Σανατόριο
Ένα σανατόριο είναι μια ιατρική μονάδα σχεδιασμένη για την περιποίηση ατόμων με μακροχρόνια ασθένεια, συνήθως συνδεόμενη με την αντιμετώπιση της φυματίωσης στα τέλη του δέκατου ένατου και αρχές του εικοστού αιώνα, πριν από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών. Στην Ανατολική Ευρώπη σανατόριο λέγεται και ένα είδος ιατρικού θερέτρου, όπως π.χ. το σανατόριο του Μπέιτλ Κρικ στις Ηνωμένες Πολιτείες.[1][2]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύλληψη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρώτη πρόταση για την ίδρυση σανατορίων με τη σύγχρονη έννοια πιθανόν να φτιάχτηκε από τον Τζορτζ Μπόντινγκτον, ο οποίος άνοιξε ένα σανατόριο στο Σάτον Κόλντφιλντ το 1836 και αργότερα δημοσίευσε το δοκίμιό του με τίτλο "Για την Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Πνευμονικής Κατανάλωσης"[3], το 1840. Η νέα προσέγγιση απορρίφθηκε ως "πολύ αργές ιδέες και αστήρικτοι ισχυρισμοί" από σχολιαστές στο Lancet,[4] και το σανατόριο του μετετράπη σχεδόν αμέσως μετά σε άσυλο. Το σκεπτικό για την ίδρυση σανατορίων στην εποχή πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, ήταν ότι μια δίαιτα με ξεκούραση και καλή διατροφή προσέφερε την καλύτερη ευκαιρία στο ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς να θεραπευτεί.[5] Το 1863, ο Χέρμαν Μπρέμερ ίδρυσε το Brehmersche Heilanstalt für Lungenkranke στο Γκέρμπερσντορφ (Σοκόουφσκο) της Σιλεσίας (σημερινή Πολωνία), για τη θεραπεία της φυματίωσης. Οι ασθενείς εκτίθονταν σε άφθονες ποσότητες υψηλού υψομέτρου, καθαρού αέρα και καλής διατροφής.[6] Τα θεραπευτήρια φυματίωσης έγιναν κοινά σε όλη την Ευρώπη από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά.
Πρώτες εγκαταστάσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το σανατόριο Αντίροντακ Κότατζ ιδρύθηκε στο Σάρανακ Λέικ της Νέας Υόρκης το 1885. Ήταν η πρώτη τέτοια εγκατάσταση στη Βόρεια Αμερική. Σύμφωνα με την Ένωση για Πνευμονικές Ασθένειες του Σασκάτσουαν, όταν ιδρύθηκε ο Εθνικός Σύλλογος κατά της φυματίωσης (Καναδάς) τα μέλη της, συμπεριλαμβανομένου του γνωστού πρωτοπόρου στον αγώνα κατά της φυματίωσης δρα Ρ. Γ. Φέργκιουσον, πίστευαν ότι πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των θερέτρων υγείας όπου ήταν συνηθισμένοι οι ασθενείς και τα νέα νοσοκομεία θεραπείας της φυματίωσης: "Έτσι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν μια νέα λέξη, η οποία αντί να προέρχεται από το λατινικό ουσιαστικό sanitas που σημαίνει υγεία, θα τόνιζε την ανάγκη για την επιστημονική θεραπεία. Κατά συνέπεια, πήραν το λατινικό ρήμα sano, που σημαίνει θεραπεύω και υιοθέτησαν τη νέα λέξη σανατόριο".[1]
Η Ελβετία είχε πολλά θεραπευτήρια, γιατί σύμφωνα με τους επαγγελματίες υγείας πιστευόταν ότι ο καθαρός, κρύος ορεινός αέρας ήταν η καλύτερη θεραπεία για ασθένειες του αναπνευστικού. Στη Φινλανδία, μια σειρά από θεραπευτήρια για ασθενείς με φυματίωση χτίστηκαν σε απομονωμένες δασικές περιοχές της χώρας κατά τη διάρκεια των αρχών του 1900. Το πιο γνωστό ήταν το Σανατόριο Παΐμιο, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1933, σχεδιασμένο από τον παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονα Άλβαρ Άαλτο. Είχε μπαλκόνια που κοιτούσαν στον ήλιο και μια βεράντα στην οροφή όπου οι ασθενείς θα κάθονταν όλη την ημέρα είτε σε κρεβάτια ή σε ειδικά σχεδιασμένες καρέκλες, την καρέκλα Παΐμιο.[7] Στην Πορτογαλία, το Σανατόριο Ελιάντια στο Βαλαντάρες χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της φυματίωσης των οστών μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και 1960.
Ανακάλυψη των αντιβιοτικών και παρακμή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά το 1943, όταν ο Άλμπερτ Σατς, ο μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Ράτζερς, ανακάλυψε τη στρεπτομυκίνη, ένα αντιβιοτικό και τη πρώτη θεραπεία για τη φυματίωση, τα σανατόρια άρχισαν να κλείνουν. Πολλά σανατόρια όπως αυτό του Παΐμιο μετετράπησαν σε γενικά νοσοκομεία. Από τη δεκαετία του 1950, η φυματίωση πλέον δεν ήταν τόσο μεγάλη απειλή για τη δημόσια υγεία, διότι μπορούσε να ελεγχθεί με αντιβιοτικά. Πολλά σανατόρια κατεδαφίστηκαν.
Ορισμένα όμως σανατόρια προσαρμόστηκαν σε νέους ρόλους. Το Σανατόριο Ταμπαράμ στην Ινδία είναι τώρα νοσοκομείο για ασθενείς με AIDS.[8] Το κρατικό νοσοκομείο Σανατόριουμ του Μισισίπι είναι τώρα περιφερειακό κέντρο για προγράμματα θεραπείας και εργοθεραπείας που σχετίζονται με την πνευματική αναπηρία. Στην Ιαπωνία το 2001, το υπουργείο πρόνοιας εισηγήθηκε την αλλαγή του ονόματος των λεπροκομείων σε σανατόρια.
Στην Ελλάδα, πολύ γνωστό ήταν το Σανατόριο Πάρνηθας, το οποίο λειτούργησε με μεγάλη επιτυχία στις αρχές του εικοστού αιώνα, ενώ άρχισε να περνά σε αρχηστία από τη δεκαετία του 1940, μετά την ανακάλυψη της πενικιλίνης. Ανάμεσα στους διάσημους Έλληνες που νοσηλεύτηκαν εκεί ήταν οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Γιώργος Κοτζιούλας. [9] Το 1965, το κτίριο αλλάζει την ιδιοκτησία του και η διαχείρισή του δίνεται στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, ο οποίος το μετατρέπει σε ξενοδοχείο με το όνομα Ξενία και ταυτοχρόνως χρησιμοποιείται και ως σχολή τουριστικών επαγγελμάτων.[10] Έτσι, η λειτουργία του συνεχίστηκε μέχρι το 1985 που ανακοινώθηκε και η εγκατάλειψή του. [11]
Στον πολιτισμό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Το μαγικό βουνό (1924), ένα μυθιστόρημα του Γερμανού συγγραφέα και κριτικού Τόμας Μαν, λαμβάνει χώρα σε ένα σανατόριο.[12]
- Ο Αυστροαμερικανός Εβραίος ποιητής και καλλιτέχνης Σάμιουελ Γκρίνμπεργκ έγραψε τρία ποιήματα για τις εμπειρίες του σε σανατόριο, συμπεριλαμβανομένης της "Συμφωνικής ορχήστρας του Ουόρντς Άιλαντ".[13]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 «"The Sanatorium Age:'"Sanatorium' vs. 'Sanitarium', An History of the Fight Against Tuberculosis in Canada». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2004.
- ↑ "Sanitarium, sanatorium, sanitorium" Αρχειοθετήθηκε 2009-02-12 στο Wayback Machine., The Columbia Guide to Standard American English, 1993
- ↑ Bodington, George (1840). Dr. Lichfield.
- ↑ Keers, Robert (July 1980). «The thorax:Two forgotten pioneers. James Carson and George Bodington». Thorax 35 (7): 483–489. doi:. PMID 7001666. PMC 471318. https://archive.org/details/sim_thorax_1980-07_35_7/page/483.
- ↑ Frith, John. «History of Tuberculosis. Part 2 – the Sanatoria and the Discoveries of the Tubercle Bacillus». Journal of Military and Veterans' Health. History. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2017.
- ↑ McCarthy OR (August 2001). «The key to the sanatoria». J R Soc Med 94 (8): 413–7. doi:. PMID 11461990. PMC 1281640. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-08-03. https://archive.today/20120803180504/http://www.jrsm.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=11461990. Ανακτήθηκε στις 2021-01-02.
- ↑ Göran Schildt, Alvar Aalto - A Life's Work - Architecture, Design and Art, Otava Publishing, Helsinki, 1994.
- ↑ «Government Hospital of Thoracic Medicine : Tambaram Sanatorium, Chennai». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Αυγούστου 2006. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2019.
- ↑ «Articles - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΜΑΤΙΕΣ - Οδοιπορικό στο Ξενία Πάρνηθας». www.greekarchitects.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2019.
- ↑ «Σανατόριο: Ιστορίες φαντασμάτων στη χιονισμένη Πάρνηθα (vid & pics)». Έθνος. 4 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2019.
- ↑ «Επίσκεψη στο εγκαταλελειμμένο Σανατόριο της Πάρνηθας». LiFO. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2019.
- ↑ WB Gooderham (14 December 2011). «Winter reads: The Magic Mountain by Thomas Mann». The Guardian. https://www.theguardian.com/books/2011/dec/14/winter-reads-thomas-mann-magic-mountain.
- ↑ Ernest B. Gilman (2014). Yiddish Poetry and the Tuberculosis Sanatorium: 1900-1970. Syracuse University Press. σελίδες 34–39. ISBN 9780815653066. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2018.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Waverly Hills Sanatorium still source of local curiosity, Douglas Kleier, Jr., Louisville Cardinal Online, Oct. 21, 2003.
- Adams, A., Schwartzman, K., Theodore, D. “Collapse and Expand: Designing for Tuberculosis,” Technology and Culture Vol. 49, No. 4 (October 2008): 908-942.
- Thomas Spees Carrington. Tuberculosis Hospital and Sanatorium Construction (New York, 1911).
- Leslie Maitland, “The Design of Tuberculosis Sanatoria in Late Nineteenth Century Canada,” Bulletin of the Society for the Study of Architecture in Canada, 14, 1 (March 1989): 5-13.
- Topp Leslie (1997). «An Architecture for Modern Nerves: Josef Hoffmann's Purkersdorf Sanatorium». Journal of the Society of Architectural Historians 56 (4): 414–37. doi:.
- Campbell Margaret (2005). «What Tuberculosis Did for Modernism: The Influence of a Curative Environment on Modernist Design and Architecture». Medical History 49 (4): 463–88. doi:. PMID 16562331. PMC 1251640. https://archive.org/details/sim_medical-history_2005-10_49_4/page/463.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- "Sanatorium" . Encyclopædia Britannica (11th ed.). 1911.
- Bloomington’s Kelso Sanitarium promised to cure all - Pantagraph (Bloomington, Illinois newspaper)