Σταγοί (Καλαμπάκα)

Σταγοί ήταν η μεσαιωνική ονομασία της σημερινής θεσσαλικής πόλης Καλαμπάκα. Αρχικά αποτελούσε φρούριο στη θέση της ακροπόλεως του αρχαίου Αιγινίου. Η παλιότερη μνεία των Σταγών απαντά στην «Διατύπωσιν» του Βυζαντινού αυτοκράτορα, Λέοντος ΣΤ΄ (886 - 812). Το 1163 γίνεται μνεία του κάστρου των Σταγών. Το 1204 οι Σταγοί περιήλθαν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, ενώ στο τέλος του 13ου αιώνα πέρασαν στην κυριαρχία των δουκών των Νέων Πατρών (Υπάτης). Το 1334 καταλήφθηκαν από τον δεσπότη της Ηπείρου Ιωάννη Β΄ και λίγο αργότερα περιήλθαν στην αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως. Το 1348 κυριεύτηκαν από τους Σέρβους του Στεφάνου Δουσάν και έφτασαν σε ακμή επί της βασιλείας του αδελφού του Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου. Όταν η Θεσσαλία κατελήφθη από τους Τούρκους, η Καλαμπάκα υπήχθη διοικητικώς στον πασά της Λάρισας και αργότερα στο σαντζάκι των Τρικάλων.

Από τις αρχές του Ι΄ αιώνα οι Σταγοί αναφέρονται ως έδρα επισκοπής, η οποία, καθ’ όλη την μεσαιωνική περίοδο, έτυχε προνομίων και δωρεών εκ μέρους των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Διέθετε σημαντική κτηματική περιουσία και εξαρτημένους καλλιεργητές σε γειτονικούς οικισμούς. Στα όριά της συμπεριλαμβάνονταν εκτός από πεδινές περιοχές της βορειοδυτικής Θεσσαλίας και μία εκτεταμένη ορεινή ζώνη στα Χάσια και την κεντρική Πίνδο. Η επισκοπή των Σταγών, η οποία υπαγόταν στην μητρόπολη Λαρίσης, διατηρήθηκε με κάποια μικρά διαλείμματα ως το 1900, οπότε συγχωνεύτηκε με την επισκοπή Τρίκκης, συναποτελώντας τη Μητρόπολη Τρίκκης και Σταγών με έδρα τα Τρίκαλα. Ανασυστήθηκε το 1991 και έκτοτε λειτουργεί ως «Ιερά Μητρόπολις Σταγών και Μετεώρων» με έδρα την Καλαμπάκα.

Πηγές

• Α. Αβραμέα, Η Βυζαντινή Θεσσαλία μέχρι του 1204, διδακτορική διατριβή, Αθήνα 1974, ΕΚΠΑ-Βιβλιοθήκη Σοφίας Ν. Σαριπόλου 27, Αθήνα 1974, σελ. 158-161.
• Β. Σπανός, Ιστορία-Προσωπογραφία της ΒΔ. Θεσσαλίας το Β’ Μισό του ΙΔ΄ αιώνα, Λάρισα 1995
• Ι. Βογιατζίδης, Το χρονικόν των Μετεώρων, Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 2 (1925), σελ. 149-162
• Δ. Σοφιανός, Αcta Stagorum. Tα υπέρ της Θεσσαλικής επισκοπής Σταγών παλαιά βυζαντινά έγγραφα (των ετών 1163, 1336 και 1393), Τρικαλινά 13 (1993), σελ. 7-67
• Στ. Αριστάρχης, Έκθεσις επί των διαγωνισμάτων Θεσσαλίας και Ηπείρου, Ο εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος 13-15 (1867), σελ. 31-39
• L. Heuzey – H.Daumet, Mission arhéologique de Macédoine, Paris 1876, σελ. 452-454
• L.Heuzey, Οδοιπορικό στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία το 1858, μτφ. Χ. Δημητρουλόπουλος,  εκδ. Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 152-157
• F. Dölger, Regesten der kaiserurkunden des oströmischen reiches von 565-1453, Verlag, München-Berlin 1960, σελ. 159-160
• P.Sustal, Hellas und Thessalia, (TIB 1), edΗ. Hunger., Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Bonn 1976, σελ. 262
• Ch. Astruc, Un document inédit de 1163 sur l’ évêché thessalien, de Stagi, Paris.Suppl. Gr. 1371, BCH, τομ. 83(1959),σελ. 206-246