Σαμουήλ Μαρσάκ
Ο Σαμουήλ Γιάκοβλεβιτς Μαρσάκ (ρωσ. Самуил Яковлевич Маршак, αγγλ. μεταγρ. Marshak και Marchak, 22 Οκτωβρίου 1887 – 4 Ιουλίου 1964) ήταν Σοβιετικός ποιητής, συγγραφέας και μεταφραστής, γνωστός κυρίως για τη συνεισφορά του στην παιδική λογοτεχνία. Μετέφρασε στη ρωσική τα σονέτα και μερικά άλλα έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, άλλα αγγλικά ποιήματα (μεταξύ των οποίων και παιδικά), και ποιήματα από άλλες γλώσσες. Ο Μαξίμ Γκόρκι διεκήρυξε ότι ο Μαρσάκ ήταν «ο ιδρυτής της σοβιετικής παιδικής λογοτεχνίας».[12]
Οικογένεια και σπουδές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σαμουήλ Μαρσάκ γεννήθηκε στο Βορόνεζ από γονείς Λευκορώσους Εβραίους στις 22 Οκτωβρίου 1887 (3 Νοεμβρίου με το νέο ημερολόγιο).[12] Ο πατέρας του ήταν επιστάτης σε εργοστάσιο σαπωνοποιίας.[12] Ο Σαμουήλ μορφώθηκε στο σπίτι και μετά πήγε στο γυμνάσιο του Οστρογκόζσκ, προαστίου του Βορόνεζ. Ξεκίνησε να γράφει ποίηση στα παιδικά χρόνια του στο Βορόνεζ. Ο αδελφός του Ιλιά (1896-1953, υπέγραφε τα έργα του ως Μ. Ίλιν) και η αδελφή του Λίγια (1901-1964, υπέγραφε τα έργα της ως Έλενα Ίλινα) έγιναν επίσης συγγραφείς.
Το 1902 η οικογένεια μετεγκαταστάθηκε στην Αγία Πετρούπολη. Βέβαια ως Εβραίος ο Μαρσάκ δεν μπορούσε να ζει νομίμως στην πόλη και έτσι δεν μπορούσε να εγγραφεί σε σχολείο εκεί. Αλλά ο λόγιος και ευεργέτης βαρόνος Δαβίδ Γκύνζμπουργκ ενδιαφέρθηκε για τις δυνατότητες του εφήβου ποιητή και τον γνώρισε στον μεγάλης επιρροής κριτικό λογοτεχνίας Βλαντίμιρ Στάσοφ.[12] Ο Στάσοφ εντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ από το λογοτεχνικό ταλέντο του Μαρσάκ, ώστε κανόνισε να εξαιρεθεί από τους νόμους περιορισμού εγκαταστάσεως και τον γνώρισε στους Μαξίμ Γκόρκι και Φιόντορ Σαλιάπιν.[13]
Το 1904 διαγνώσθηκε ότι ο Σαμουήλ είχε φυματίωση και θα ήταν καλύτερο να μη ζει στο ψυχρό κλίμα της Αγίας Πετρουπόλεως. Ο Γκόρκι κανόνισε να ζήσει με την οικογένειά του στο θέρετρο της Γιάλτας μέχρι το 1907. Οι Γκόρκι και Σαλιάπιν πλήρωσαν για την αποθεραπεία του και τη φοίτησή του σε καλό σχολείο. Τελικώς πάντως πέρασε μεγάλο μέρος αυτής της περιόδου στο Κερτς, φιλοξενούμενος από την οικογένεια Φρέμερμαν.
Πρώιμη σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1904 ο Μαρσάκ δημοσίευσε τα πρώτα έργα του στο περιοδικό Εβραϊκή ζωή κσι στο δεύτερο μισό της δεκαετίας δημιούργησε ένα σώμα σιωνιστικών στίχων, που εμφανίσθηκε και σε άλλα εβραϊκά περιοδικά.[12] Το 1907 επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη και από τότε δημοσίευε στο λαϊκό περιοδικό Σατυρικόν.
Ο Μαρσάκ δεν μπόρεσε να εισαχθεί σε ρωσικό πανεπιστήμιο για λόγους «πολιτικής ανασφάλειας» και βιοποριζόταν παραδίδοντας μαθήματα και γράφοντας για περιοδικά.[13] Μπόρεσε πάντως και ταξίδεψε στη Μέση Ανατολή, από όπου απεκόμισε πολλές εντυπώσεις και επέστρεψε με μια όμορφη σύζυγο.[13]
Το 1912 εγκαταστάθηκε στην Αγγλία και σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.[13] Εκεί αγάπησε τον αγγλικό πολιτισμό και την αγγλική ποίηση.[13] Τελειόφοιτος πλέον δημοσίευσε για πρώτη φορά μεταφράσεις, συγκεκριμένα ποιημάτων των Ουίλιαμ Μπλέικ, Ρόμπερτ Μπερνς και Ουίλιαμ Ουόρντσγουορθ, μεταφράσεις που τυπώθηκαν στη Ρωσία.[13] Μια επίσκεψή του το 1913 σε ένα πειραματικό σχολείο στην Ουαλία, το οποίο διεύθυνε ο οπαδός της φιλοσοφίας του Τολστόι Φίλιπ Όυλερ, έχει αναφερθεί ως το γεγονός που τον παρεκίνησε να γράφει για τα παιδιά.
Λίγο πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1914, ο Μαρσάκ επέστρεψε στη Ρωσία και αφοσιώθηκε στη μετάφραση.
Παιδικά ποιήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο θάνατος της μικρής κόρης του Μαρσάκ το 1915 τον έστρεψε περισσότερο προς την παιδική λογοτεχνία.[12] Το 1920 εγκαταστάθηκε στο Γιεκατερινοντάρ, το σημερινό Κρασνοντάρ, καθώς διορίσθηκε διευθυντής των ορφανοτροφείων της επαρχίας του. Εκεί, μαζί με μια ομάδα ανθρώπων γεμάτων ενθουσιασμό, όπως ήταν η Γιέλενα Βασίλιεβα, δημιούργησε την «Πόλη των παιδιών», που περιελάμβανε ένα παιδικό θέατρο, παιδική βιβλιοθήκη και ατελιέ τέχνης.[12] Για αυτό το θέατρο συνέγραψε μαζί με άλλους θεατρικά έργα που αργότερα εκδόθηκαν στο βιβλίο «Θέατρο για παιδιά».[12]
Το 1922 ο Μαρσάκ επέστρεψε στην Πετρούπολη, όπου ανέλαβε επικεφαλής του «Στούντιο παιδικής λογοτεχνίας». Από τότε δημοσίευσε στον εκδοτικό οίκο Ράντουγκα (Радуга) τα ακόλουθα έργα: Детки в клетке (= «Παιδιά σε ένα κλουβί») και Пожар («Φωτιά») το 1923, Сказка о глупом мышонке («Η ιστορία ενός ανόητου ποντικιού»), Синяя птица («Γαλάζιο πουλί»), Цирк («Τσίρκο»), Мороженое («Παγωτό») και Вчера и сегодня» («Χθες και σήμερα») το 1925, Багаж («Αποσκευές») το 1926, Пудель (Poodle) και Почта («Ταχυδρομείο») το 1927, και Вот какой рассеянный («Τι αφηρημένος τύπος») το 1930.[14]
Ο Σοβιετικός κριτικός και συγγραφέας Βίκτορ Σκλόφσκι έγραψε ότι «ο Σαμουήλ Μαρσάκ αντιλήφθηκε ότι πολλοί νέοι συγγραφείς θα εμφανίζονταν στη νεαρή σοβιετική δημοκρατία. Στάθηκε στην πόρτα της λογοτεχνίας σαν ένας καλοκάγαθος άγγελος, όπλισμένος όχι με ένα ξίφος ή με ένα μολύβι, αλλά με λέξεις και έμπνευση.»[15] Οι συνεισφορές του Μαρσάκ στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας δεν περιορίσθηκε πράγματι στα δικά του γραπτά. Το 1924 έγινε ο επικεφαλής του παιδικού τομέα του εκδοτικού οίκου Γκοσιζντάτ (GIZ), μια θέση που κράτησε για περισσότερο από μια δεκαετία και από αυτή προσέλκυσε κάποιους από τους καλύτερους συγγραφείς της Ρωσίας ώστε να δοκιμάσουν να γράψουν για παιδιά, όπως τον Εβγκένι Σβαρτς και τον Δανιήλ Χαρμς.
Μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεταξύ των έργων που μετέφρασε ο Μαρσάκ στη ρωσική γλώσσα ξεχωρίζουν τα σονέτα του Σαίξπηρ (1948) και τραγούδια απο το θεατρικό έργο του Σαίξπηρ Οι εύθυμες Κυράδες του Ουίνδσορ (σε συνεργασία με τον Μιχαήλ Μοροζόφ, ο οποίος μετέφρασε το υπόλοιπο έργο). Επίσης μετέφρασε ποιήματα των Ρόμπερτ Μπερνς, Ουίλιαμ Μπλέικ, Λόρδου Βύρωνος, Πέρσι Σέλλεϋ, Τζον Κητς, Άλφρεντ Τέννυσον, Ρόμπερτ Μπράουνινγκ, Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, Έντουαρντ Λίαρ, Λιούις Κάρολ, Ράντγιαρντ Κίπλινγκng, Τ.Σ. Έλιοτ, Α.Α. Μιλν, αγγλικές και σκωτσέζικες λαϊκές μπαλάντες, ακόμα και στίχους από παραδοσιακά παιδικά τραγούδια. Εκτός από αγγλική ποίηση, μετέφρασε και ποιήματα των Χάινριχ Χάινε, Σάντορ Πέταιφι, Τζάννι Ροντάρι και Χοβχανές Τουμανιάν.[16][17]
Μερικά σονέτα του Σαίξπηρ στη μετάφραση του Μαρσάκ έχουν μελοποιηθεί (σε κλασικό ύφος από τον Ντμίτρι Καμπαλέφσκι, σε απλή μουσική από τους Τίχον Χρένικοφ, Μικαέλ Ταριβερντίεφ, Άλλα Πουγκατσιόβα και άλλους, ακόμα και σε ροκ από το συγκρότημα Круиз). Οι μεταφράσεις του θεωρούνται κλασικές στη Ρωσία, αν και πολλές είναι τόσο προσαρμοσμένες στη ρωσική κουλτούρα, ώστε συχνά λέγεται ότι δεν ήταν τόσο μεταφραστής, όσο αναδημιουργός του έργου.[13]
Τα ύστερα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1937 ο Μαρσάκ εγκαταστάθηκε στη Μόσχα, όπου συνέχισε να συγγράφει παιδικά βιβλία και να μεταφράζει. Η συνθέτιδα Γκαλίνα Κ. Σμιρνόβα (1910-1980) μελοποίησε κάποια από τα δικά του ποιήματα.[18] Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου δημοσίευσε σάτιρες εναντίον των ναζιστών, ενώ μεταπολεμικώς συνέχισε να δημοσιεύει παιδικά βιβλία, όπως τα: Разноцветная книга (= «Πολύχρωμο βιβλίο», 1948), Круглый год («Ολοχρονίς», 1948), Тихая сказка (= «Μια ήσυχη ιστορία», 1956) και άλλα.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Μαρσάκ έγραψε αφοριστικούς στίχους, τους οποίους ονόμασε «λυρικά επιγράμματα». Αυτά συμπεριλήφθηκαν στο τελευταίο βιβλίο του, τους «Επιλεγμένους στίχους» (Избранная Лирика, 1963). Στα έργα της ώριμης περιόδου του συγκαταλέγονται επίσης τρία «θεατρικά παραμύθια»: οι «Δώδεκα μήνες» (1943), το «Φοβούμενος φασαρίες» (ή «Δεν μπορεί να έχω τύχη», 1962), και τα «Έξυπνα πράγματα» (1964).
Ο Σαμουήλ Μαρσάκ πέθανε σε ηλικία 76 ετών στη Μόσχα και τάφηκε εκεί, στο Νεκροταφείο Νοβοντέβιτσι.
Τιμητικές διακρίσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Τέσσερα Βραβεία Στάλιν:
- Β΄ Τάξεως (1942) – για στίχους σε αφίσες και σχέδια
- Β΄ Τάξεως (1946) – για το θεατρικό παραμύθι «Δώδεκα μήνες» (1943)
- Β΄ Τάξεως (1949) – για τις μεταφράσεις των σονέτων του Σαίξπηρ
- Α΄ Τάξεως (1951) – για την ποιητική συλλογή «Στίχοι για παιδιά»
- Βραβείο Λένιν (1963) – για το βιβλίο «Επιλεγμένη ποίηση για παιδιά» (1962) και άλλα παιδικά βιβλία
- Δύο παράσημα του Τάγματος του Λένιν
- Παράσημο του Τάγματος του Πατριωτικού Πολέμου 1ης τάξεως (1945)
- Παράσημο του Τάγματος της Κόκκινης Σημαίας της Εργασίας
- Αναγόρευση σε επίτιμο πρόεδρο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ρόμπερτ Μπερνς (1960) [19]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb13533918b. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ 2,0 2,1 «Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век». (Ρωσικά) Writers of St. Petersburg. XX century.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «ПроДетЛит» (Ρωσικά) 17 Σεπτεμβρίου 2019.
- ↑ 4,0 4,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ (Αγγλικά) SNAC. w60g49zf. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ uag
.kzn .ru /docs /OPAiKN /pdf /272 .pdf. - ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb13533918b. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ CONOR.SI. 25848675.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 The Fine Art Archive. cs
.isabart .org /person /120102. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2021. - ↑ «Большая российская энциклопедия». (Ρωσικά) Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 «Samuil Marshak» στο An anthology of Jewish-Russian literature του Maxim Shrayer, εκδ. M.E. Sharpe, Φεβρουάριος 2007, σελ. 192, στα Google Books
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 «115th birth anniversary of famous poet and translator Samuil Marshak», RIA Novosti, 3 Νοεμβρίου 2002.
- ↑ Andrea Immel, «Cotsen Children's Library: The Anna Baksht Benjamin Family Collection of Raduga Books», The Princeton University Library Chronicle, τόμ. 65, νo. 2, χειμώνας 2004, σσ. 343-356. Retrieved 3 January 2022.
- ↑ Shklovskii, Viktor (1966). Staroe i novoe: kniga statei o detskoi literature. Μόσχα: Detskaia Literatura. σελ. 25.
- ↑ Αγγλική ποίηση σε ρωσικές μεταφράσεις (βιβλίο στη ρωσική), Μόσχα 1981, σελ. 606
- ↑ Τα άπαντα του Σαίξπηρ σε οκτώ τόμους, τόμ. 4, Μόσχα 1959, σσ. 249-369
- ↑ Cohen, Aaron I. (1987). International Encyclopedia of Women Composers. Books & Music (USA). ISBN 978-0-9617485-1-7.
- ↑ Dailyrecord.co.uk (22 Οκτωβρίου 2009). «On pilgrimage to the birthplace of Burns». dailyrecord.
