στην Λαύρα του Κιέβου, όπου παρέμεινε για έξι εβδομάδες πριν επιστρέψει στην Κροατία.[10]
Το Σεπτέμβριο του 1891, εγγράφηκε στη νομική του πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ.[11] Επελέγη ως αντιπρόσωπος του φοιτητικού σώματος στον εορτασμό των 300 ετών από τη μάχη του Σίσακ το 1893. Αφότου κατέκρινε τον Μπάνο της Κροατίας Κάρολι Κούεν-Χεντερβάρι κατά τη διάρκεια της τελετής, αναφέροντάς ως Μαγιάρο ουσάρο, ο Ράντιτς καταδικάστηκε σε τέσσερις μήνες φυλάκισης την οποία εξέτισε στην Πετρίνια. Ήταν ανάμεσα στην ομάδα φοιτητών η οποία έκαψε την ουγγρική σημαία στις 16 Οκτωβρίου 1895, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ στο Ζάγκρεμπ. Γι'αυτό το λόγο, ο Ράντιτς φυλακίστηκε και απεβλήθη από το πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ και του απαγορεύτηκε η είσοδος σε όλα τα πανεπιστήμια στη Μοναρχία.[12] Αφότου πήγε στη Ρωσία και ύστερα στην Πράγα, ο Ράντιτς συνέχισε τις σπουδές του στην Ελεύθερη Σχολή πολιτικών τεχνών στο Παρίσι, από όπου αποφοίτησε το 1899, με τη διπλωματική του εργασία να έχει θέμα Η πραγματική Κροατία και οι Σλάβοι του Νότου (κροατικά: Suvremena Hrvatska i Južni Slaveni, γαλλικά: La Croatie actuelle et les Slaves du Sud).[13]
Πριν τον Α΄ ΠΠ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά την αποφοίτησή του, επέστρεψε στην Πράγα, όπου συνεργάστηκε με τον Τόμας Μάζαρικ, και δούλεψε σε πολιτικά περιοδικά, αλλά λόγω της καταδίκης του απελάθηκε από την Πράγα. To 1900 εγκαταστάθηκε στο Ζεμούν, όπου συμμετείχε σε διάφορα περιοδικά (Hlás národa, Národní listy, La Patrie, Le Petit parisien, Srpski književni glasnik). Το 1902 εγκαταστάθηκε στο Ζάγκρεμπ όπου εξέδιδε το πολιτικό φυλλάδιο Najjača stranka u Hrvatskoj, στην οποία πρότεινε τη δημιουργία πολιτικής οργάνωσης για την εκπροσώπηση των αγροτών, οι οποίοι αποτελούσαν το πολυπληθέστερο τμήμα του κροατικού πληθυσμού. Επίσης ήταν υπέρμαχος της δημοκρατίας και του πανσλαβισμού. Συμμετείχε ενεργά στο Κροατικό Εθνικό Κίνημα του 1903.[13]
Το 1904 με τον αδελφό του Αντίνουμ δημιούργησαν το Κροατικό Λαϊκό Κόμμα των Χωρικών, με στόχο να αντιμετωπίσουν τα αγροτικά, κοινωνικά και εθνικά θέματα των Κροατών στην Αυστροουγγαρία. Ακολούθησε η έκδοση δύο έργων του, πολιτικής και οικονομικής φύσης τα Σύγχρονη Ευρώπη, ή χαρακτηριστικά των Ευρωπαϊκών χωρών και εθνών (Savremena Evropa, ili Karakteristika evropskih država i naroda, 1905) και Σύγχρονη Οικονομική Επιστήμη ( Današnja financijalna znanost, 1908). Το 1908 ήταν η πρώτη χρονιά στην οποία εξελέγη στο κροατικό κοινοβούλιο, εκπρόσωπος της περιφέρειας Λούντμπεργκ.[13]
Γιουγκοσλαβία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]O Ράντιτς συμμετείχε στην ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου και του Κροατικού Κράτους το 1918, αλλά εναντιώθηκε στην ένωση με το βασίλειο της Σερβίας χωρίς πρότερη συμφωνία για τη θέση της Κροατίας. Γι'αυτό το λόγο και δεν αρνήθηκε να είναι μέλος της διακήρυξης του Βελιγραδίου, κατά την υπογραφή της πράξης ένωσης. Ήταν το μόνο μέλος του Συμβουλίου που ψήφισε ενάντια στην αποστολή της διακήρυξης. Τις 26 Νοεμβρίου, απομακρύνθηκε από την κεντρική επιτροπή.[14] Ήταν αντίθετος στο κεντροποιημένο μοναρχικό καθεστώς της δυναστείας Καραγεώργεβιτς.[13]
Τις 8 Μαρτίου 1919, η κεντρική επιτροπή ενέκρινε μια διακήρυξη γραμμένη από τον Ράντιτς στην οποία ανακοίνωσε ότι «οι Κροάτες πολίτες δεν αναγνωρίζουν το αποκαλούμενο Βασίλειο Σερβών, Κροατών και Σλοβένων υπό τη δυναστεία Καραγεώργεβιτς επειδή το βασίλειο ανακοινώθηκε χωρίς την εντολή από τον κροατικό λαό ή το κοινοβούλιο». Η πλήρης δήλωση συμπεριλαμβανόταν σε ένα υπόμνημα το οποίο μεταφράστηκε στα γαλλικά και στάλθηκε στο εξωτερικό ώστε να συζητηθεί στην Σύνοδο Ειρήνης του Παρισιού.[15] Λόγω αυτής της πράξης, η κυβέρνηση συνέλαβε τον Ράντιτς και πολλά άλλα μέλη του κόμματος,[16] και κρατήθηκε μέχρι τον Φεβρουάριο του 1920.[13]
Στις εκλογές της συνταγματικής συνέλευσης, τον Νοέμβριο του 1920, το κόμμα του Ράντιτς κέρδισε 50 θέσεις. Το κόμμα μετονομάστηκε σε Κροατικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα των Αγροτών. Το νέο σύνταγμα του βασιλείου εγκρίθηκε τις 28 Ιουνίου 1921, παρά τις διαφωνίες της παράταξης του Ράντιτς. Ο Ράντιτς συνεργάστηκε με την κροατική κοινότητα και το κροατικό κόμμα των δικαιωμάτων και το 1923 με το Σλοβένικο Λαϊκό Κόμμα και τη Γιουγκοσλαβική Μουσουλμανική Οργάνωση. Το 1924 ταξίδευσε σε Λονδίνο, Μόσχα και Βιέννη. Κατά την επιστροφή του συνελήφθη. Στις εκλογές του 1925, το κόμμα του κέρδισε 67 έδρες. Στη φυλακή ο Ράντιτς αποφάσισε να ακολουθήσει την κοινοβουλευτική οδό. Τις 27 Μαρτίου 1925, αναγνώρισε στην Εθνοσυνέλευση το σύνταγμα και τους Καραγεώργεβιτς, και συμμετείχε στην κυβέρνηση, σε συνεργασία με το Σερβικό Ριζοσπαστικό Λαϊκό Κόμμα, και έλαβε τη θέση του υπουργού παιδείας. Το όνομα του κόμματος άλλαξε σε Κροατικό Κόμμα Χωρικών.[13]
Παραιτήθηκε από την κυβέρνηση το 1927, μετά τον θάνατο του Νικόλα Πάσιτς. Όντας στην αντιπολίτευση, συνεργάστηκε με τον Σβέτοζαρ Πριμπίτσεβιτς του Ανεξάρτητου Δημοκρατικού Κόμματος.[13]
Δολοφονία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο κοινοβούλιο γίνονταν επιθέσεις και ο Στιέπαν Ράντιτς δεχόταν απειλές στο κοινοβούλιο, χωρίς την παρέμβαση του πρόεδρου της εθνοσυνέλευσης. Το πρωί της 20ης Ιουνίου 1928, ο Ράντιτς προειδοποιήθηκε σχετικά με τον κίνδυνο απόπειρας δολοφονίας και του ζητήθηκε να μην πάει στην εθνοσυνέλευση εκείνη την ημέρα, αλλά εκείνος αρνήθηκε να αποχωρήσει. Στην συνέλευση, ο Πούνισα Ράτσιτς, μέλος του λαϊκού ριζοσπαστικού κόμματος από το Μαυροβούνιο σηκώθηκε και απήγγειλε ένα προκλητικό λόγο ο οποίος προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, αν και ο Ράντιτς παρέμεινε σιωπηλός. Στη συνέχεια ο Ράτσιτς στάθηκε ενώπιον των Κροατών και ζήτησε από τον πρόεδρο της συνέλευσης Νίνκο Πέριτς να απομακρύνει τον Πέρναρ από τη βουλή, αλλιώς θα τον τιμωρούσε ο ίδιος. Οι αντιπαραθέσεις συνέχισαν και ο Ράτσιτς τράβηξε από τη τσέπη του ένα πιστόλι, και παρά το γεγονός ότι οι υπουργοί Βούισιτς και Κούγιουντζιτς προσπάθησαν να τον σταματήσουν, πυροβόλησε στις 11:25 τον Πέρναρ στην καρδιά και στη συνέχεια σημάδεψε τον Ράντιτς. Ο Ντούρο Μπασάριτσεκ προσπάθησε να τον σταματήσει, αλλά ο Ράτσιτς γύρισε και τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Στη συνέχεια πυροβόλησε τον Ιβάν Γκράντα στο χέρι και στη συνέχεια σημάδεψε τον Ράντιτς, πυροβολώντας τον στο στομάχι. Στη συνέχεια, ο Ράτσιτς αποχώρησε ειρηνικά από την αίθουσα μέσω των θαλάμων των υπουργών. Όλο το γεγονός διήρκεσε λιγότερο από ένα λεπτό. Ήταν μια από τις πρώτες δολοφονίες μέσα σε κυβερνητικό κτίριο στην ιστορία.[17]
Ο Ράντιτς επιβίωσε για μερικές εβδομάδες μετά τον πυροβολισμό και πέθανε τις 8 Αυγούστου 1928. Στην κηδεία του στο κοιμητήριο Μιρογκόι στο Ζάγκρεμπ παρέστησαν περίπου 300.000 άτομα.[13]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 121581523. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Stjepan-Radic. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 5,0 5,1 www
.gradskagroblja .hr /trazilica-pokojnika /15. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2022. - ↑ CONOR.SI. 16298595.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2019.
- ↑ Norman M. Naimark, Yugoslavia and its Historians: Understanding the Balkan Wars of the 1990s (Stanford: Stanford University Press, 2003), 105, 127
- ↑ Rychlik 2015, σελ. 92.
- ↑ 10,0 10,1 Ivo Očak, Stjepan Radić i Rusija, Zavod za hrvatsku povijest, Vol 25, Zagreb, 1992.
- ↑ Branka Boban, Mladi Stjepan Radić o Srbima u Hrvatskoj i odnosima Hrvata i Srba, Radovi Zavod za hrvatsku povijest, Vol 28, Zagreb, 1995.
- ↑ Racko 1990, σελ. 244
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 «Radić, Stjepan» (στα hr). Croatian Encyclopedia. Miroslav Krleža Institute of Lexicography. http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=51444. Ανακτήθηκε στις 2 March 2015.
- ↑ Zlatko Matijević, Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba u Zagrebu, Hrvatski institut za povijest.
- ↑ Zlatko Matijević, Prilozi za političku biografiju dr. Ljudevita Kežmana: od “Memoranduma” za Mirovnu konferenciju u Parizu do odlaska u Sjedinjene Američke Države (1919.-1922.), Časopis za suvremenu povijest, God. 38., br. 3., 757.-778. (2006)
- ↑ Dragnich 1983, σελ. 18.
- ↑ Zvonimir Kulundžić: Atentat na Stjepana Radića (The assassination of Stjepan Radić)
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βιβλία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Dragnich, Alex N. (1983). The First Yugoslavia: Search for a Viable Political System. Hoover Press. ISBN 978-0-8179-7843-3.
Δημοσιεύσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Rychlik, Jan (2015). «Braća Radić i Hrvatska seljačka stranka». Almanac Jankovic (Matica Hrvatska Daruvar) 1: 91–99. http://hrcak.srce.hr/file/223828.
- Petrić, Hrvoje (2015). O braći Radić i počecima Hrvatske pučke seljačke stranke/About Radić brothers and the beginnings of the Croatian People's Peasant Party. Matica hrvatska. http://www.academia.edu/26605556/O_bra%C4%87i_Radi%C4%87_i_po%C4%8Decima_Hrvatske_pu%C4%8Dke_selja%C4%8Dke_stranke_About_Radi%C4%87_brothers_and_the_beginnings_of_the_Croatian_Peoples_Peasant_Party.
- Racko, Ljerka (October 1990). «Spaljivanje mađarske zastave 1895. godine u Zagrebu» (στα κροατικά) (PDF). Radovi Zavoda za hrvatsku povijest 23 (1): 233–246. http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=86483. Ανακτήθηκε στις 12 January 2015.
