Περιττός άνθρωπος
Ο Περιττός άνθρωπος (Ρωσικά: лишний человек) είναι λογοτεχνικός χαρακτήρας της ρωσικής λογοτεχνίας που εμφανίσθηκε στα έργα Ρώσων συγγραφέων από τις αρχές του 19ου αιώνα και αναπτύχθηκε περισσότερο τις δεκαετίες του 1840 και 1850. Βασίζεται στον Βυρωνικό ήρωα και κύρια χαρακτηριστικά του είναι η ψυχική κόπωση, η απογοήτευση και η αποξένωση από την κοινωνία.[1]
Το θέμα του «περιττού ανθρώπου» αντικατοπτρίζει τα προβλήματα της ρωσικής κοινωνίας του 19ου αιώνα που αντιμετώπισε μια σειρά από κοινωνικές αντιφάσεις. Μέσα από τέτοιους ήρωες οι συγγραφείς αναζήτησαν το νόημα της ζωής εστιάζοντας στις ανθρώπινες αξίες και την ηθική. Έτσι, ο «περιττός άνθρωπος» έγινε καθρέφτης της εποχής του.[2]
Παρουσίαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο όρος αναφέρεται σε έναν άνδρα, συχνά ταλαντούχο και ικανό, που δεν εντάσσεται στα κοινωνικά πρότυπα της εποχής του. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι ευγενής και έχει περιουσία και προνόμια. Τυπικά χαρακτηριστικά του είναι η αδιαφορία για τις κοινωνικές αξίες, ο κυνισμός, ο σκεπτικισμός και η πλήξη, η μελαγχολία και η απογοήτευση. Είναι έξυπνος και μορφωμένος, ψάχνει το νόημα της ζωής και στόχους, αλλά δεν τους βρίσκει. Ως εκ τούτου, καταφεύγει στη διασκέδαση, στα πάθη, χωρίς όμως να νιώθει ικανοποίηση κι από αυτά. Τυπικές συμπεριφορές είναι ο τζόγος, το ποτό, οι ερωτικές περιπέτειες και οι μονομαχίες. Συχνά είναι αδιάφορος στα ζητήματα της κοινωνίας και μπορεί απρόσεκτα να προσβάλλει τους άλλους με τις πράξεις του. Χρησιμοποιεί τη δύναμή του για τη δική του άνεση και ασφάλεια και έχει πολύ μικρό ενδιαφέρον να είναι φιλάνθρωπος ή χρήσιμος για το ευρύτερο καλό. Άλλοτε εμφανίζεται ως μηδενιστής ή μοιρολάτρης. Συχνά η ζωή του τελειώνει τραγικά: σκοτώνεται ή πεθαίνει στην ακμή της ηλικίας του.[3]
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του «περιττού ατόμου» είναι η αρνητική επιρροή στους ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Επιπλέον, μερικές φορές περιφρονεί τον έρωτα, που είτε τον θεωρεί ένα είδος «παιχνιδιού» είτε είναι ανίκανος να αγαπήσει μετά από κάποια απογοήτευση που έχει βιώσει, με δυσάρεστες συνέπειες για τη γυναίκα που είχε την ατυχία να τον ερωτευτεί.
Στη λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο λογοτεχνικός τύπος του «περιττού ανθρώπου» είναι το κεντρικό πρόσωπο στη ρωσική λογοτεχνία του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, αν και αυτό το είδος αντι-ήρωα επιβίωσε με διάφορες μορφές και στους ήρωες της μεταγενέστερης λογοτεχνίας.
Τα πρώτα σημαντικά έργα στα οποία εμφανίστηκε ο χαρακτήρας είναι το έμμετρο μυθιστόρημα του Αλεξάντρ Πούσκιν Ευγένιος Ονέγκιν (1825–1832) και το μυθιστόρημα Ένας ήρωας του καιρού μας (1840) του Μιχαήλ Λέρμοντοφ, με χαρακτήρες εμπνευσμένους από τους βυρωνικούς ήρωες της ρομαντικής εποχής στα μυθιστορήματα Ρενέ του Φρανσουά-Ρενέ ντε Σατωμπριάν και Αντόλφ του Μπενζαμέν Κονστάν. Μεταγενέστερα παραδείγματα περιλαμβάνουν τον ήρωα του Αλεξάντρ Γκέρτσεν στο Ποιος φταίει; (1846), τον Ομπλόμοφ (1859) του Ιβάν Γκοντσάροφ, σε ποιήματα του Αλεξάντρ Πούσκιν και του Νικολάι Νεκράσοφ, ήρωες στα έργα των Ιβάν Τουργκένιεφ όπως Μια φωλιά ευγενών (1859), Άντον Τσέχωφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Λέωντος Τολστόι και άλλων, με τον κάθε συγγραφέα να προσδίδει στον ήρωα τα δικά του χαρακτηριστικά - πάντα στο ίδιο πνεύμα - δημιουργώντας έτσι έναν συμβολικό χαρακτήρα στη ρωσική λογοτεχνία του 19ου αιώνα. [4]
Ο όρος «περιττός άνθρωπος» αποδόθηκε στον τύπο του απογοητευμένου Ρώσου ευγενή στη νουβέλα του Ιβάν Τουργκένιεφ Το ημερολόγιο ενός περιττού ανθρώπου το 1850 και στη συνέχεια χαρακτήρισε ήρωες από προηγούμενα μυθιστορήματα. [5]
Κριτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ρώσοι κριτικοί όπως ο Βισαριόν Μπελίνσκι θεώρησαν τον «περιττό άνθρωπο» ως υποπροϊόν της βασιλείας του Νικολάου Α ', όταν οι πιο μορφωμένοι νέοι αρνούνταν να υπηρετήσουν στην απαξιωμένη κυβερνητική υπηρεσία ή να καταταγούν στον στρατό, αλλά, χωρίς άλλες επιλογές, καταδικάζονταν να ζήσουν τη ζωή τους στην παθητικότητα. Ο μελετητής Ντέιβιντ Πάτερσον περιγράφει τον περιττό άνθρωπο ως «όχι απλώς ... έναν άλλο λογοτεχνικό τύπο, αλλά ... ένα παράδειγμα ανθρώπου που έχει χάσει τον προσανατολισμό του, τη θέση και την παρουσία στη ζωή».[6]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ . «maximumtest.ru/uchebnik/11-klass/literatura/obraz-lishnego-cheloveka-v-russkoy-literature».
- ↑ . «dzen.ru/a/ZZ2Cv5VQmy2Eopto».
- ↑ . «britannica.com/art/superfluous-man».
- ↑ . «theimaginativeconservative.org/2019/12/reflection-resurrection-superfluous-man-miles-smith».
- ↑ . «litencyc.com/php/The Superfluous Man in Russian Literature».
- ↑ . «digitalcommons.liberty.edu/The Eternal Stranger: The Superfluous Man in Nineteenth-Century».